- F.
- Th.
- Bl.
- Dc.
- B.
- L.
- A.
- H.
- Ha.
AGZ XII p. 255 (a. 1458) : villam ... cum silvis... et de ipsarum dacionibus.
Ib. XVII p. 530 (a. 1506) : coram hominibus de sexus utriusque de eo loqui.
ŁASKI LibBen I p. 419 : de quarum villarum decimam manipularem incolae solvunt.
Ib. p. 421 : de quarum villarum ... decima manipularis proveniens spectat ad ... plebanum.b. sq. acc.
KsgKaz p. 19 (a. 1370) : pastori de novam convencionem 1/2 marcam grossorum.
Ib. p. 97 (a. 1378) : item fabro de ferramenta I grossos.
KsgPozn p. 142 (a. 1424) : sibi tenetur de undecim marcas.
AGZ XIII p. 406 (a. 1463) : de sex septimanas.
ZabDziej II p. 371 (a. 1487) : feramenta de hostia domus.
AGZ XVIII p. 461 (a. 1503) : qui de ius proclamatus.c. sq. gen. -locat. Pol. :
Kwartalnik Historii Kultury Materialnej XV 1967 p. 94 (a. 1151) : in Calis hic medium de Cruspvici fore punctum.2. de positione qua de re(saec. XV—XVI),quibus de (saec. XVI), quo de (saec. XV). 3. de iuncturis: vulgo adiungitur per abundantiam aliis prp. a. de et super:
KodWp III p. 665 (a. 1393) : cavemus de rato de et super omnibus dissensionum materiis.Ita passim usque ad saec. XVI. b. de, pro et super:
KodUJ I p. 40 (a. 1401) : causa ... de, pro et super censu pertinenti ad praebendam.Ita saepius usque ad saec. XVI. a. pro de:
KsgGrWp II p. 40 (a. 1393) : obtinuit contra Albertum ... pro de infamia.
KsgKaz p. 426 (a. 1398) : pro I fertone pro de proscriptione.Cf. ArPrawn X p. 60 (a. 1398).
Item
pro et de :
APozn II p. 128 (a. 1483) : racione census pro et de lapidea ipsius Jacobi ... ipsis conventi.d. in, de et super:
KodUJ III p. 14 (a. 1472) : census decem marcarum ... in, de et super pistoribus eorumque macellis.e. de et ab:
AKapSąd III p. 51 (a. 1483) : de et a qua verberatione ... infirmata fuit.f. de per se cf. infraII C δ et ε.]
I.
DE LOCO
Propr. vel transl. , item in imagine
A.
quaeritur unde?
I.
(a superiore vel inferiore loco prodit motus vel actus) z, od, z góry, w górę; deorsum, desuper,
sursum. Pendet e verbis movendi, item e quibusdam verbis agendi.
N. locut.
α.
aliquid de medio tollere, evellere
zniszczyć, wytępić; delere,
eradicare.
β.
de medio tolli (transire), de hoc saeculo migrare (mori), de (hac) luce decedere (migrare, subtrahi, tolli), de vita concedere
umierać; mori
KADŁUB.
p. 229
;
DokMp I
p. 241
(a. 1388)
;;
ib.
p. 291 (a. 1399)
;
KodMaz(L)
p. 176
(a. 1431)
et saepius usque ad
saec.
XVI.
γ.
aliquem de (sacro) fonte (baptismatis) levare (elevare, suscipere)
trzymać kogoś do chrztu; alicui baptisando sponsorem adesse
GALL p. 117, 2 : quem Gnevomirum ipse Boleslaus de fonte baptismatis elevavit.
KADŁUB. p. 107 : quem Gnevomirum de sacro fonte suscepit Boleslaus.Ita saepius usque ad saec. XVI.
δ.
de radice (cruda)
z korzeniami; radicitus
ChrPP p. 554 : tam validus fuit ventus ... ut ... in silvis extraheret arbores de radice.
ArPrawn VI p. 58 (a. 1527) : excisio roborum ... de cruda radice: pars in silvis ad agros deputatis et maior pars in silvis ad agros non deputatis excisa sunt.
StPPP XII p. 469 (a. 1531) : eradicationem silvae de cruda radice.
ε.
de radice cruda (nova, recenti), de fundo novo
na świeżo wykarczowanym terenie; in terra novissime exstirpata
AGZ V p. 42 (a. 1422) : bona nostra et hereditates ... in silvis nostris de radice crudo ampliare.
PP II p. 129 (a. 1451) : Nicolao ... damus ... construere de recenti radice molendinum cum sarra.
StPPP II p. 830 (a. 1480) : domum seu claustrum ... de nouo fundo edificare.Ita saepius saec. XV—XVI.
2.
a.
pendet e verbis deducendi, exeundi, promovendi, separandi (etiam in imagine), persaepe
gen. vice occurrit: z, od; ab, ex. Saepius in iunctura de ... (usque) ad. Praeter ea quae in Th. V 1, 46,40 — 50,13 laudantur, apud nos legitur etiam post arripere, deprimere, dispergere, eruere, equitare, evadere, removere, repercutere, repugnare
sim.,
cf.
s.
v.
b.
eodem sensu post subst. verbalia (praeter ea quae in Th. V 1, 50,14— 28 laudantur) v.
gr.
cessio, excussio, expulsio, processus, progressio, recessus, regressus, repercussio, repulsio, transitus sim.,
cf.
s.
v.
c.
in locut. quibusdam
α.
de gadibus ad gades
na całym obszarze; in tota area
KodWp III p. 251 (a. 1364) : scolteto ... damus ... de omnibus iudiciis ... in dicta hereditate de gadibus ad gades iudicatis, tercium denarium
β.
iur.
de aliqua re cedere, dimittere (libere), emittere, evadere, (con)descendere sim.,
cf.
s.
v.
γ.
aliquem de poenis (libri), de libro (castri, terrestri) delere (describere, expedire)
wymazać z księgi sądowej zapiskę o czyjejś karze lub zobowiązaniu; adnotationem in commentariis iudicii de multa alicui imposita vel de obligatione suscepta factam delere
StPPP VIII p. 496 (a. 1398) : Andreas ... cum Nicolao ... debent deleri de libro, quia sunt concordati.
Ib. p. 503 (a. 1398) : Jaschonem debet de libro a pena expedire.
Ib. p. 682 (a. 1399) : contumax ... pro sex marcis et ... pro non deletione de penis.Ita saepissime. Simili sensu de registro describere :
AKapSąd III p. 149 (a. 1510) : ab ipsis nobilibus contributionem recepit ... et ipsos de regestris non descripsit.
δ.
de verbo ad verbum
dosłownie; ad litteram.
