- F.
- Th. (adn-
- rec.)
- S.
- Dc.
- B.
- H.
- N.
I.
de rebus
1.
propr. niszczyć,
burzyć, psuć; delere, destruere, conficere
KsgŁawKr p. 302 (a. 1396) : quandocunque parietem ... destrui et a-ri continget.
KsgGrWp I p. 261 (a. 1397) : palatinus viam thelonei a-vit et destruxit.
StPPP VII p. 525 (a. 1496) : plebanus ... pratum ... depauit et a-uit.
N.
glossas
Pol.
RFil XVI p. 360 (a. 1428) : «uniszczyć» a-ri.
Ib. XXV p. 155 (a. 1450) : carnalis concupiscentia a-at temporalem substantiam «psvge a rostrnasza gymyenye».
Syn.
destruere
(
KsgŁawKr
p. 302, a.
1396
et saepius),
disicere (scopulum :
StPPP III
p. 122, a.
1523)
;
perdere (
ArPrawn V
p. 471, saec.
XV)
; spoliare
(
Lites I
p. 335, a.
1339).
Pass. ulegać zniszczeniu, zagładzie;
detrimentum pati, perire
KodPol III p. 320 (a. 1378) : si idem molendinum ... a-retur ... Franco habet aliud molendinum edificare.
ZABOR. p. 70 : regnum nostrum ... ab ipsis hostibus non solum ... laeditur sed etiam iam fere a-atur.
N.
constr. sq.
in .
*ArPrawn X p. 34 (a. 1394) : molendinum ... si a-tum in suis necessariis aliquomodo fuerit, praefati domini ... reformare tenebuntur.Part. perf. Zepsuty, zniszczony, spustoszony; destructus, devastatus
PrzywWar p. 4 (a. 1379) : civitas per pestilentiam a-ta et desolata.
KomKadł p. 152 : cum ... regnum Poloniae fere a-tum fuisset per bella redactum.
PP II p. 6 (a. 1450) : monasterii ... per ignis voraginem ... exusti et a-ti.
AGZ XV p. 44 (a. 1466) : unam seram ... a-tam.
2.
transl. obalać,
znosić,unieważniać,
zwł. akty urzędowe; irritum
facere, tollere, abolere (praec.
iur. )
KodKKr I p. 2 (a. 1166) : quisquis ... nostre confirmationis temerator extiterit et sua presumptione a-re temptauerit.
MARTIN. OP. Serm. fol. 35a : peccator ... misericordiam Dei a-uit.
Syn.
annullare (
Lites III
p. 100, a.
1414
et saepius); cassare (
KodTyn
p. 280, a.
1434
et saepius); delere (
APozn II
p. 36, a.
1463)
; irritare (
AUnii
p. 119, a.
1456)
; mortificare (
StPPP II
p. 189, a.
1412)
; revocare (
AUnii
p. 119, a.
1456)
; in nihilum redigere ((
ib.)
;
; sopire ((
AGZ XI
p. 125, a.
1437)
;
; suffocare (
Ztschr. IV
p. 125, a.
1490)
; vigore abiudicare (
APozn I
p. 366, a.
1464).
N.
precem
odrzucić prośbę;
i. q. repudiare
OLOCH. p. 22 : prex cuius a-atur, suppliciis datur.Pass. tracić znaczenie, znikać; irritum, inanem fieri
KodPol I p. 157 (a. 1298) : facta mortalium, ... morte intercepta ... solent a-ri.
MARTIN. OP. Marg. fol. 22a : sacramenta in deprauato non a-antur.
N.
iur.
debitis
stracić wartość na skutek długów;
i. q. nullius pretii fieri (de eis quae possidentur)
KsgŁawKr p. 124 (a. 1375) : debitorum ... quibus ... a-retur omnimode domus.
II.
de animalibus (pecoribus,
equis) zmarnować, zniszczyć;
corrumpere, vitiare, perdere
RachJag p. 558 (a. 1420) : equi omnes aput eosdem canistas fuerunt omnino a-ti.
AGZ XV p. 10 (a. 1457) : conductores fugantes ... equiream ... a-verunt ... equas equireae.Pass. zmarnieć, zginąć; perire
AKap Sąd I p. 535 (a. 1492) : pecora et iumenta ex scabie deperierunt et a-ta sunt.
III.
de hominibus: wyrządzać krzywdę, szkodę, doprowadzać do zguby; iniuriam vel damnum
inferre, pessum dare
KodWp II p. 116 (a. 1296) : latrones et spoliatores, qui eos molestant, depredant et a-ant (cf. ib. III p. 205).
CodEp II p. 216 (a. 1428) : meam ... personam et civitates ad meum episcopatum pertinentes a-re anhelant.
N.
constr.
sq.
in :
AGZ XV p. 15 (a. 1457) : quia ... superequitacione ... a-sti me in thezauris meis.Pass. doznawać uszczerbku, ginąć; detrimentum capere, pessum ire
ArPrawn I p. 481 (a. 1564) : per hanc privationem clerus ... cultus divinus a-retur.
N.
in viribus
upadać nu siłach;
i. q. languescere
StPPP VII p. 113 (a. 1497) : paralisi tactus, in totis viribus a-tus.