General
Full Entry
More

DEFECTUS

Grammar
  • Formsdefectus, deffectus
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -us
  • Part of Speechnoun
  • Gendermasculine
Meaning Outline
  • I.
    • 1. phil. penuria, defectio, indigentia alicuius (rei).
      • a. + (in) defectu in defectum
      • b. + sine defectu
      • a. iur.
        • α. + iustitiae error in iure suo cuique tribuendo commissus
        • β. + aetatis (in aetate) aetas, quae legibus constituta est, nondum adepta
      • b. + linguagii i. q. imperitia, ignoratio
    • 2. miseria, difficultas (ex inopia orta), indigentia, angustiae, damnum
      • α. + egestatis
      • β. + oppressionum
      • γ. + defectus detrimentum:
      • α.
      • β.
      • γ.
      • δ.
  • II.
    • A. abstr.
      • 1. infirmitas, debilitas (propr. et sensu latiore).
      • 2.
        • a. iur. omissio, delictum,error, vitium (praec. iur.)
          • α. + causae
          • β. + natalium de liberis nothis
        • b. dissensio, offensa
      • 3.
        • a. culpa,quae omissione contrahitur
        • b. eccl. peccatum; tantum in locut.
    • B. concr. damnum, detrimentum
  • III.
    • 1. mors, obitus
    • 2. + oblivionis defectus: exitium, oblivio (dicitur praec. in arengis diplomatum)
  • IV. + siderum obscuratio, eclipsis.

Pełne hasło

DEFECTUS s. DEFFECTUS, -us m.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • L.
  • A.
  • H.
  • Ha.
  • N.
[formae decl. II: abl. sg. defecto:
CodVit p. 631 (a. 1424) : nunciis vestris ... a defecto providimus de salvis conductibus.
acc. pl. defectos:
JAC. PAR. Serm. fol. 134a : proprios defectos confitentur.
Ib. fol. 133b : proprios defectos recognoscentem.]
I.
1. brak, niedostatek, niedobór czegoś; penuria, defectio, indigentia alicuius (rei). Occurrit etiam in sermone phil.
BYSTRZ. Top. fol. o Ib : syllogismum peccare in materia potest intelligi vel quantum ad d-um aut superabundantiam terminorum vel premissarum(cf. infra syllogismus dicitur peccare in materia, qui habet plures aut pauciores terminos quam tres, aut plures vel pauciores premissas quam duas).
Cf. ib. fol. q VIb ; s Va ; id. Elench. fol. r VIb ;et saepius.
Item in formulis
a. (in) defectu :
StSyn III p. 10 : in d-u tamen vestrum, si necessitas immineat eqs.
AKapSąd III p. 207 (a. 1524) : in quo casu, videlicet d-u iusticie, iurisdiccionem sibi reservavit dominus.
Ita saepe. Simili sensu in defectum ( DŁUG. LibBen III p. 173 : fratres aut ex se aut, in d-um idonei, praepositum ex fratribus monasterii Corporis Christi... eligent; ita saepius, cf.] Th. V 1,292, 30 sq. ), ex defectu ( ŁASKI LibBen I p. 580 ) , pro defectu ( *KodWp I p. 207, a. 1218 ; *KodMp II p. 42, a. 1229).
b. sine defectu :
ModlWW p. 33 : tu es ... sol mundum illumminans ac sine d-u luna lucens.
Praec.
a. iur.
α. iustitiae uchybienie w wymiarze sprawiedliwości; error in iure suo cuique tribuendo commissus
AKapSąd II p. 8 (a. 1412) : Sandco protestatus est de d-u iusticie.
ZabDziej II p. 295 (a. 1486) : dominus ad ius terrestre, ut fieret iusticia, alias in d-um iusticie, eandem causam resumit.
AKapSąd III p. 297 (a. 1509) : in d-u iusticie per dominos commissarios ministrande... reverendissimus dominus ... incolas agros colentes... iure suo spirituali cogi... vult.
Ita saepius usque ad saec. XVI.
β. aetatis (in aetate) brak prawem wymaganego wieku; aetas, quae legibus constituta est, nondum adepta
Ztschr. LX p. 162 (a. 1341) : tuum filium tam in etate conveniente... quam eciam in literatura atque conversacione matura pati d-um.