ε.
de manu ad manum
podawszy sobie ręce;
dextris datis
PommUrk III p. 245 (a. 1295) : hec vero premissa firmiter obseruanda perpetuo saepiusdicti principes duo de manu ad manum prestita fide promiserunt mutuo.
*Ib. V p. 429 (a. 1319) : contencio ... est ... terminata, ita quod unus alterum cum suis amicis de manu ad manum promisit fideliter promovere.Cf. supra II 994, 15 sqq.
ζ.
de uno denario usque ad ultimum
w całości; plene, integre
KodMp III p. 304 (a. 1377) : pecuniam ... sibi fore persolutam de vno denario vsque ad vltimum integraliter et complete.
η.
dare (puellam) de manu sua
wydać za mąż; collocare, nuptum dare
AGZ XII p. 268 (a. 1461) : extunc erit voluntaria transire ad ... avunculum suum et ille poterit ipsam dare de manu sua, cui voluerit.
B.
quaeritur unde vel a (e) quo (qua re)?
1.
pendet e verbis sumendi, repetendi, tollendi, separandi, audiendi, discendi, impetrandi sim.: z, od;
ex. Saepe pro abl. separationis ponitur.
Praeter ea quae in Th. V 1, 50,33—54,22 enumerantur, legitur etiam post
α.
(aliquem) de aliqua re alienare, alienum esse, alleviare, compurgare, desistere, despoliare, dispensare, eliberare, evocare, exbrigare, exonerare, expurgare, exsolvere, exspoliare, impedire, iustum facere, libertare, liberum dimittere (esse, facere), licentiare, lucrari, servare, spoliare, sublevare, viduare
sim.,
cf.
s.
v.
β.
depositio, (ex)purgatio, spoliatio
sim.,
cf.
s.
v.
Huc etiam pertinere videntur iuncturae insolitae
α.
de aliqua re carere (
KsgHenr
p. 89, a. 1303
:
carere de dicto censu;
ita saepius), indigentia (
MATTH. Rat. p. 39 : indigentia ... nostra de rebus;ita saepius), indigere (
PommUB p. 399, a. 1289 : si civitas ... de pluribus molendinis ... indigebit;ita saepius), necessarium esse (i. e. indigere
AGZ XII p. 279, a. 1462 : si Iohanni contingerit fore necessarium de peccunia;ita saepius), necessitare (
PP III p. 131, a. 1446 : si ... necessitauerint de vestimentis;ita saepius), necessitas (
FrKanc p. 16, a. 1424 : si regie maiestati de huiusmodi locis aliquando occurrerit necessitas;ita saepius), opus est (
NIC. BŁ. Tract. fol. 17a : populo non est opus de significantia, sed de efficacia;ita saepius). β. de aliqua re se abdicare, abrenuntiare, edicere, fari, recusare, renuntiare :
StPPP VIII p. 321 (a. 1389) : se renunciauit de ipsa hereditate.
KsgKaz p. 448 (a. 1398) : Baran recusavit se de omnibus bonis, que misit soror eius ... et ... legavit ecclesie.
PP III p. 52 (a. 1436) : Elizabeth ... ideo se de eisdem bonis abrenuncciauit, wlgariter «virzecla».Ita saepissime saec. XV.
N. locut.
α. puellam de flore dehonestare, de virginitate violare, de honestate seducere (
KsgGrWp II
p. 338, a. 1400
;
ZabDziej II
p. 406,
a. 1487
;
ib.III
p. 174, a. 1492).
β.
numeralia quaedam
tres de viginti
17,
quinquaginta de sex
44,
triginta de duobus
28,
quattuor de triginta
26:
Sandivogius de Czechel ap. DŁUG. Op. p. 174 : me abs te cordialiter diligi subque teneris circiter a quinquaginta de sex annis amari.
DŁUG. Hist. I p. 158 : Boleslaus ... triginta de duobus agens annos.
Ib. p. 316 : tres de viginti annos agens.
Ib. IV p. 715 : quatuor de triginta diebus ad urbem Nicopolim perventum est.
γ.
nescio an huc quoque pertineat
locut.
obscura
pro duobus grossis de mediis grossis :
PP III
p. 91
(a. 1441)
:
emit ... duos cingulos pro XII 1/2 se
xagena et pro duobus grossis de medijs grossis (cf. ib. infra pro X sexagenis minus XX grossis
).
2.
indicat originem: praec. cum verbis nascendi, procreandi, oriundi sim. Item verbo omisso locus originis vulgo designatur nomine urbis, vici sim.
Occurrit etiam in certis quibusdam locut. , v.
gr.
α.
cum nomine ecclesiae, v.
gr.
locatus de Omnibus Sanctis (
ARect I
p. 55, a. 1470).
β.
de legitimo toro (
StPPP VIII
p. 208, a. 1387).
γ.
indicat nobilium stirpem, v.
gr.
esse de clenodio quodam (
StPPP VIII
p. 71, a. 1382
et saepius),
de armis quibusdam (
AGZ XII
p. 244, a. 1456
et saepius), clipeo (
RHer III
p. 2, a. 1407)
, domo (
StPPP VIII
p. 275, a. 1388
et saepius),
proclamatione (
ib.
p. 521, a. 1398)
, signo (
ib.
p. 225, a. 1387).
Simili sensu
ribaldus de protavo et avatula (
AGZ XIII
p. 250, a. 1447)
,
familia de Rosis
ród (Różyców) herbu Róża;
quae rosam in insigni gentilicio gerit (
DŁUG. Hist. I
p. 145
).
δ.
de media area esse
i. q. aream
(cf.
s.
v. II B 1) mediam possidere
AGZ XII p. 205 (a. 1451) : ipse homo non est de media area, sed est arealis.
ε.
cognominis loco
Henricus de s. Ladislao (
KodMp II
p. 138, a. 1276)
.
ζ.
prolificatio de aliqua :
AKapSąd III p. 255 (a. 1497) : prolificacione de concubina.
3.
sensu partit. : spośród kogoś (czegoś), często tłumaczyć należy przez dopełniacz; indicat rem totam, ex qua pars deducitur, vel multitudinem, ex qua aliquis (aliquid) sumitur: ex, inter (frequenter gen. partit, vice ponitur).Praec.
a.
admodum frequenter in
locut.
de aliqua re esse
należeć do kogoś (czegoś), być z liczby,
itp.
; ad aliquid (aliquos) pertinere, esse ex aliquo genere, ordine, numero, societate sim.
Huc quoque facere videntur
locut.
aliquot,
v.
gr.
α. de essentia, necessitate, ratione alicuius rei esse (
CodVit p. 913, a. 1430, CodEp III
p. 47, a. 1450
et saepissime,
praec.
ap.
philosophos).
