- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- L.
- A.
GŁOG. Alex. I fol. R VIa : eo, queo cum compositis habent duplex futurum ... ibo ... vel eam.Cf. Th. V 2,626, 37 sq. ind. perf. act. ivi etc.:1. sg.
Lites I p. 26 (a. 1320) : ivi ad videndum.Cf. Th. V 2, 626,81 sqq. 3. sg.
KodWp I p. 14 (a. 1142) : episcopus ... ivit ante altare.
PommUrk VI p. 272 (a. 1325) : Margareta ... ivit peregrinatum.
PrPol p. 374 (a. 1397) : prolocutor ... vias ivit.Ita vulgo usque ad saec. XVI. Cf. Th. V 2, 626, 81 sqq. 3. pl.
Lites I p. 151 (a. 1339) : iverunt in subsidium.
MPH III p. 200 (saec. XV in.in) : hostes fugam iverunt.
AKapSąd III
p. 17 (a. 1464)
:
qui iverunt ad expedicionem.
Ita vulgo usque ad saec. XVI.
inf.
perf.
act.
iisse :
PrzMog
p. 45
:
Ordinem ... celeri ... clade destitutum iisse.
2.
sg.
ind.
plp.
act.
iverat :
CALLIM. Sbign.
p. 36,
14
:
apud illos, ad quos iuerat.
3.
sg.
ind.
fut.
I
act.
iverit:
ArHist IV
p. 332 (a. 1370)
:
quibus apta iuerit noticia subscriptorum.
ArPrawn I
p. 364 (a. 1512)
:
quicunque clericus ... ad scholas ... non iverit ... ad ... ordinarium ... citari poterit.
con.
plp.
act. ivissem etc.
:
1.
sg.
cf.
infra 1132, 10 3.
sg.
ROYZ. I
p. 206, v. 281
:
praeceps ivisset in undas.
item 3.
pl.
iissent:
DŁUG. Hist. II
p. 7
:
in hanc sententiam ... pedibus iissent.
pass.
pro
act.
AGZ XIX
p. 304
(a. 1483)
:
superequitando in viam ... que itur et se extendit etc.
KodPol II p. 578 (a. 1488) : partes granicies facientes retinuit, nec ultra iri et limittare admisit.
CracArt II p. 483 (a. 1550) : cum itur processio.part. fut. pass. sensu trans.
StPPP II p. 783 (a. 1471) : propter expedicionem bellicam, ad quam eundam terrigene se ituros disponunt.Cf. Th. V 2, 638, 29. part. fut. act. sensu trans.
StPPP XI p. 278 (a. 1519) : eodem ... anno per nobiles bellum iturum fuerat.inf. praes. act. pro subst.
ArHist V p. 249 (a. 1332) : eas ... tantum gracie ... percipere ... ex ire ad ecclesiam.abl. gerundii eundo quasi indecl. usurpatur
KodWp II p. 10 (a. 1288) : datum in terra Rudensi eundo in Cracoviam.
DokMp I p. 58 (a. 1345) : molendinum ... eundo Scalkam ad manum dextram ostenditur.
KsgŁawKr p. 22 (a. 1367) : super ... domo ... eundo in plateam Castrensem circa Kezlink.
StPPP VIII p. 287 (a. 1388) : septem «moczidla» ... habet fodere circa fluuium ex parte eundo Cracouiam.Ita vulgo usque ad saec. XVI. Cf. EQUITO infra 1157,53 sqq.
I.
propr.
(de motu)
A.
de hominibus
1.
iść, podążać pieszo w jakimś kierunku, pospieszać;
incedere, ambulare, vadere, properare
(v.
gr. ad balneum, castrum, ecclesiam, imaginem, mensam, ad laborandum sim., item in tabernam, in villam).
N. locut. in imagine
gressu amoris in Deum (
ConcPol IV
p. 192, a. 1440).