DŁUG. Hist. V p. 219 : canonici ... Iodocum ... aetatis, quam culmen pontificale requirit, patientem d-um, in episcopum elegerunt (cf. id. Op. p. 475).
Ita saepius. Cf. Th. V 1, 291, 74 sq.
b. linguagii nieznajomość języka; i. q. imperitia, ignoratio
PrPol p. 105 (saec. XV/XVI) : Wilhelmus Gallicus ... theloneator noster ob d-um lingwagii huius climatis, cuius d-us effectum punit proposicionis et responsionis ... constituit procuratorem.
2. bieda, kłopot (spowodowany niedostatkiem czegoś), trudności, szkoda, uszczerbek; miseria, difficultas (ex inopia orta), indigentia, angustiae, damnum
KodMp I p. 71 (a. 1262) : vt... sorores... in nullo ... detrimentum aut d-um paciantur ... duximus ... villas subscriptas monasterio... applicandas.
KodWp I p. 361 (a. 1264) : intuentes fragilitatem et d-us nostre civitatis Kalis ... de singulis currubus hospitum adveniencium salque portancium quartale salis perpetualiter concedimus.
Ita saepius usque ad saec. XVI.
Dicitur per abundantiam
α. egestatis :
CIOŁ. Lib. II p. 63 : nisi maiestatis vestre in hac re benignitas mihi succurrat, grauissime egestatis d-bus subiacebo.
β. oppressionum :
KodMp IV p. 119 (a. 1409) : vt civitas nostris suffulta munificencijs ... in suis oppressionum d-bus vberius respirare valeat.
γ. defectus detrimentum:
PommUrk I p. 384 (a. 1249) : monasterium ... per dictam terminorum distinctionem habere d-us cujusdam detrimentum.
Syn. et iuxta posita
carentia ( StSyn I p. 53, a. 1446 ; CracArt I p. 154 et saepius), detrimentum ( KodMp I p. 71, a. 1262 ; PP II p. 159, a. 1453 et AGZ IX p. 74 ) , egestas ( KodPol III p. 447, a. 1470) , impedimentum ( KodWp III p. 215, a. 1362, cf. KodMp III p. 156 ) , indigentia ( KodWp III p. 437, a. 1375) , inopia ( CodEp II p. 353, a. 1437 ; AAlex p. 435, a. 1504) , iniuria seu damnum ( KodWp III p. 215, a. 1362) , necessitas ( AKapSąd III p. 328, a. 1533) ; penuria ( GŁOG. Alex. II fol. a IVb) .
Locut.
α. defectum habere ( KodMp II p. 273, a. 1330) , pati ( ib. I p. 71, a. 1262 et saepissime), per(re)cipere (in aliqua re *PommUrk III p. 341, a. 1289 ; PP II p. 159, a. 1453 et saepius), defectu detineri ( ArHist VIII p. 314, a. 1499) , defectibus opprimi ( StPPP II p. 234, a. 1419) , pressari ( DokMp II p. 142, a. 1431).
β. defectum adimplere ( DokMp I p. 307, a. 1403) , dispellere (aquae: DŁUG. Op. p. 273 ) , emendare ( KodUJ II p. 158, a. 1535) , excutere ( KodWp V p. 427, a. 1426) , relevare ( Visit. p. 324, a. 1512) , replere ( PommUrk V p. 103, a. 1313) , reponere ( ib. p. 168, a. 1314) , sublevare ( KodWp III p. 437, a. 1375) , supplere (et reintegrare ib. II p. 26, a. 1290 ; PommUrk V p. 168, a. 1314 et saepius; item defectuum suppletio: CodTess p. 54, a. 1355) , etiam defectui (-ibus) providere ( KodKKr II p. 316, a. 1407) , subvenire ( APozn II p. 321, a. 1496) , a defecto alicui providere ( ).
Opp.
in defectu alicuius deficere ( FormJ p. 60, ed. defectum).
γ. defectum circumspicere ( PP II p. 160, a. 1453 ; KodUJ IV p. 158, a. 1535) , considerare et inspicere ( DokMp I p. 198, a. 1379) , demonstrare ( CracArt I p. 154, a. 1455) , proponere (alicui: DokMp I p. 199, a. 1379).