β.
de alicuius intellectu esse
móc być przez kogoś zrozumianym; intellegi posse ab aliquo
GŁOG. Alex. I fol. 182a : sed ista dimitto, quia non sunt de intellectu iuuenum.
γ.
de uno actu esse
uczestniczyć w dysputach (o magistrach uniwersytetu krakowskiego); disputationibus interesse (de universitatis Cracoviensis magistris)
KodUJ III p. 21 (a. 1473) : quilibet dictorum magistrorum ... sint de uno actu, videlicet ut legant aut disputent in Artibus etc.Cf.
δ.
de ista via, positione esse
być jakiegoś zdania; sententiam aliquam amplecti
GŁOG. Don. fol. u 6a : gerundia mihi nomina ... videntur: de ista etiam positione est Florista.
Ib. infra de ista via videtur fuisse Donatus, qui dicit gerundia esse verba.
ε.
de alicuius (uno, proprio) pane esse
być na czyimś (wspólnym, własnym) utrzymaniu;
ab aliquo (una cum aliquo, propriis sumptibus) ali
KodWp III p. 179 (a. 1361) : si idem scoltetus vel de suo pane quisquis aliquid perpetraverit.
AGZ XIV p. 474 (a. 1456) : pro Olexa homine cum Paskone filio eius indiviso de uno pane.
DŁUG. LibBen I p. 17 : incolae faciunt et laborant powabam ... quilibet de proprio pane duobus falcibus metendo.
ζ.
de vita eremitica esse
prowadzić żywot pustelniczy; eremitam esse
MARTIN. OP. Marg. fol. g 2b : Iohannes Baptista fuit de vita heremitica.
η.
de oboedientia alicuius esse
uznawać zwierzchnictwo;
auctoritatem alicuius agnoscere
ArHist VI p. 95 (a. 1446) : serenitas sua ... est de obediencia predicti Concilii Basiliensis.
b.
indicat unde impensae, sumptus fiant, unde aliquid suppeditetur: z;
ex.
c.
ad hanc quoque significationem pertinere videntur locut. , quae participationem significant, ad instar Vlg.
I. Cor. 10,17
participare de aliqua re
formatae
NIC. POL. p. 60 : quanto res sunt turpiores ... tanto magis participant de hac virtute.
KodMp II p. 193 (a. 1293) : de tercioque denario iudiciorum perfrui.Ita passim (item frui, utifrui). Etiam contribuere :
AKapSąd III p. 125 (a. 1508) : contribuentque cum aliis parochianis de structura scole.
3.
indicat materiam vel rem, ex qua quid fit, consistit (item de condicione rerum vel personarum mutata):z czegoś (kogoś);
ex.
Praec. post facere, fieri, item verbo faciendi omisso.
4.
indicat rem vel pecuniae summam, pro cuius usu aliquid solvatur ratione census vel usurae
sim.:z, od; pro
KodMp II p. 89 (a. 1253) : de ipsis mercibus et rebus alijs simul et de animalibus ipsas vehentibus vel portantibus et de pueris seu famulis ad ea spectantibus ad solutionem thelonei ... nullomodo teneantur.
KodWp I p. 31 (a. 1290) : lex Domini ... de omnibus licite acquisitis decimas ... fore precipit exsolvendas.Ita saepissime saec. XIII—XVI.
II.
DE TEMPORE
1.
de tractu temporis vel incipiente vel durante: od określonej chwili nadal, w czasie, podczas, przez; inde a, inter, intra, per aliquod temporis spatium, alicuius rei tempore.
Iuncturae selectae praeter eas, quae in
Th. V 1, 64,53—65,10 enumerantur de anno (annis), festo, guerra, iudicio, meridie, principio mensis, recessu, sabbato, septimana, termino sim.,
cf.
s.
v.
N. locut.
α.
de praesenti
teraz, od razu, od chwili obecnej; nunc, extemplo, abhinc
StPPP I p. 53 (saec. XIV med.med) : sanxit nostra aucto ritas de praesenti, ut si qua domina ... citata venerit ad terminum eqs.
KodWp III p. 250 (a. 1364) : omnibus hoc presens scriptum intuentibus de presenti protestamur et per hoc presens scriptum profitemur, quod eqs.Ita saepius saec. XV—XVI. Frequenter eccl. consensus (sponsalia, verba) de praesenti (de futuro)
StSyn IV p. 84 (a. 1420) : si inter virum et mulierem legitimus consensus intervenerit de presenti ... utroque dicente 'ego accipio te in meam’ et 'ego te in meum’, vel alia verba consensum exprimencia de presenti.
Tom. IV p. 301 (a. 1518) : eo itaque annulo regi clarissima virgo per verba de praesenti subarata ac desponsata est.
Ib. VI p. 211 (a. 1523) : sponsalia fient per verba de futuro, quam primum eorum junior septem annorum etatem attigerit; matrimonium vero per verba de presenti, cum junior eorum pervenerit ad annum duodecimum.Ita saepius.
β.
de proximo
niebawem; mox
(cf.
Th. V 1, 64,81)
KodUJ I p. 111 (a. 1416) : quam tamen Ecclesiam ... manuum vestrarum consilio sollicitudineque pervigili speramus de proximo resarciri.
CodVit p. 614 (a. 1424) : de proximo imminet quedam audiencia.Ita saepius saec. XVI.
γ.
de praeterito
w przeszłości;
olim
NIC. BŁ. Serm. II p. 295 : Deus ... magna ... donauit de praeterito et donat de praesenti.
δ.
de tempore
na czas, w porę; suo tempore
APozn I p. 227 (a. 1455) : Zophia ... wlt esse inculpabilis eo, quia eos monuit de tempore.
SSrSil XIV p. 94 (a. 1485) : certissimum ... est, si non de tempore succurratur, totum Oderam ab antiquo fluxu declinari.Ita saepius saec. XVI.
ε.
de sex mensibus
przed 6 miesiącami; ante 6 menses
Tom. XIII p. 127 (a. 1531) : ut concordata ... per me cum sanctitate vestra ... de sex mensibus facta ... firma et inviolabilia fierent.
ζ.
de eo praesente
za jego życia; eo vivo
*Dogiel I p. 59 (a. 1447) : postquam ... tali fuimus patrono orbati ... sicut de eo praesente, ita et expost etc.
2.
de spatiis temporis alternis vicibus sibi succedentibus
a.
(zaraz, bezpośrednio) po; inde ab, (statim) post.
Saepius in
locut.
de die in diem
z dnia na dzień; in dies;
simili sensu de anno ad annum (
StPPP VIII
p. 353, a. 1390)
, de triennio in triennium (
DŁUG. LibBen I
p. 174
)
, de bimestri in bimestre (
Dogiel I
p. 216, a. 1549)
sim.
b.
in
locut.
de anno in annum, de biennio (triennio, decennio) in biennium (triennium, decennium)
corocznie, co dwa (trzy, dziesięć) lat itp.
