Ogólne
Pełne hasło
Więcej

ICTUS

Gramatyka
  • Formyictus
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -us
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajmęski
Znaczenia
  • I.
    • A. actus (et vis) feriendi (aut comminus verberando, caedendo, pungendo sim. aut eminus iaciendo), verberatio, percussio, pulsus.
      • α. i. q. visus acer, aspectus, conspectus
      • β. + fluvii i. q. cursus (alluditur ad Vlg. Eccli. 4, 32)
      • α. subi.
      • β. obi. abl. acc.+ lateris; faciei super de
    • B.
      • 1. quodcumque ictus vestigium
        • a. signum arbori incisum finium notandorum causa
        • b. vulnus, plaga
      • 2. iaculum, telum
  • II. + 1 afflictio, miseria, malum, passio
    • 2. impetus, aggressus.
    • 3. vis, potentia
    • 4. + uno (tenui) ictu oculi, in ictu oculi momentum, punctum temporis, i. q. statim, confestim, simul, in momento

Pełne hasło

ICTUS, -us m.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • L.
  • A.
  • N. [
  • NR
  • ST R
  • ON Y:20]
[secundum decl. II declinatur: abl. sg.
TPaw IV p. 502 (a. (1392): sentenciare ... pro icto faciei.
gen. pl.
ARect II p. 127 (a. 1546) : occasione percussionis gladio ... aliquot ictorum et unius vulneris].
I.
A. propr. uderzenie, cięcie, cios, pchnięcie, ukłucie; actus (et vis) feriendi (aut comminus verberando, caedendo, pungendo sim. aut eminus iaciendo), verberatio, percussio, pulsus. Per abundantiam dicitur ictus percussio ( CorpJP III p. 436, a. 1519) , maxillatio ( StPPP VIII p. 497, a. 1398) , item sectionis ictus ( CorpJP III p. 453, a. 1519) .
N.
α. (de acie oculorum) bystrość oczu, spojrzenia, wzrok; i. q. visus acer, aspectus, conspectus
HUSSOW. p. 15, v. 153 : palpebrae subitos hominis non neglegit i-us.
β. fluvii prąd rzeki, wody; i. q. cursus (alluditur ad Vlg. Eccli. 4, 32)
CodEp I 2, p. 108 (a. 1450) : ne ... regi adversus sit, ne contra i-um conetur fluvii (ed. fluvius).
Cf. Th. VII 1,165 ,50. Additur a. adi.
N. supernus i. q. fulminis
AKapSąd III p. 311 (a. 1517) : incinerationes edificiorum et hominum mortes ex scintillationibus et i-bus supernis ... acciderunt.
b.
gen.
α. subi. , v. gr. ensis, gladii, sagittarum, tormentorum, pugnorum et calcium, fulminis, grandinis sim.
β. obi. , v. gr. lateris; item faciei c. abl. (accedente super c. acc. )
GALL p. 102, 19 : tot i-us super loricam habuit et super galeam lanceis gladiisque sustinuit.
d. ad, in c. acc.
DŁUG. Hist. I p. 153(= I p. 216 ed. nov.) : gravem in caput i-um per remum excepit.
AKapSąd II p. 746 (a. 1510) : quem ... XX i-bus ad pectus percussit.
Ita saepius. e. de :
StPPP II p. 642 (a. 1457) : i-bus sagittarum de balistis apprehensis tecta domorum wlneravit.
f. inter:
VAdAnt p. 41, 16 : episcopo ... ingentem i-um inter scapulos dedit (cf.] MPH II p. 42, [Ebbo ).
B. meton. pro eis rebus quae
1. (ictibus efficiuntur) jakikolwiek ślad uderzenia narzędziem ostrym; quodcumque ictus vestigium
AGZ XVI p. 34 (a. 1456) : ministerialis ... vidit octodecim i-us alias «czoszny» in valva et in porta factos.
DŁUG. Hist. I p. 455 (= II p. 222 ed. nov.) : frequentes ... et in galea et in armis et in corpore i-us ... magnitudinem periculi ... depromebant.
Praec.
a. znamię wycięte na drzewie jako znak graniczny, ciosn; signum arbori incisum finium notandorum causa
DokSul p. 349 (a. 1353) : equitando per metas ... usque ad aliquas arbores ex i-bus unius securis signatas.
b. rana; vulnus, plaga.
N. quasi abundanter letalis vulneris ictus ( IO. VISL. p. 202, v. 475 ).
2. (ictus efficiunt) pocisk; iaculum, telum
ChrMP p. 575(= p. 103 Kurb.): fundibularii ... lapides et etiam de parvis machinis i-us jacientibus, jacientes.
II. transl. 1 . (de impetu et vi calamitatis, malorum, periculorum sim.) cios, uderzenie, cierpienie, udręka; afflictio, miseria, malum, passio.
N. verborum obelga; contumelia, opprobrium
StPPP VII p. 495 (a. 1439) : ipsam ... uerborum i-bus affecit.
2. natarcie, atak; impetus, aggressus.
3. moc, sila, działanie; vis, potentia
PAUL. CR. p. 117, v. 43 : noras, aurum quid possit iniquum ... quodve huius ... nil sit vehementius i-u.
4. chwila, moment; momentum, punctum temporis, praec. in locut. uno (tenui) ictu oculi, in ictu oculi w mgnieniu oka, przez jeden moment; i. q. statim, confestim, simul, in momento.
Eodem sensu
ad ictum oculi (e Vlg. Iob. 21, 13
CodSil V p. 305, a. 1340 : ad inferna in puncto, ad i-um oculi transferuntur).
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)