δ. defectus accidit ( OSTR. p. 124 ) , est ( CodEp II p. 149, a. 1422) , fit (in aliqua re: ArPrawn V p. 468, saec. XV ex.) , imminet (in hereditate: KodWp III p. 215, a. 1362, cf. KodMp III p. 156 ) , obsistit ( CodEp II p. 353, a. 1437) , oritur ( KsgŁawKr p. 87, a. 1372) , redundat (in aliqua re: APozn I p. 326, a. 1461) .
Constr.
a. sq. gen. subi. , cf. et
KodWp III p. 437 (a. 1375) : cupiens ipsorum fratrum indigencias et d-us sublevare.
DokMp I p. 198 (a. 1379) : inspectis d-bus nostrorum oppidanorum.
Ita saepius.
b. sq. gen. obi. (concr. et abstr. ).
Item sq. gen. nominis actionis
, v. gr. completionis onerum ( AKapSąd III p. 257, a. 1497) , expurgationis ( ib. p. 257, a. 1497) , non repositionis pecuniae ( ZabDziej II p. 283, a. 1486) , restitutionis libri ( ŹrWaw I p. 108, a. 1497) , trac tationis (ed. tractionis: ZabDziej IV 1 , p. 63, a. 1552).
c. sq. de: *
Lites II p. 396 (a. 1390) : si dominus rex de predictis sex personis forsitan d-um seu carenciam pateretur.
d. sq. in c. abl.
KodMp II p. 273 (a. 1330) : vbi d-um terrae habuerit in longitudine, recuperet in latitudine et e conuerso.
CodVit p. 849 (a. 1429) : nullo unquam tempore in nobis vestra fraternitas d-um pacietur.
Ita saepius.
II.
A. abstr.
1. słabość, niemoc, ułomność; infirmitas, debilitas (propr. et sensu latiore).
Praec.
choroba; aegritudo.
Syn. et iuxta posita
deformitas naturalis ( AKapSąd II p. 281, a. 1482) , impotentia (infra 30), macula ( StPPP VII p. 558, a. 1498).
N.
memoriae :
KodMp II p. 34 (a. 1227) : queque negocia in publica redigantur instrumenta, que d-um humane memorie loco et tempore supplere valeant.
Inde locut.
in defectum memoriae redigi i. q. in oblivionem venire
PommUrk II p. 178 (a. 1267) : propter d-um humane conditionis ... facta principum ... transeunt in obliuionem et rediguntur in d-um memorie.
Constr.
a. abs.
b. sq. gen. subi.
α. rei, v. gr. cordis, hepatis, oculorum, corporis (saepissime), item sensu latiore animae ( WROCŁ. EpitConcl fol. v IIa) , humanae condicionis ( ), naturae (opp. fortunae: AKapSąd I p. 283, a. 1482).
β. personae
KodMp III p. 249 (a. 1371) : allegans ipsius d-um et impotentiam propter incurrabilis infirmitatis ... grauamen.
DŁUG. Op. p. 409 : compassus d-bus leprosorum.
c. sq. gen. explic.
AKapSąd II p. 176 (a. 1450) : eundem ... propter ... d-um furie ... ecclesia ... privamus.
Ib. III p. 250 (a. 1496) : d-um pedogre.
d. sq. adi. (designantur varia defectuum humanorum genera)
WROCŁ. EpitConcl fol. v IIa: d-us humani sunt quadruplices: quidam sunt naturales, qui respiciunt totam naturam vniuersaliter, vt ... sitis, tristicia, timor etc.; quidam sunt personales ... qui respiciunt aliquas personas personaliter, vt sunt diuerse egritudines ... quidam sunt penales, vt mors... quidam vero peccabiles, qui ex culpa veniunt et sunt via ad culpam.
Item
corporalis ib. fol. v IIa.
2.
a. opuszczenie czegoś, uchybienie, błąd, wada; omissio, delictum,error, vitium (praec. iur. )
StPPP II p. 860 (a. 1487) : ista concittacio defectuosa est in eo, quia in ea ... non stant `Czulicze’ sed `Culycze’ ... et alij eciam d-us (ib. infra ergo defectuosa est hijs d-bus).
Ib. III p. 60 (a. 1532) : si quis in... sua citatione omiserit titulum, nomen vel cognomen actoris aut rei, talis actor luendo ... pro ... suae citationis d-u sex schotos etc.
Ita saepius.