; singulis annis, alternis (tertio, decimo quoque anno) sim.
*CodPom p. 359 (a. 1224) : prepositi … tenebuntur ad generale capitulum ... accedere de triennio in triennium(cf.
AConst p. 220, a. 1406). KodWp III p. 326 (a. 1369) : advocatissa ... Thomassio ... de anno ad annum duas sexagenas grossorum racione census dabit.Ita saepius saec. XV—XVI; item de biennio in biennium ( *KodKWil p. 158, a. 1435) , de decennio in decennium ( Dogiel IV p. 132, a. 1436) , de anno tertio in tertium ( DŁUG. LibBen III p. 41 ; Visit. p. 344, a. 1511) ;, de anno quarto in quartum ( Tom. V p. 341, a. 1521) .
III.
DE ARGUMENTO ET CAUSA
1.
wskazuje przyczynę: od czegoś, z (dla, z powodu) czegoś, przez coś, czymś; significatur causa efficiens: ob, propter, alicuius rei causa (gratia), item pro abl.
causae.
Frequenter occurrit cum verbis puniendi, damnandi, condemnandi, item in
constr.
damnum, condemnatio, poena de aliqua re.
N. locut.
α.
aliquem de suspicione nominare
wymienić jako podejrzanego;
i. q. suspectum
CodVit p. 490 (a. 1420) : si ... Swydrigal aliquos familiares vel consiliarios... duci Withawdo adversantes vel suspectos ... habuerit, quos idem dominus Withowdus de suspicione nominabit vel notabit, tales ... Swydrigal ... sine contradiccione et mora debet a se ammovere.
β.
aliquem rogare de aliqua re
przeprosić kogoś za coś; veniam delicti ab aliquo petere
ARect I p. 358 (a. 1493) : idem rei ... inprimis rogatum habeant predictum dominum baccalarium de omni eo, quod contra ordinem scolasticum ... fecissent.
2.
a.
de aliqua re
wskazuje to, za co się coś daje, płaci, otrzymuje, wynajmuje, wykonuje: (w zamian) za, tytułem, jako; indicat rem, pro qua aliquid detur, solvatur, accipiatur, conducatur, efficiatur: pro, loco, ratione
GALL p. 125, 9 : septem castra conquisivit dux de belli premio.
KodMaz(K) p. 437 (a. 1238) : de trecentis aceruis annone igne consumptis soluat quingentas marcas.Ita passim saec. XIII—XVI.
N. locut.
α.
de pretio
za opłatą; pretio dato
StPPP VIII p. 776 (a. 1399) : non es similis mei, quia causas foues de precio.
ZapSądWp p. 391 (a. 1409) : quandocumque ciues ... bona propria ducent per ciuitatemTrzemeszno, theoloneum dare non tenentur, sed quando bona aliena de precio ducent, extunc medietatem theolonei dare sunt astricti.Ita saepius saec. XV.
Item
alicui servire de aliquo pretio (
KsgMaz III
p. 171, a. 1436)
, mercede (
StPPP II
p. 902, a. 1495)
, de subula (
UrkOel s
p. 24, a. 1204),
item de continua egestate (
NIC. BŁ. Serm. II
p. 255
).
β.
de solutione aequali potare
stawiać kolejkę picia; in
orbem bibere, ita ut suo quisque ordine bibendi pretium pro omnibus solvat
ConcPol IV p. 165 (a. 1434) : prohibemus clericis ... tabernarum ingressum et sedendum cum laicis ad potandum de solucione equali, wlgariter «na rzandze».
b.
de aliquo
za kogoś, w czyimś imieniu; pro aliquo, alterius nomine
DokKKr I p. 85 (a. 1360) : ut de fraternitate praedicta pauperibus succurratur.
ArSang II p. 34 (a. 1362) : nos uero de eodem iudicio bannito ... partem molendini ... Raphaeli ... in perpetuum possidere diiudicauimus.
ŁASKI ComPriv fol. 250b : dominus etiam est tutor pueri in bonis, que de ipso tenet infra annos pueriles.
Item
de alicuius parte:
RachJag p. 273 (a. 1393) : laboratoribus laborantibus circa eandem destruccionem fluuii de regia parte.
KsgMaz I p. 29 (a. 1403) : Falislaus gerebat de parte Stephani.
IV.
DE RELATIONE
A.
o, w sprawie, co się tyczy, co (odnośnie) do, na temat, względem, około; quod attinet (spectat) ad.
1.
pendet e verbis, praec. dicendi, scribendi, cogitandi, iudicandi, cognoscendi, monendi, item agendi, faciendi sim. Praeter ea, quae in Th. V 1, 67,25—72,61 enumerantur, occurrit etiam post
acquiescere, amplecti, assecurare, astringere, attemptare, attingere, caespitare, carpere, castigare, cautionare, certificare, cogere, commonefacere, compati, condictare, condolere, congratulari, connivere, contentare, conterere, contradicere, constristari, convincere, corrigere, corripere, deponere, deridere, describere, dispicere, exemplificare, expostulare, exprimere, exprobrare, favere alicui, fideiubere, formidare, glorificare, gravare, horrere, imaginare, impetere impinguare, increpare, indormire (sic), infamare, infestare, inhibere, inscribere, insequi, insimulare, intendere, interesse, invidere, invigilare, iustificare, lamentari, laudare, molestare, morari, nutare, oblectare, oboedire, operare, pacificare, parcere, paenitere, pensare, pensi gerere (habere), percipere, permirari, perpendere, perscrutari, perstare, perterrere, placare, pertransire sub silentio, plorare, practicare, praegravari, praevidere, precari, procedere, prorogare, prospicere, protestari, psallere, publicare, querulari, recognoscere, recommittere, recreare, redarguere, reformidare, regratiare, reluctari, remittere, retinere, securare, stupefieri, stupere, submittere, succensere, supersedere, taxare, temperare, temptare, tueri, turbare, vacare, vadiare, verificare, vigilare, volvere secum sim.,
cf.
s.
v.
N. locut.
α.
servire de arte (artificio)
odbywać
praktykę czeladniczą; discipulam opificis esse
PP I p. 3 (a. 1427) : ipsum debet instruere artis pellificis per IIIIor annos et ... iuuenis sibi debet seruire de eadem arte in quatuor annis.
Ib. p. 86 (a. 1441) : debet seruire annos IIIIor de artificio.
