General
Full Entry
More

ADIACEO

Grammar
  • Formsadiaceo, adjaceo
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -ere
Meaning Outline
  • I. propr.
    • 1. iacere iuxta vel prope,adhaerere, finitimum esse (praec. de situ alicuius agri vel regionis)
    • 2. iacere, esse (de bonis,oppido)
    • 3. de fluvio: fluere prope
  • II. transl.
    • 1. concr.
      • a. + (ad) aliquid pertinere ad aliquid, alicui rei inesse
      • b. + aliquem alicui ad aliquem pertinere,in alicuius possessione esse
        • α. + parochialiter ecclesiae ad alicuius ecclesiae parochiam pertinere
        • β. + res a-ntes hereditas
      • c. + alicui rei expositum esse ad aliquid
    • 2. abstr.
      • a. + praesto esse, adesse alicui vel alicui rei
      • b. sequi aliquem
      • c. instare,imminere (de periculo,morte)
    • 3. fidelem esse,adhaerere alicui rei

Pełne hasło

AD-IACEO s. ADJACEO, -ere
  • F.
  • Th.
  • S.
  • BJ.
  • A.
I. propr.
1. leżeć przy czymś,przylegać,graniczyć, sąsiadować (szczególnie o położeniu jakiegoś terenu); iacere iuxta vel prope,adhaerere, finitimum esse (praec. de situ alicuius agri vel regionis).
N. locut.
decimae, sculteti villani a-ntes pro decimae, sculteti etc. villarum a-ium
KodWp II p. 2 (a. 1288) : decimas villarum in castellania de Nakel dicto cenobio a-ntes.
StPPP IX p. 199 (a. 1514) : iudicium ... scultetorum ... castri Golyesch tenute a-ncium.
ArPrawn I p. 288 (a. 1553) : villanorum in graniciebus praefatae hereditatis G. circumquaque a-ntium.
Constr. :
a. alicui rei (saepissime).
b. ad aliquam rem.
c. circa aliquam rem
*DokImbr p. 86 (a. 1229) : novalia de Cheretez et circa Cheretez et Praginam a-ia ... et quidquid de silva ... circa vestrum monasterium a-nti poteritis extirpare.
d. in ali qua re
KsgŁawKr p. 188 (a. 1392) : cum area a-nti in plathea hospitalis.
e. penes aliquam rem
KodKWil I p. 88 (a. 1411) : de pratis nostris penes fluvium Sziszma a-ntibus.
AGZ XIII p.282 (a. 1449) : que pars agri a-et alias «przyleszy» ibidem in Crzywcza penes curiam.
f. abs.
N. locut.
KodWp III p. 460 (a. 1377) : eadem villa ... cum sua a-nti ab antiquo ... semper spectavit ... ad dictum monasterium.
Cf. supra: Parvuno Wronczino cum Nedamirza villa a-nti ... est de fundo monasterii.
2. leżeć,znajdować się (o dobrach, miejscowości); iacere, esse (de bonis,oppido)
KsgLub p. 100 (a. 1485) : granicies limittavimus ... incipiendo a scopulis acialibus ibidem a-ntibus.
Tom. XII p. 188 (a. 1530) : oppidum ... domini comitis Alexii … in comitatu Nitriensi a-ns.
Constr. :
a. prope aliquam rem
WiadPol p. 36 (a. 1297) : hospitali quod a-et prope duitatem.
KodWp III p. 290 (a. 1367) : in lacu prope villam a-nte.
KsgŁawKr p. 147 (a. 1390) : cum piscina a-nte prope molendinum,b. retro vel retrorsum
KsgŁawKr p. 124 (a. 1375) : cum braseatorio et braxatorio a-ntibus retrorsum.
Ib. p. 144 (a. 1394) : domus retro a-ntis.
KsgPozn p. 66 (a. 1409) : propugnaculum ... quod a-et retro braseatorium.
3. o rzece: płynąć obok; de fluvio: fluere prope
PP V p. 26 (a. 1425) : qui fluvius a-et hereditatibus Manszy.
II. transl.
1. de concr.
a. (ad) aliquid należeć do czegoś, wchodzić w skład; pertinere ad aliquid, alicui rei inesse
KodMp I p. 24 (a. 1235) : cum omnibus pertinencijs, eam dictam hereditatem a-ntibus.
KodWp III p. 352 (a. 1370) : quitquid ex hac parte fluvii ... pratorum ... iacet et consistit, hoc ad predictam villam ... perpetuis temporibus a-bit.
b. aliquem vel alicui należeć do kogoś, być czyjąś własnością; ad aliquem pertinere,in alicuius possessione esse
KodTyn p. 257 (a. 1431) : Jacobus (vendidit ) … portionem tertiam «przymiarki» vulgariter dictam, quae ipsum Jacobum a-et in patrimonio in Lapczyca.
N. locut.:
α. parochialiter ecclesiae należeć do parafii; ad alicuius ecclesiae parochiam pertinere
AKap Sąd III p. 131 (a. 1509) : et omnes ville militum parochialiter sibi (ecclesiae ) a-ntes.
β. res a-ntes spadek; hereditas
AGZ XVI p. 398 (a. 1484) : res a-ntes alias «spadky» sibi libere ... condescendens.
c. alicui rei być narażonym na coś; expositum esse ad aliquid
*KodTyn p. 83 (a. 1322) : idem castrum ex dispositione situs eius incursibus hostilibus a-bat.
2. de abstr.
a. być blisko kogoś lub czegoś, pod ręką, w bezpośrednim z nim związku; praesto esse, adesse alicui vel alicui rei
KADŁUB. p. 35 : velle, inquiunt, nobis a-et; posse non suppetit (cf. Vlg. Rom. 7, [18 ).
CodSil X p. 2 (a. 1216) : per abusum res non solum privatorum verum etiam ecclesiastice falso usurpantur et maxime, postquam qualesquales a-nt rationes.
VITELO Persp. p. 128 : linea recta naturalis semper est in aliqua superficie naturali, superficierum uero passio, quae per terminantes lineas eis accidit, est angulus; ideo radio luminoso consideratio a-et angularis.
GIEŁCZ. p. 123 : nihil dicitur album, nisi sibi a-at albedo.
N. locut.
a-nte favore alicuius za czyjąś zgodą; aliquo probante
CodSil II p. 130 (a. 1321) : benigno favore coniugum ... et puerorum suorum a-nte tres laneos ... vendiderunt.
b. towarzyszyć komuś; sequi aliquem
KodWp II p. 30 (a. 1290) : levitas condicionis humane, que ... principibus inevitabilis ... a-et mutatrix.
c. zagrażać,czyhać (o niebezpieczeństwie, śmierci); instare,imminere (de periculo,morte)
KsgHenr p. 97 : nos ... in hac peticione nullum considerantes a-re nostrum periculum.
3. de personis: być wiernym czemuś,trwać przy czymś; fidelem esse,adhaerere alicui rei
*CodEp II p. 301 (a. 1432) : quia ipse (rex Poloniae ) Christiane fidei ... libenter vellet a-re.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)