N. phil.
BYSTRZ. Top. fol. z VIIa : in prima parte proponit quinque d-us siue modos interimendi diffinitionem.
Id. AnalPr fol. n IIa: philosophus determinat de tribus peccatis siue d-bus incidentibus circa predictas potestates syllogismorum.
Additur
α. causae :
DŁUG. Hist. III p. 224 : iustus ... non ex d-u aut iniquitate causae, sed inscitia et palpitatione succumbebat linguae.
β. natalium nieprawe pochodzenie; de liberis nothis
*DokKKr I p. 15 (a. 1258) : clericis ... patientibus d-um natalium, dummodo non sint de adulterio vel incestu aut de regularibus procreati etc.
*AKap Sąd I p. 372 (a. 1440) : dum ... agatur ... cum quibuscunque ... illegitimis super d-u natalium quocunque.
b. nieporozumienie, poróżnienie; dissensio, offensa
CodVit p. 76 (a. 1401) : ab eodem Magistro affectantes, quatenus super omni d-u inter nos vertente habita nobiscum convencione causam utrorumque nostrum ad ... extraneos arbitros vellet committere.
SSrSil II p. 223 (a. 1470) : facta est quedam concordia inter communitatem ... et Anthonium ... super omnibus discordiis et d-bus inter ipsos vertentibus occasione piscinarum.
Ita saepius.
3.
a. wina wynikająca z zaniedbania; culpa,quae omissione contrahitur
KodKKr I p. 177 (a. 1325) : dantes ... eisdem procuratoribus ... plenam ... potestatem ... crimina et d-us opponendi (cf. Lites I p. 86, a. 1339).
DŁUG. Hist. V p. 562 : magister ... in Urbem missus singulos d-us a Nicolao ... admissos supplevit.
AKapSąd I p. 12 (a. 1458) : d-us et excessus spe et promissione emende fiende paterne indulsit.
Additur negligentiae ( Tom. IV p. 315, a. 1518) .
b. eccl. grzech; peccatum; tantum in locut. defectus confiteri ( ), recognoscere ( ib. ).
B. concr. uszkodzenie, zniszczenie; damnum, detrimentum
KodMp IV p. 161 (a. 1417) : d-us et ruinas... molendini... suis impensis restaurare debet et reformare.
APozn I p. 6 (a. 1434) : sartago ... in ruptura aliquem d-um habebit, extunc de censu quinque marcarum ... debet sartago prefata reparari.
StPPP XII p. 536 (a. 1527) : omnia in suis aedificiis nullum d-um patiuntur, sed integra et bene desuper bono tectu partim novo contecta sunt.
III.
1. (hominum) śmierć; mors, obitus
*Dogiel I p. 546 (a. 1501) : quem quidem ducatum ... per eiusdem Matthiae obitum et d-um ... libere habuimus.
Cf. Th. V 1, 293, 2 sqq.
2. (rerum) zagłada, zapomnienie; exitium, oblivio (dicitur praec. in arengis diplomatum)
PommUB p. 191 (a. 1268) : atra rerum disseries, irata Atropos ... per defluxum temporis universa deicit in d-um.
KodMp IV p. 10 (a. 1386) : concessiones ... et largiciones ... principum ... vetustate temporis ad d-um sterilem defluentes.
Per abundantiam dicitur oblivionis defectus:
LhnUrk II p. 207 (a. 1344) : ne predicta ... in recidive oblivionis d-um per quempiam in posterum deducantur, premissa ... conscribi fecimus.
DokMp I p. 230 (a. 1386) : ea, que inter contrahentes aguntur, ne diuturnitate temporum oblivionis d-u (i. defectui ) subiacerent, viventi testimonio ... perhennentur (cf. etiam KodMaz (L) p. 126, a. 1398; defectum: AGZ III p. 243, a. 1483).
Locut.
memoria in defectum vergit i. q. desinit
PommUrk II p. 202 (a. 1268) : ne ... eorum factorum memoria sopiatur et uergat in d-um ... gesta talium ... scriptis priuilegiorum firmiter perhennentur.
Dicitur etiam de
religione
ib. V p. 519 (a. 1320) : sancta enim... relligio testante Scriptura nequit umquam occasum accipere aut d-ui subiacere.
IV. siderum zaćmienie; obscuratio, eclipsis.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)