- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B. (-um),
- BJ.
- N.
[
generis
n.
StPPP XI
p. 164
(a. 1426)
:
una sella ... et unum clipeum.
AAlex
p. 211 (a. 1502)
:
mandavit, ut ... clipea ... haberent.]
I.
A.
propr.
1.
tarcza, puklerz; scutum, parma militum.
Syn.
scutum (
ArHist X
p. 142,
a. 1524).
N. glossas Pol.
ArHist III p. 327 (a. 1422) : c-um alias «sczyt».Ita saepius.
AGZ XVII p. 249 (a. 1488) : duos c-os alias «pawezy».
AAlex p. 211 (a. 1502) : c-a alias «tarcze».
StPPP II p. 946 (a. 1502) : pro ... c-o alias «kotrigal» (cf. AAlex p. 544, a. 1506).
N. iur.
pugna clipei
walka na miecze lub kije (jako jedna z form sądu Bożego) staczana przy użyciu tarczy; certamen singulare, quo accusati crimen m.
ae. cerni solebat, scuto adhibito commissum
CodSil II p. 2 (a. 1258) : iudex abbatis ... habeat c-um et bacculum, ferrum et aquam, ut non sit necesse castrum adire cum suos homines ... indicaverit expurgan dos.
KodPol I p. 119 (a. 1286) : omnem modum et formam judicium exercendi, sicut est pugna c-i et gladii et ferri.
2.
pieniądz z wizerunkiem tarczy; moneta quaedam imagine scuti ornata
MPVat I p. 410 (a. 1342) : centum et VIII c-os aureos et XIIII gr. cum dim. Turon.
3.
pectoralis
tzw. załoga, część stroju, kawał ozdobnego materiału przywiązywanego pod szyją i w pasie; vestis pars, pannus pretiosus altera parte collo altera zonae alligatus
ARect I p. 668 (a. 1524) : camisiam intextam auro, c-um pectoralem alias «zalogą».
B.
transl.
1.
osłona, ochrona; praesidium, tutela
GALL p. 431(= 69,8 M.): sed si iugum servitutis de cervice volueris excutere, festina puerum ... in c-um defensionis recipere (cf. Lites I p. 432, a. 1326; MPH VI p. 316, saec. XIV).
KADŁUB. p. 63 : noctis igitur c-o protecti Bohemi fugam ineunt.Saepius addito gen. explicativo cautelae ( KodWp I p. 123, a. 1232) , ignorantiae ( FormJ p. 74 ) , patientiae ( DŁUG. Op. p. 31 ; ;cf. Th. III 1351,75).
2.
pozór; simulatio, praetextus
AKapSąd II p. 432 (a. 1469) : que sub c-o virginitatis occultat sua meretricia.
DŁUG. Op. p. 622 : duces Sleziae ... faciunt conventionem ... volentes iam sub c-o et palio aliorum regno dampna ... inferre.
II.
1.
propr. tarcza herbowa; insigne nobilium
KodMp I p. 237 (a. 1335) : rosam cum tribus «bronya» in c-o deferentes.
ArHist VIII p. 465 (a. 1404) : Turski de proclamatione «Powaby» et clenodio due rose et babatum in c-o.
N. syn.
clenodium (
StPPP VII
p. 369, a. 1445).
N. locut.
α.
propinquus post clipeum
krewny ze strony ojca; agnatus
StPPP II p. 477 (a. 1441) : est propinquior ad hos post gladium alias «po myeczu» et post c-um alias «po szczicze».
AGZ XIII p. 555 (a. 1467) : et illa bona possidemus tamquam propinquiores ad ea post avum et ipsius gladium et c-um.
β.
bonus ex quattuor clipeis
taki, którego dziadkowie i babki mieli herby; cuius avi et aviae nobiles erant
TPaw VII p. 99 (a. 1419) : non es ita bonus ex quatuor c-is sicut ego.
2.
transl. pokrewieństwo, ród, rodzina; propinquitas, familia, gens
KodWp II p. 498 (a. 1380) : Istebka ... cum omnibus ... patruis et fratribus ad ipsorum c-um spectantibus.
DŁUG. Op. p. 570 : milites huius domus et c-i.
Syn.
parentela (
KodMp III
p. 129, a. 1359
;
VL
p. 101, a. 1433)
, sanguis (
TPaw IV
p. 95, a. 1402)
.
Ad rem
cf.
P. Dąbkowski, Prawo prywatne polskieI
p.
468.
III.
sklepienie budowli; concameratio, fornix
DŁUG. Reg. p. 292 : ecclesiaechorum et sacristiam absque testudinibus et c-is Paulus... muro fabricavit coctili.
Id. Hist. V p. 411 : c-us monasterii sancti Francisci inter chorum et corpus ecclesiae consistens decidit.
Id. Op. p. 541 : episcopus c-um ex lateribus ecclesiae ... in parte anteriori superaddidit.
IV.
singulare: sztuka mięsa (szynka?
); carnis ferinae pars (perna?)
KsgKaz p. 213 (a. 1388) : pro assaturis et verinis c-is domino archiepiscopo honoratis dedimus XIX gr.
V.
nat.
solis
czosnek zielonawy; Allium oleraceum Linn.
GLr I
p. 123
.