- F.
- Th.
- S.
- Dc.
- A.
I.
propr.
1.
być bezpośrednio przy czymś,przylegać do czegoś; iuxta
vel prope haerere.
2.
graniczyć,
sąsiadować; finitimum, vicinum
esse.
N.
locut.
vicinia alicui
Tom. II p. 193 (a. 1513) : nobis ... qui eisdem hostibus vicinia arctiori a-emus.
Constr. :
a.
c.
dat.
b.
c. ad.
II.
transl.
A.
de personis
1. alicui rei
a.
trwać przy czymś,trzymać się czegoś; persistere,perseverare in aliqua re
KodMaz(K) p. 507 (a.1242) : predecessorum meorum uestigiis a-ns, eorum cupio fieri jidoneus imitator.
SchlUrk p. 400 (a. 1283) : nos, qui paternis cupimus reverenter a-re vestigiis.
N.
constr. c.
in
sq.
abl.
PrzMog p. 14 : in eo quoque a-re.
AKapSąd II p. 377 (a. 1524) : me in veritate ecclesie catholice ... a-re.b. poświęcić się czemuś,usilnie się czymś zająć; ad aliquid se conferre,operam dare alicui rei
NIC. BŁ. Serm. III p. 190 : non ... nisi ... ieiunijs a-ntes … hanc gloriam consequentur.
ListMił p. 185 (a. 1488) : exempla aliarum foeminarum, quae nolentes amori a-re crudeliter uitam finierint.
ConcPol III p. 86 (a. 1519) : illi enim (sc. operi ) a-si animo toto totisque, ut aiunt, membris incubui.N. constr. c. ad
StPPP X p. 43(a. fere 1425): ad dictam Dei ecclesie defensam una mecum a-re non recusetis.c. dawać posłuch,być posłusznym czemuś (radom, postanowieniu, wyrokowi itd.); oboedire (consilio, decreto, sententiae etc.)
*KodKKr I p. 115 (a. 1283) : dux ipse ... prauis a-re consiliis potuit.
PP II p. 149 (a. 1452) : nos ... decisioni, sentencie et decreto ... dignitariorum nostrorum ... a-re volentes ... eandem approbamus.
N. locut.
nutibus a-re
(ad nutum obtemperare)
Tom. II p. 232 (a. 1513) : Tartari adhuc nostris nutibus a-ent, licet magnis conatibus a Mosco in ejus partem trahantur.
N.
constr.
se ad aliquam rem
*Tom. IV p. 389 (a. 1518) : nos ... ([consiliariis) ]persuasimus ... suum principem ad mutandum propositum hortari vellent ad a-ndum se ad ordines ad legesque ... quas omnes alii principes inierunt.d. wyrażać zgodę,godzić się na coś; consentire alicui rei
KodWp III p. 88 (a. 1357) : hoc attendentes dictum privilegium ... iussimus et a-simus renovare et confirmare.
Ib. p. 11 (a. 1358) : cui quidem vendicioni et redemptioni a-serunt voluntarie ... omnes liberi ... quondam Swanthkonis.
KsgPrzem I p. 181 (a. 1429) : amicabilis concordia alias divisio est celebrata ... ita, quod utraque pars a-sit concordie.
N. constr.:
α.
c. ad
ZabDziej IV 1 p. 55 (a. 1551) : nolunt ... ad constitutiones Ruthenorum a-re nec eis consentire.
β.
c.
inf
.cf.
γ.
c. quod
ZabDziej I p. 84 (a. 1469) : dimisit eum liberum in evum et a-sit, quod libertat idem Symon predicto Thome.
δ.
sq.
in
c.
abl.
ArHist X p. 189 (a. 1539) : quo ad defensionem ... unanimiter a-erunt in omnibus tam in genere quam in specie.
ε.
abs.
AGZ XI p. 149 (a. 1439) : generosus Cristinus ... consensit ... in ... contractum ... quem ... frater ... fecit ... et a-sit.
ArHist V p. 400 (a. 1502) : meliorationem quandam a-ntes taliter concluserunt, quod etc.
2. alicui
a.
być czyimś zwolennikiem,stać po czyjejś stronie, wspierać
kogoś; alicuius partes
sequi,aliquem iuvare.
N.
constr. sq. acc.
*PP II p. 62 (a. 1448) : promittimus ... Kazmiro regi et corone sue ... de omnibus aduersis ... auizare et premunire ipsosque contra quemlibet inimicum seu hostem ... a-re.
b.
podlegać; in
alicuius dicione
esse
CodVit p. 10 (a. 1386) : corone regni Polonie ... volumus fideliter a-re.
ArPrawn I p. 216 (saec. XV) : regno Polonie ... a-re et subici ... promittimus.
c.
przebywać stale z kimś lub u kogoś,zwłaszcza:
żyć z kimś w stosunkach
małżeńskich; apud aliquem
continuo esse,
praec.
vivere cum aliquo in matrimonio
KodKKr I p. 233 (a. 1337) : consideratis … seruicijs, que nobis et ecclesie nostre ... Petrus ... curie nostre continue a-ndo multipliciter impendit.
KodMp IV p. 355 (a. 1440) : de nostrorum tunc nobis a-ium consiliariorum maturo consilio.
N.
locut.:
matrimonialiter
AKap Sąd II p. 486 (a. 1430) : dominus ... mandavit Petro reassumere ... uxorem suam et ei matrimonialiter a-re;eodem sensu carnaliter
AKap Sąd III p. 213 (a. 1528) : matrimonio contracto ... carnaliter sibi a-sit et cohabitavit.
N.
mens mea non potest ei a-re
nie mogę się pogodzić z myśląo współżyciu z nią;
efficere non possum, quin cum ea vivere
consentiar
ZabDziej III p. 231 (a. 1492) : illa (Agnes ) non placuit michi nec ei mens mea potest a-re.
d.
pozwalać komuś; sinere aliquem
KodWp III p. 298 (a. 1367) : expressum prebemus consensum et eidem … episcopo a-emus utpossit ... cum ... archiepiscopo eligere arbitros.
B.
de rebus: należeć do kogoś lub czegoś, być czyjąś
własnością; in possessione alicuius
esse,ad aliquem vel
aliquid pertinere.
N.
locut.
usibus alicuius
pozostawać w czyimś użytkowaniu; usui ab aliquo
adhiberi
KodWp III p. 371 (a. 1372) : ista pars (terrae ) nobis proxima nostre civitatis usibus a-bit.
III.
iur.
1.
consuetudini, iuri
podlegać kompetencji prawa; iure uti,ad ius pertinere
KodMp II p. 190 (a. 1293) : consuetudini communitatis aliarum villarum militalium a-bunt ([sc. incolae)],hisque simili iure Teutonico perfruantur.
StP PP VI p. 193 (a. 1521) : ipsa causa a-et iuri Maydeburiensi.
2.
appellationi
przyłączyć się do apelacji,poprzeć apelację;
appellationi sese adiungere,appellationem approbare
KodWp III p. 370 (a. 1371) : archiepiscopus ... appellationi per ... fratrem Johannem … interposite a-sit, et ei a-ndo, ipsam per omnia nomine suo ratificavit.
AKap Sąd I p. 35 (a. 1435) : concluserunt eorum appellacionibus huiusmodi interponendis a-ndum.Ita saepius.
N.
usum
impers.
ArPrawn V p. 473 (saec. XV) : nec debet eis (appellationibus ) a-ri per dnos capitulares.
ArHist VI p. 14 (a. 1461) : magister Iohannes ... peciit a-ri appellacioni interposite a provisione.