Additur
in genibus (
AKapSąd II
p. 767, a. 1511)
, ad cervisiam bibere
ib.III
p. 99, a. 1503).
Praec.
ad castra aedificanda, in nemorum incisionem
sim.:
wykonywać prace służebne przy budowie grodów, przecinaniu lasów itp. z tytułu powinności prawa książęcego; varios labores in aedificandis castris, incidendis nemoribus sim. nomine muneris iuris ducalis praestare
KodMp I p. 17 (a. 1228) : ne in «preseka», quod est incisio nemorum, ire cogantur.
DokMp IV p. 9 (a. 1235) : incolae villarum ... nec eant ad castra tam aedificanda, quam munienda vel ... linienda.
Additur
absque die ordinarie (
DŁUG. LibBen I
p. 302
).
N.
a.
ad aliquem
przyłączyć się do kogoś, przejść na czyjąś stronę; accedere, se coniungere
CALLIM. Hist. p. 28, 22 : ceteros omnes frustra imploratos ad se iri.
b.
pro aliquo (aliqua re)
iść po kogoś (coś);
advocatum, arcessitum aliquem, portatum aliquam rem
AKapSąd III p. 204 (a. 1520) : dixit sibi et iussit, ut pro eo iret ... et ivit et in curiam testis venit.
Ib. p. 186 (a. 1516) : famulum ... ad patrimonium pro avena euntem.
c.
alicui obviam
wyjść na przeciw, na spotkanie;
occurrere. Occ.
transl.
a.
postępować, zachowywać się; se gerere
Lites I p. 260 (a. 1339) : incepit ire et incedere sicut legatus factus in provincia.
b.
ultra
(in limitando)
posuwać się dalej, iść w jakąś stronę; progredi,procedere (cf. supra 1128,3
N. constr. sq. acc.
PP II p. 38 (a. 1448) : omnes ... fora annualia ire volentes et exercere.
AKapSąd II p. 196 (a. 1455) : scolares de choro scolam e-ntes.
DŁUG. Op. p. 406 : monialem per omnia loca, quae ibat, secum ... ducens.
2.
udawać się w drogę, wyruszać, wyjeżdżać;
viae se commendare (sive pedibus sive aliis rationibus), iter facere, pergere, se conferre (
v.
gr. ad colloquium cum aliquo, ad convencionem ad regem, item in aliam terram,
saepe indicato loco, qui petitur). Abundat
AConst p. 85 (a. 1279) : antequam se ponant in viam eundi ad synodum rectores etc.
Additur
in ecclesiae negotiis (
PommUrk V
p. 171, a. 1314)
, in legatione (
APozn I
p. 96, a. 1443)
, peregrinatum (
PommUrk VI
p. 272, a. 1325).
Hoc sensu occurrit saepius in locut.
ire et redire (eundo et redeundo).
Occ.
cum aliquo propter securitatem
odprowadzać, przeprowadzać, towarzyszyć w drodze, konwojować; conducere, comitari, stipare
ArHist VIII p. 365 (a. 1501) : mittemus ad vos ... hominem probum ... qui cum illis iturus erit propter securitatem pecuniarum portandarum.
3.
odchodzić, oddalać się; discedere, abire, proficisci (praesertim de eis, qui dimittuntur, abire iubentur).
Additur
vias (
Lites I
p. 385, a. 1339)
,
praec. sensu iur. : odejść,ustąpić z sądu; discedere de iudicio, a iure causa nondum finita recedere
PrPol p. 374 (a. 1397) : prolocutor incepit respondere et post hoc vias ivit.
KsgGrWp II p. 186 (a. 1399) : et tunc Wilczko wias ivit et transivit et prelocutor incipiebat Sandzivogio respondere in judicio regali et post responsum ... idem prelocutor eciam vias ivit.
N. locut.
fugam
uciekać;
i. q. petere, fugere
(cf.