β.
nullum dampnosum est de eo
(sc.
saepe)
żadnego uszkodzenia nie ma w płocie;
nullum damnum est in eo factum (nisi intelligendum est nullum damnum est ab eo, sc. Martino Pelczar, factum)
StPPP XI p. 250 (a. 1468) : et sepem viderunt eciam Martini Pelczar, quia nullum dampnosum est de eo et nullum damnum viderunt, si fecerat Pelczar Czyskyemu Yanovy (dat. ).Sed praec. iur. : significat fere i. q. pro (cf. ) v. gr. de aliqua re accusare, accusationem deferre, arrestare, astare terminum, calumniare, citare, comparere, concitare, convincere, culpare, diffamare, inculpare, incusare, infamare, litem intendere, proculpare, querulari, questionem facere, testimonio vinceresim., cf. s. v.
N. locut.
obicere de bina
(sc.
poena;
cf.
supra I 1106, 32)
TPaw IV p. 161 (a. 1408) : Saxo obiecit de bina ... super Nicolaum ... pro sex sexagenis communis monete et pro sex .dampni sexagenis.
2.
pendet e verbis impersonalibus, praeter iuncturas antiquitus notas (Th. V 1, 72,62—84) etiam ab agitur, bene est, cautum est, conclamatur, contingit, displicet, evenit, explicatur, fit, mirum est, laboratur, obtingit, patet, praesumitur, probatur, requiritur, servatur sim.,
cf.
s.
v.
N. locut.
α.
si aliquid mortalitatis de patre permiserit
jeżeli ojciec umrze; si pater mortuus sit
AGZ XIII p. 115 (a. 1442) : filius Andree potest sibi (i.e. ei ) vituperare sicut solus ([i. e. ipse) ]pater, et hoc si aliquid mortalitatis de sui patre permiserit.
β.
de ruina et collapsu alicuius rei imminet
i. q. ruina et collapsus
KodMp IV p. 62 (a. 1399) : ecclesiam ... adeo antiquatam et vetustate consumptam, quod in breui de ruina et collapsu eiusdem immineat, nisi etc.
3.
pendet e subst. vel locut.
verbalibus. Praeter exempla, quae in Th. V 1, 73,1—76,8 enumerantur, apud nos legitur etiam post accusatio, adhortatio, aequitas, ambitio, arrestum, ars, assecuratio, blasphemium, cambitio, causa, cautela, coertio, cognitio, commutatio, compassio, computatio, computus, conclusio, concordia, confidentia, confirmatio, contractio, contractus, cruciatus, custodia, delatio, descriptio, desiderium, desperatio, difficultas, diffidentia, disciplina, displicentia, dissensus,emenda, examen, exceptio, exemplum, fideiussor, foedus, glorificatio, ignorantia, incausatio, incontinentia, indulgen
tia, indutiae, informatio, iniuria, inscriptio, insolentia, investigatio, ira, iuramentum, iustificatio, iustitia, iustitiae complementum, maleficium, memoria, minae, molestia, monitio, morsus, murmur, nausea, negatio, neglegentia, notitia, oblatio, optatum, ordinatio, paenitentia, passio, patientia, pavor, periculum, pignoratio, prodigium, propositio,propositum, protestatio, pudor, recognitio, regula, remorsa, respectus, restitutio, rubor, ruminatio,satisfactio, scandalum, sigillum, scrutinium, studium, suspensio, taedium, taxatio, terminus, tristitia, vadium, vis, voluptassim.,
cf.
s.
v.
4.
abs. vel elliptice (saepissime in librorum, capitum, litterarum sim. inscriptionibus),
item
missa de S. Spiritu, BVMaria sim. (
AKapSąd III
p. 138, a. 1497
et
ib.
saepius).
5.
pendet ab adi. , praeter iuncturas antiquitus notas (Th. V 1, 77,21—74) etiam post ambiguus, conscientiosus, contentus, culpabilis, gnarus, immemor, immunis, incautus, incontinens, indemnis, indubius, ingratus, innocens, mitis, pavidus, perterritus, sapiens sim.,
cf.
s.
v.
B.
wskazuje osobę lub rzecz po wyrażeniach oznaczających zwycięstwo, zemstę; nad, na; indicat personam vel rem post verba aut subst. .vincendi et ulciscendi. Praeter usus antiquos legitur etiam post
ulcisci, se vindicare, vindicta sim.,
cf.
s.
v.
Item
de aliquo poenas prosequi, querere, sumere, supplicia accipere, violentiam inferre sim.,
cf.
s.
v.
C.
wedle, według, podług, stosownie do, na mocy, na podstawie, za; secundum, iuxta, ex. Praeter ea, quae in Th. V 1, 77,75—78,80 laudantur, legitur etiam in iuncturis de (alicuius) assensu, auditu, beneplacito, censura, composito, consensu, consuetudine, consultu, iudicio, iure (de forma iuris, de vigore et strepitu iuris), mandato, mente, nomine, scientia certa, scitu (scire), successione, titulo, usu, visione, visu, voluntate
sim.,
cf.
s.
v.
N. locut.
α. de nova (Cracoviensi) mensura mensurare sim.(
KsgMaz II
p. 168, a. 1426
;
DŁUG. LibBen I
p. 7
).
β. pulveres (i. e. medicinam) de duplici recepto debibere (
ZabDziejIII
p. 371, a. 1494).
γ.
de alicuius manibus in captivitate sedere
siedzieć w więzieniu za czyjąś sprawą;
alicuius iussu, mandato
AGZ XV p. 27 (a. 1457) : vicecapitaneus ipsum ... interrogavit, de cuius manibus in captivitate sederet; qui Andreas ita respondit, quod de manibus Iohannis Banczek in captivitate sederet.
Ib. paulo infra qui Mathias interrogavit ipsum Iohannem filium Banczkonis, de cuius manibus in captivitate sederet; qui Iohannes respondit, quod de manibus dominorum consulum hic in captivitate sedeo.
δ.
de (per)
se
z siebie, sam przez się, z własnej natury; ipse, per se
PommUrk IV p. 86 (a. 1303) : res humane cum de se sint mobiles, si ad stabilitatem curvantur ... litterarum probatorio pupplice muniuntur.
MATTH. Rat. p. 96 : peccare vel peccatum habere de se malum est.
KomPolit p. 186 (a. 1410) : et eius passio, de per se habere sufficienciam ad vitam humanam, dicitur ... ’de per se’.Ita saepissime usque ad saec. XVI.
ε.
de per se
ze swojej strony, każdy za siebie;
pro sua quisque parte, suo nomine
PP V p. 50 (a. 1426) : in vertice riwli Climasnewicza XV, alios vero XV mansos deorsum eiusdem riwli, de per se Sulowstok dictos.
KsgMaz III p. 17 (a. 1434) : Maczek cum Bartholomeo de Rosthki recognoverunt se teneri nobili Iohanni ... dimidiam alteram sexagenam, quod de per se suam medietatem ... si ... non soluerit etc.
