- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- N.
I.
propr.
1.
res: zdruzgotać, rozbić, połamać, wyłamać; discutere, rumpere, frangere (etiam membra corporis).
N. glossam Pol.
RFil XXIV p. 352 (a. 1434) : c-egit «sztrosskotal».
Syn. et iuxta posita
comminuere, collidere (
DŁUG. Hist. I
p. 463
)
, disicere (
Biecz
p. 62, a. 1531)
, destruere (
AKapSąd III
p. 215,
a. 1529)
, expercutere (
StPPP VIII
p. 975, a. 1400)
, succidere (silvam:
DŁUG. Hist. III
p. 466
;
;cf.
MIECH.
p. 271
).
N.
α.
zerwać; dirumpere
VKyng p. 708 : compedes c-ns.
DŁUG. Hist. III p. 520 : partem cassium ... c-isset.
β.
sensu latiore: znisz
czyć, zburzyć; delere, destruere
KodWp I p. 103 (saec. XIII ineunte): que litterae ... in itinere sunt c-te, in quarum parte, que adhuc sUperest etc.
Ztschr. LXI p. 295 (a. 1279) : idem castrum dirui debeat et c-i.Ita saepius.
Syn.
dissipare (
ChrHP
p. 496
)
, ruinare (
DŁUG. Hist. IV
p. 237
)
.
2.
homines: zmiażdżyć, połamać; frangere, debilitare, affligere
SSrSil IX p. 47 (a. 1464) : in tormentis c-tus et exustus.
DŁUG. Op. p. 299 : domus ... corruens... filiam ... oppressit et c-egit.
N. constr.
a.
sq.
abl.
limitationis manibus ac pedibus (
KH XLI
p. 93, a. 1549).
b.
sq.
in
c.
abl. in dextra manu (
DŁUG. Hist. III
p. 255,
cf.
MIECH.
p. 240
).
N. locut
. plagis et verberibus
chłostać;
verberare
SSrSil VIII p. 30 (a. 1459) : sacerdotes ... plagis et verberibus c- i.Part. perf. pokaleczony, ranny; saucius, vulneratus
ArHist XII p. 321 (a. 1393) : oves errabundas reducere, c-tas alligare (alluditur ad Vlg. Ezech. 34,16, cf. etiam AKapSąd II p. 60, a. 1425; ConcPol VI p. 306, a. 1593).
DŁUG. Hist. I p. 463 : in fruteta ... c-tum et semianimem proiecit Sethegium.
II.
transl.
A.
homines
1.
osłabić, poskromić, rozproszyć; compescere, prosternere, superare.
N. glossam Pol.
RFil XXIV p. 372 (saec. XV) : c-etur «rostraczy szą».
Syn.
conterere (
*Tom III
p. 324,
a. 1515),
contundere (
IANIC.
p. 261
)
, debellare (
DŁUG. Hist. I
p. 69
)
, debilitare (
CodEp I 2,
p. 76, a. 1449).
N. locut.
opprobriis sempiternis:
KodKKr II p. 474 (a. 1421) : obprobrijs c-atur sempiternis [testamenti violator (cf.] AGZ IX p. 85, a. 1461).Part. perf. zmożony, bezsilny, słaby; confectus, infirmus
KADŁUB. p. 125 : exiles tamen et c-tas eorum pugnantium reliquias.
CodSil V p. 311 (a. 1340) : debilium et c-torum ... sustentes genua tremebunda.
CodEp II p. 198 (a. 1426) : vetustis et c-tis egritudine humeris.
DŁUG. Hist. II p. 75 : c-ta exhaustaque aetas.Cf. Th. IV 256,40 sqq.
2.
skruszyć, przejednać; movere, flectere, placare
*Dogiel IV p. 18 (a. 1249) : quod idolum ... collectis frugibus consueverunt c-re [pagani (cf. Vlg. I. Reg. 24,8]).
CodEp II p. 433 (a. 1442) : persuasione diminui et c-i.
B.
res:
naruszyć, podważyć, unicestwić; violare, tollere, abolere
MARTIN. OP. Chr. p. 204 : quae ... Romanae Ecclesiae ... concessa sunt, refragari aut c-re vel in quoquam conUellere.
*KodTyn p. 278 (a. 1434) : statuta c-re (v. l. compingere).
DŁUG. Hist. IV p. 541 : eorum conatus fuerant languidati et c-ti.
ŁASKI ComPriv fol. 181b : pacem in me c-egit.Cf. Th. IV 256,24 sqq.