). Eodem sensu
in fugam :
DANT. p. 136, v. 62 : Deus ... te propere in turpem compulit ire fugam.
4.
milit.
ad (in) bellum, ad expeditionem bellicam, ad exercitus bellicos, ad (in) alicuius terram cum exercitu
sim.
:wyruszać do walki, na wyprawę wojenną, iść na wojnę;
i. q. exire,
incursare.
Item
contra (ad) aliquem
wyruszyć przeciw komuś, uderzyć na kogoś; aliquem aggredi.
Per abundantiam dicitur ad expeditionem bellicam eundam ire (
et 7),
ire pergere (
DŁUG. Hist. I
p. 349
;
ib.
p. 526
).
;
Additur
campestraliter (contra inimicos:
AKapSąd II
p. 263, a. 1469)
, propria in persona, personaliter (
CodEp III
p.219
et 220, a. 1475).
N. constr. sq. acc.supra 1128,10.
α. in ordines stawać, iść w szyku; in acies constitui.
β. in periculum
narażać się na niebezpieczeństwo; periculum obire
(
DŁUG. Hist. IV
p. 441
).
γ.
obviam alicui
(hostili sensu) iść przeciwko komuś, stawiać komuś opór, mierzyć się z kimś; alicui se opponere,
resistere.
δ. suppetias, in subsidium alicui spieszyć z pomocą; auxilio venire (supra 1127,39
5.
de specialibus rationibus se movendi
a.
navigio
żeglować,płynąć (jechać na okręcie), wyjeżdżać (na morze);
i. q. navigare.
Additur
in navibus (
DŁUG. Hist. II
p. 194
).
N. constr. sq.
acc.
DŁUG.
in
CodEp I 2, p. 110 (a. 1450) : antequam pelagus vastum iturus ad Sanctam Terram ingrederer.
b.
(in) equo (-is)
jechać konno;
equo vehi, equitare.
Praec.
iur. objeżdżać konno jakiś teren celem wyznaczenia granic; equo aliquod terrae spatium circumvehi limitum constituendorum gratia
KsgGrWp II p. 13 (a. 1390) : idem Wiszotha non permisit ire «vyazd», sicut adjudicatum fuit.
Ib. p. 32 (a. 1392) : altera pars habet potestatem equo suo ire et facere gades justicialiter ... sine juramento.
c.
curru, in plaustro
jechać wozem;
i. q. vehi.
d.
praecipitem in undas
rzucać się w fale, w odmęt rzeki;
i. q. praecipitari.
6.
(de animalibus)
in pascuis
paść się; pascere
VL p. 320 (a. 1505) : qui ... gregem ... villae, qui ibat in pascuis, abigeret etc.
7.
impers.
itur, itum est, eundum est
(pedibus seu aliis modis) idzie się itd.
; pergitur, vaditur
sim.
Huc quoque pertinent
locut.
a. eundo (tritissima
m.
ae. formula) idąc; fere i. q. cum (quis it) itur, cuius exempla habes
b.
inter eundum
po drodze; in itinere, inter viam
DANT.
in
Tom. VII p. 105 (a. 1524) : si quid aliud inter e-nduin se offeret etc.
Ib. II p. 178 (a. 1513) : illustritatem vestram ... inter eundum nostro nomine invisant ac salutent.
Ib. XIV p. 292 (a. 1532) : inter eundum conveni ... cardinalem.
8.
imp. (in initio enunt. ): nuże, dalejże;
ferei. q. age, agedum (saec. XVI).
Constr .: indicatur qua ratione
a.
sq.
acc.
(effectus)
praec.
in formula
viam
(-
as)
.
b.
sq.
abl.
c.
sq.
cum. d.
sq.
in
c.
acc.
vel
abl.
e.
sq.
adv.
vel
locut.
adv.
indicatur u b i (qua via)
a.
sq.
abl.
b.
sq.
per. c.
sq.
adv.