KodPol II p. 484 (a. 1435) : Johannes ... molendinum ... edificare et ad ipsum necessaria quomodolibet oportuna de per se procurare teneatur.Ita saepissime saec. XV—XVI.
N. de rebus:
osobno;
seorsum
AGZ XIV p. 439 (a. 1455) : vidit ... currum «przewroczony» (i. e. eversum ) et ... fenum disparsum et triticum de per se, et ordeum de per se, et farina de per se disparsa fuerunt.
ζ.
de aliquo,
sed
praec.
de se
ze swojej strony, z siebie; pro sua parte, quod attinet ad eum (partim ad I 2 spectare videtur)
PommUrk I p. 100 (a. 1198) : callidus et astutus majorem infirmitatem de se simulabat.
TPaw IV p. 81 (a. 1400) : lapsus est Albertus de se culpam, quod non fuit obediens in iudicio.
Praec.
scandala praestare, dare (
CIOŁ. Lib. II
p. 221
et saepius), signum caritatis, humilitatis, probitatis, urbanitatis sim.
monstrare, ostendere (
DŁUG. Hist. I
p. 510
et saepius), agonem praestare (
id. Op.
p. 70
)
, spectaculum praebere (
id. Hist. IV
p. 547
), aedificationem dare (
id. Op.
p. 19
), auctoritas crescit (
ib.
p. 53
) sim.
η.
testis de visu
świadek naoczny; oculatus
StPPP I p. 77 (saec. XIV med.) : Petro respondente quod tales testes de visu (i. e. qui ipsi viderint ) nullo modo posset habere etc.
θ.
de alicuius initio
e
Pol.
za czyimś początkiem za czyimś przykładem;
alicuius exemplo
(cf.
supra
s.
v.
CUM
II 1483, 3 sqq.)
TPaw IV p. 741 (a. 1399) : filius Mszczigney dedit vulnera Jacobo, hoc fecit de inicio ipsius Jacobi, quia sibi primus Jacobus vulnera dedit.
ι.
de ore alicuius conscribere
pisać pod czyjeś dyktando;
i.q. aliquo dictante
KodUJ III p. 19 (a. 1473) : Iohannis de Dambrowka codicillos et inventaria manu sua et de ore suo manu alterius conscripta.
D.
locut.
quae ad A – C pertinere videntur
α.
alicui aliquid de se (aliquo) facere, patrare, licere
komuś, w stosunku do kogoś; alicui, erga,in aliquem
KADŁUB. p. 172 : conviviorum honestati pro tempore indulget, eatenus tamen, ut nihil ebrietati de se licere permittat.
CodVit p. 1010 (a. 1416) : isti enim Cruciferi non tamen (= tantum ) de isto principe, sed de aliis ... viris ... similia patraverunt ... nulli enim parcunt seu pepercerunt.
AGZ XII p. 295 (a. 1464) : debet iurare ... pro homine ... profugo ... quod de ipso nichil fecit neque ipsum habet.
DŁUG. Hist. V p. 529 : de duobus praefatis ducibus ... zelo concepto.β. coronationem de regno facere (suscipere) koronować (się) na króla; regem creare (-ri)
DŁUG. LibBen I p. 545 : Venczeslaus ... post coronationem suam de regno Poloniae factam etc.
Id. Hist. III p. 337 : coronatione de regno Poloniae Ludovicus rex suscepta etc.γ. inamorari de aliquo zakochać się w kimś; alicuius amore capi
MARTIN. OP. Chr. p. 25 : Medea ... inamorata de Iasone.
Eodem sensu
de aliqua re:
DŁUG. Op. p. 178 : volens dictum Barthossium ... de filiae suae Dorotheae ductione inamorare.
V.
PRO CASIBUS SUBST. ET PRO PRP.
A.
zastępuje różne przypadki rzeczownika; ponitur pro variis casibus subst.
1.
pro gen.
a.
gen.
partit.
cf. supra I B 3.
b.
gen.
poss. , nonnumquam fere i. q. z; una (cum),
v.
gr. allodium de frumento (
AGZ XVIII
p. 134, a. 1476)
, barillus de cineribus (
*PommUrk VI
p. 390, a. 1295)
, capetium de tritico, siligine (
StPPP VIII
p. 70, a. 1382)
, chorus de pultibus (
ib. II
p. 910, a. 1496)
, coretus de siligine
(
ib. VIII
p. 147, a. 1385)
, currus de feno, lignis, piscibus (
KodMp II
p. 274, a. 1330
et saepius), ), grossus de mercantiis, pipere, sale, solidis (
StPPP VIII
p. 186, a. 1386
et saepius), manuale de melle (
AKapSąd III
p. 11, a. 1506)
, talentum de argento, croco (
DŁUG. Op.
p. 543
et saepius), ), tunna de medone, pisa, pulveribus (
RachWaw
p. 5, a. 1394
et saepius), vas(culum) de carne, mixtura (
CodVit
p. 377, a. 1416
et saepius).
c.
gen.
explic.
GALL p. 47, 6 : ecce finis de labore.
LhnUrk I p. 118 (a. 1249) : obsequium habebit de suis castrensibus et potestatem castrorum suorum.Ita saepissime usque ad saec. XVI.
N.
α.
cum nominibus locorum
KodMp II p. 37 (a. 1227) : dictas uillas de Crampsco cum omnibus iuribus enumeratis iure perpetuo possidendas.
Ib. p. 79 (a. 1248) : si aliquando in prefato loco de Bochnia fons salis minoratus fuerit.Ita saepius saec. XIII—XV.
β.
cum nomine sancti patroni (ecclesiae)
DŁUG. LibBen I p. 15 : sub parochia ecclesiae de sancto Stephano.
γ.
in
locut.
electio facta (celebrata) de aliquo :
*KodKKr I p. 12 (a. 1208) : electionem ... a pluribus de persona idonea canonice celebratam.
KodMp IV p. 367 (a. 1440) : prosecutionem eleccionis de nobis ad hoc inclitum regnum facte.Ita passim saec. XV—XVI.
Item
depositio (praesentatio) de aliquo facta :
JAC. PAR. I p. 417 (a. 1442) : deposicionem de prefato olim Eugenio papa et eleccionem de domino Felice ad summum apostolatus apicem per ipsum Concilium factas.
AKapSąd III p. 34 (a. 1470) : ad presentacionem ... principum ... de sua persona factam.
Item
coronatio :
DŁUG. Hist. IV p. 635 : archiepiscopus ... coronationem ... de filio ... Alberti ... fecerat.
d.
gen. pretii
CodSil(M) I p. 135 (a. 1175) : tradidit ... de lacu nonum piscem et redditum carnificii de trecentis denariis.
