- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- L.
- A.
I.
propr.
A.
de rebus: niszczyć, rozwalać, burzyć,psuć; demoliri, delere, diruere, pessum dare.
Refertur etiam ad visum (
NIC. POL.
p. 46,
v. 26).
Glossae
Pol.
RotPozn p. 561 (a. 1435) : subiudex voluit videre, ubi molendinum d-ret alias «sekl»,
KsgZPozn p. 409 (a. 1405) : d-xerunt, i wlgariter «rosipano», viginti... cumolos, wlgariter «copce».
B.
de animantibu]
1.
de hominibus eorumque corporum partibus: osłabiać, okaleczać; mancum reddere, debilitare.
Glossa
Pol.
AGZ XVIII p. 238 (a. 1482) : intulit ... Petro vulnus cruentum letale in manu ipsius dextra, per quod vulnus sibi (i. ei ) manum d-xit alias «ochromyl».
N. locut.
in ratione :
ArHist V p. 242 (a. 1332) : totaliter infatuata et in racione d-ta.
2.
de animalibus (praec. de equis): zmarnować, zgonić, zamęczyć, uczynić chorym, przyprawić o śmierć; nimis exercere, fatigare, invalentem reddere, interdum fere i. q. necare
KodWp III p. 290 (a. 1367) : quod si equus suus d-tus fuerit sive obierit, valorem equi persolvemus.
RachJag p. 9 (a. 1389) : fabro, qui curauit equum ... d-tum in via.Ita vulgo saec. XIV—XVI. Glossa Pol.
RFil XXV p. 129 (a. 1475) : equis d-tis «przerwanym» in equitando, qui postea ponuntur ad trahendos currus.
N. sq. abl.
AKapSąd II p. 698 (a. 1500) : equus ... fuit sella d-tus, in quo propterea non valuit ulterius equitare.Ita saepius. Simili sensu de canibus ( RachJag p. 57, a. 1393 : canes regales in venacione d-ti)
, ovibus (
AGZ XVIII p. 317, a. 1491 : d-sti et mortificasti sibi Iaczko ... oves, quas non potuit depabulare ac pascere propter percussionem et vulnerationem ipsius), pecoribus (
VL p. 331, a. 1505 : ut pecora non d-rentur propter longaevam detentionem).
II.
transl. A . de hominibus
1.
niszczyć, psuć, pokonywać, osłabiać, nadwerężać (kogoś lub jego siły fizyczne czy duchowe, autorytet, majątek);
debilitare, vires,potentiam, auctoritatem, fortunam alicuius frangere.
N. constr. sq.
in
c.
abl.
AKapSądI p. 570 (a. 1454) : voluit ipsum d-re in fama ipsius.Inde
2.
part. perf.
doprowadzony do nędzy, pozbawiony majątku; opibus privatus
KodMaz(L) p. 50 (a. 1339) : comuni caristia depaupertati fuerint et d-ti, quod censum soluere non possent.
DŁUG. Reg. p. 268 (a. 1462) : nullomodo daretur possessio villarum ecclesiae nobilibus d-tis.
AGZ VII p. 109 (a. 1472) : nullus est, qui se interponat pro pauperibus hominibus sic gravissime opressis et d-tis.Ita saepius. Nescio an huc quoque pertineat
TPaw IV p. 335 (a. 1417) : Michael ... debet statuere iudicium super Jacobum de Getczicze, eo quod pro furto manifesto est expulsus de Stricow et d-tus et factus infamis.
3.
(singulare)
pass. umierać; mori
JAC. PAR. Tract. fol. A IVa : uir cum magna intranquillitate et poena mortuus est, mulier vero cum magna tranquillitate et pace est d-ta.
B.
de rebus
1.
unieważniać; irritum reddere, antiquare
Ztschr. VI p. 166 (a. 1318) : hanc ipsam telonei cassavimus requisicionem, ipsam presentibus penitus d-ndo.
PommUrk VII p. 345 (a. 1330) : libertatem lingna resecandi ... presentibus d-imus penitus et cassamus.Ita saepius usque ad saec. XVI.
N. meton. de homine
AGZ XVIII p. 349 (a. 1473) : ne sim d-tus in meis citacionibus, multi alii homines d-rentur in suis citationibus, qui citaverunt ad terminos presentes (cf. contextum ).
2.
znieść, skasować; abolere, tollere
DŁUG. Hist. III p. 70 : Clemens quintus... ordinem Templariorum ... propter inauditam ... praevaricationem et infamiam abolevit et d-xit.
APozn II p. 384 (a. 1499) : ut bona secunda feria alias «dobry ponedialek» cassetur et d-atur (ed. -etur) sociis currificum ... propter eorum enormes excessus.Ita saepius usque ad saec. XVI.
3.
obalać; refutare, redarguere.
Praec.
log.
t. t.
(opp. construere)
BYSTRZ. AnalPr fol. g VIIIa : vniuersalis affirmatiua est difficillima ad construendum et facillima ad d-ndum.
Id. Top. fol. v VIIb : hoc problema 'voluptas est bonum' d-itur per hanc vniuersalem negatiuam 'nulla voluptas est bonum'.Ita saepius. Cf. DESTRUCTIO II 2.