DokImbr p. 97 (a. 1343) : unum album panem, quod (sic ) in Polonico dicitur «czolta» de uno grosso.Ita saepissime usque ad saec. XVI.
e.
gen. criminis
AKapSąd III p. 256 (a. 1497) : Andreas ... in inquisitione repertus est de incontinentia incestuosa cum sorore.
2.
pro gen. vel abl. qualitatis
CodPom p. 687 (a. 1243) : currus gerens pannos de unius equi sarcina.
PommUrk IV p. 194 (a. 1305) : ecclesie ... villam ... in suis terminis de triginta mansis precariam et non de pluribus ... statuimus conferendam.Ita saepissime saec. XIV- XVI.
N. locut.
α.
litterae de data :
DokMp I p. 30 (a. 1318) : privilegium ... de data anno Domini etc.
CodVit p. 253 (a. 1413) : litteram ... quitatoriam, que est de data littere presentis.
Ib. p. 835 (a. 1429) : litteram aliam ... de data priori, quam hec est.
β.
liber de (littera) impressa
książka drukowana; typis impressus
ARect I p. 368 (a. 1494) : librum Virgily de impressa ... furto ablatum.
Ib. p. 387 (a. 1494) : librum continentem gramaticam, rethoricam ... de litera inpresa.Ita saepius.
γ.
verba de turpiloquio
obelga, zniesławienie; contumelia, opprobrium
StPPP VII p. 250 (a. 1544) : revocatio verborum de turpiloquio ... dum aliquis aliquem filium meretricis esse nominat.
δ.
servimen de bello
służba wojskowa; militiae munus
AGZ XIX p. 53 (a. 1485) : vendidit sortem paternalem ... cum medietate scultetie ... ibidem et cum medio serviminis de bello de dicta advocatia.
ε.
de suo robore permanere
pozostać w mocy;
ratum permanere
PP V
p. 79 (a. 1427)
:
tam prime litere quam vltimequelibet de suo robore permanebunt sine quouis alterius partis impedimento (cf. ib. supra in suo robore permane
bunt
).
ζ.
ager de paratis seminibus
pole obsiane?
ager obsitus?
KodMp II p. 226 (a. 1313) : Czarnota agros, quos in Sedlecz incoluit ... de paratis suis seminibus uillanis resignabit.
3.
pro abl.
a.
abl.
separ., cf. supra I B 1.
b.
abl.
compar.
c.
abl.
causae, cf.
supra III 1.
d.
abl.
instr. vel modi vel limitat.
N. locut.
α. de manu sua (propria) aliquid scribere (conficere)
sim.
β.
cedula, recognitio
sim.. de manu sua (alicuius)
własnoręcznie napisana; manu propria scripta
PrPrz p. 20 (a. 1460) : recipiat ipsum librum ... dimissa recognicione de manu sua de recepcione eiusdem.
AKapSąd III. p. 33 (a. 1469) : cedulam quandam sine data de manu venerabilis domini Thome.Ita saepius. Eodem sensu de alicuius manus littera :
CodSil XV p. 220 (a. 1442) : scripta erant de alterius manus littera ... hec verba.
γ.
puellam de aliquot marcis exdotare, maritare
dać dziewczynie w posagu tyle a tyle grzywien; puellae aliquot marcas dotis nomine dare
ArPrawn IV p. 27 (saec. XIV med.med) : Franciscus neptem suam ... de XX duntaxat marcis maritavit (cf.StPPP VIII p. 262, a. 1388) .
StPPP VIII p. 657 (a. 1399) : quamlibet puellam de C marcis debet exdotare.
Simili sensu
KodMp II p. 251 (a. 1321) : ipsamque praebendam ... de quatuor marcis in censu ... et ... de quatuor marcis grossorum in theloneo ... dotamus.
DokSul p. 350 (a. 1353) : pro plebano, qui praeerit ecclesiae, de duobus laneis dotamus.
δ.
de aliqua summa pecuniae (aere alieno) aliquem quitare, pagare, (ex)solvere, quittum efficere
uznać kogoś za wolnego od zobowiązania pieniężnego; de creditore: pecuniam a debitore solutam testari
LhnUrk I p. 146 (a. 1337) : regem et successores eius de ipsa pecunia solutos.
Ib. p. 156 (a. 1339) : fratrem nostrum ... de dictis centum marcis pagavimus.
LiegnUB p. 79 (a. 1339) : de qua nos pecunia iam exsoluit totaliter et pagauit.Ita saepius saec. XIV—XVI.
ε.
aliquem de aliqua re impossessionare, inducere, infeudare, instituere, investire
nadawać komuś coś, wyposażać kogoś w coś; alicui aliquid donare, alicuius rei possessionem tradere
PommUrkVI p. 32 (a. 1326) : rex Wartizlaum ... de dicto principatu ... legaliter cum septem vexillis inpheodavit.
KodMp IV p. 35 (a. 1391) : quatenus ipsum de eadem prebenda ... inuestire ... debeatis.Ita saepius usque ad DŁUG.
N.
aliquid de aliquo ordinare:
CodSil V p. 148 (a. 1340) : nobis conpeteret dictam ecclesiam de persona ydonea ordinare.
ζ.
de idiomate aliquo institutum esse
władać jakimś językiem; linguae in usu habendae peritum esse, linguam aliquam callere
KodKWil p. 103 (a. 1417) : prepositum Wilnensem ... de ydiomate Samagitico sufficientissime institutum cf. ib. infra ydiomate Samagitico plenissime eruditum.
η.
praeparare, reformare de aliqua re
zaopatrzyć w coś; aliqua re instruere
CIOŁ. Lib. I p. 139 : habere spatium preparandi se de oportunis ad bellum.Nescio an huc pertineat
KodWp III p. 71 (a. 1357) : castra ... que dum corruere contigerit, homines ecclesie ... de duabus stubellis asstricti sint reformare.
θ.
de plana via
po równej drodze; (in) plana via
PEREGR. fol. x IIb : inter celum et terram est tantum spatium, quantum homo de plana via posset ire in quingentis annis.
4.
pro acc.
PEREGR. fol. C IIIb : Christiani inuncti sunt oleo erismatis et ideo magis de igne sentient.
KodMp IV p. 126 (a. 1410) : sibi ... de quinquaginta marcis ... graciose prouidimus prouidemusque et asscribimus. KsgPozn p. 142
( a. 1424) : proposuit super Georgium ... quod sibi tenetur de undecim marcas (sic ) latorum grossorum.
APozn II p. 304 (a. 1495) : Georgius promisit ipsum Michaelem pannitonsorem non impedire nec ipsum peramplius subarendare de dicto pannitonsorio [(i. e. non subarendare eius pannitonsorium).]
ARect II p. 20 (a. 1537) : quo vero ad Quintilianum ... obligavit se redditurum aut soluturum de valore hinc ad festum Pentecosten.
N. locut.
de centum marcis
po sto grzywien;
centenas marcas
KodUJ I p. 29 (a. 1400) : doctoribus et magistris ... de centum marcis ... ratione salarii anno quolibet animadvertimus assignandum.
A.
zastępuje inne przyimki; ponitur pro aliis
prp.
1.
pro ab a. wskazuje sprawcę; indicat alicuius rei auctorem, cum verbis pass.
(cf. supraI 3,41 sqq.)
BreslUB p. 65 (saec. XIII/XIV) : malos homines, de quibus civitas oprimitur.
StPPP II p. 634 (a. 1454) : sentenciatum est ita de judicio, quod etc.Ita saepius.
b.
indicat partem, ubi aliquid situm sit vel fiat (cf. supra I 2,1 sqq.)
GALL p. 138, 14 : quandoque de capite, quandoque de cauda sicut lupus aliquos Allemannos rapiebat Boleslaus, quandoque vero a lateribus insistebat.
StPPP XI p. 250 (a. 1468) : conspexerunt, quia in sepe ... fuit foramen de villa et de campo nullum sepem viderunt.
IO. VISL. p. 197, v. 350 : Vitoldus ... de parte sinistra Germanas acies rumpit.
c.
indicat terminum, spatium (cf.
supra I 1,27 sqq.
KodMaz(K) p. 414 (a. 1237) : non longius de ciuitate, nisi in Ostrog.
Ib. p. 492 (a. 1241) : villam, Ostrowsko nomine, prope de Uneiew sitam.
d.
indicat eum, a quo quid accipiatur (cf. supra I 3,30 sqq.)
MATTH. Rat. p. 50 : Deus creavit homines ... intendens habere laudem, vel ab eis voluntariis, vel de eis licet invitis.
e.
indicat spatium temporis praeteriti (cf.
supra I 2,28 sqq.
StPPP VIII p. 285 (a. 1388) : a centum annis de preauo et auo ... tabernam habeo.
f.
post verba quaedam, v.
gr.
avellere, avertere, pendere, praemunire, proicere, reddere, repellere, reverti (reversio), venire sim.,
cf.
s.
v.
2.
pro ad
a.
indicat relationem (cf. supra I 163, 26 sqq.)
PomnLw I p. 4 (a. 1382) : super bona Niczkonis ... mobilia et inmobilia interdixit et est primus de prescriptis pecuniis.
StPPP XI p. 154 (a. 1420) : honorabiles viri invenerunt inter eos, quod dictus Kanmil nichil haberet de dicto allodio.
APozn II p. 112 (a. 1482) : super quo ... censu ... omnem meam proximitatem presentibus scriptis ... facio alienam, neque umquam aliquem alium de dictis florenis debere pertinere volo.
ZabDziej II p. 371 (a. 1487) : plebanus ... tegere domum procurabit et feramenta de hostia (sic ) domus similiter parabit.
b.
indicat temporis spatium
AGZ XIII p. 406 (a. 1463) : termini ... dantur peremptorii a die hodierna de sex septimanas (sic ).
3.
pro cum (cf.
supra II 1479, 10 sqq.
KodKKr I p. 171 (a. 1325) : ad generalem expedicionem... scultetus ... currum de tribus equis ... tenebitur expedire.
IusMet p. 181 (a. 1494) : quorsumcunque ipsi cives ... de mercibus aut pro mercibus irent ... a solutione theloneorum ... liberi ... esse debeant.
4.
pro ex:
DŁUG. Op. p. 109 : Katherina ab omni paralysi curata ac sanitati de praemortuis membris restituta.
5.
pro in
a.
c.
acc.
PP II p. 192 (a. 1454) : que quidem cesarea sentencia ... vitro quoque de nobis extendenda ... nobis indigna ... visa est.Sed praec. post se intromittere (ingerere)
StPPP VIII p. 261 (a. 1388) : nichil ingero me de hereditate in Z. ... sed tantum requiro in ea pecunias meas(ita passim saec. XIV—XV).
Ib. p. 244 (a. 1388) : intromisit se de scultecia ... in Bibicz(ita passim saec. XIV—XVI).
Item
intromissio:
ZabDziej III p. 66 (a. 1490) : imposuit eis intromissionem de decimis.Similiter se immiscere ( PommUrk VII p. 140, a. 1327 et saepius), se inicere ( CodVit p. 1019, a. 1416 et saepius), se introducere ( StPPP VIII p. 456, a. 1398 ), se involvere ( *Theiner I p. 408, a. 1338) .
b.
c.
abl.
KodMp II p. 79 (a. 1248) : impensis, quas in opere salis de Bochnia exhibuit.
ArPrawn I p. 683 (saec. XV med.med) : de pascendis iumentis et scrophis de campo.Ita saepius saec. XV.
C.
sensu insolito: wbrew, przeciw; contra, nulla ratione habita
GALL p. 90, 5 : a... papa... concessum fuerit, quod nuptias istas de consanguinitate licuerit.
VI.
LOCUTIONES ADV. ad I, III, IV, V,
quibus vis localis vel causalis vel modalis subest
1.
cum subst. , v.
gr.
de bene esse (bono esse), congruitate, cursu communi, facto (recenti), favore, importantia, intuitu, iure, latere, manu, medietate, more, necessitate, nihilo, parte, praetextu sim.,
cf.
s.
v.
et
Th.
V 1, 79,2—43.
2.
cum adi. , v.
gr.
de aequo et bono, alto et basso, certo, cetero, ceteris, communi, congruo, contrario, difficili, directo, facili, improviso, inopinato, insperato, levi, medio, necessario, novo, omni, opposito, pari, paucis, perpetuo, plano, pleno, possibili, primo, propinquo, publico, rato, recenti, reliquo, secundo, simplici, speciali, subito, tertio, toto, vero sim.
Cf.
s.
v.
et Th. V 1, 79,44—84. Saepissime occurrit in
locut. de quanto (quanto, quantum) de tanto, cf.
s.
v.
3.
composita varia
de ab infra cf. deabinfra; de amplius cf. deamplius; de foris cf. deforis; de hinc cf. dehinc; de inter cf. deinter; de inviolabiliter cf. deinviolabiliter; de longe cf. delonge; de lucide cf. delucide; de mane cf. demane; de per cf. deper; de post cf. depost; de posterum cf. deposterum; de prope cf. deprope; de repente cf. derepente; de sero cf. desero; de sub cf. desub; de supra cf. desupra; de tunc cf. detunc; de ulterius cf. deulterius.