(ubi, qua).
indicatur unde
a.
sq.
ab. b.
sq.
ex. c.
sq.
adv.
indicatur quo
a.
sq.
dat.
b.
sq.
acc.
c.
sq.
ad (usque ad),
saepe addita duplici ratione, quo eatur
(v.
gr.
ad scholam ad lectorem, in tabernam ad cerevisiam, in Trembowla ad convencionem). d.
sq.
ante :
KodWp I p. 14 (a. 1142) : episcopus accepta stola ivit ante altare.e. sq. in c. acc. f. sq. post. g. sq. sub c. acc. h. sq. versus :
AKapSąd III p. 146 (a. 1510) : eundo versus Moldaviam.
Ib. p. 191 (a. 1517): nobili ... eunti versus Lithuaniam.i. sq. supino : k. sq. adv. indicatur unde et quo: sq. ab, de, ex ... ad (in), versus vel acc. , cf. et
RachJag p. 266 (a. 1394) : de Wislicia e-ntes versus Cracouiam. [indicatur quo consilio (ad quem finem])a. sq. dat. (fin. ), b. sq. acc. c. sq. ad (c. gerundio), d. sq. contra e. sq. in c. acc. vel c. abl. f. sq. pro. g. sq. part. fut. act. h. sq. supino. i. sq. inf. k. sq. ut (fin. ).
B.
de rebus
1.
sua sponte motis
a.
(de pedibus) poruszać się,posuwać,iść; se movere, incedere.
Occ.
eodem sensu
pass.
de processione
b.
de tempore
continue
następować bezpośrednio po sobie;
i. q. sequi
KodTyn p. 282 (a. 1434) : singulis annis continue e-ntibus.
2.
extrinsecus motis
a.
(de curribus) jechać, wyjeżdżać;
vehi.
Additur
per viam (
Ztschr. II
p. 196, a. 1226)
, ad apportandum frumentum (ad usum communitatis:
PommUrk V
p. 88, a. 1313).
b.
(de litteris) przychodzić; afferri
*AAlex p. 32 (a. 1501) : iverunt ad me litterae.
c.
de lineis
α.
biec, przebiegać;
duci.
β.
in distantiam
rozchodzić się; discedere, in diversum abire
VITELO Opt. p. 120 : duę ... lineę ... nunquam ... concurrent alibi quam in puncto A, protractęuero ultra puncta B et C, semper ibunt in distantiam, ergo nunquam tangent lineam DE.
d.
(de via, campo) prowadzić, wieść; ducere, tendere
KodKKr II p. 363 (a. 1412) : penes viam e-ntem ad Sandecz.
DŁUG. LibBen II p. 390 : campum ... e-ntem per montem usque ad Brod.
Eodem sensu pass. , cf.
supra 1128,1
e.
(de
aratro, sagena)
wchodzić w głąb, zanurzać się; in profundum descendere, mitti
KodKWil p. 481 (a. 1494) : lacus parvi, ubi nunquam ibat sagena ... propter parvitatem.
ŁASKI ComPriv fol. 207a : thezaurus in terra suffossus profundius quam aratrum ire ... solet.
II.
transl.
1.
(plerumque de hominibus) in universum: zmierzać do czegoś, iść ku czemuś, starać się o coś; progredi, tendere consilio ad propositum
a.
sq.
ad
aliquid
α.
dążyć do czegoś; se conferre, contendere ad rem suscipiendam,parandam
(v.
gr.
ad altiora).
β.
iur.
ad libros
odwoływać się do zapisu w księdze sądowej; ad acta iudicii in libro perscripta recurrere, appellare
StPPP VIII p. 429 (a. 1397) : procurator predictus recepit per corrigellum ad libros, quod nullo iure in ipsa Smylca acquisiuit ... Jaschco vero primo etc. et quinto ultra ius requisitus noluit ad libros ire.
b. in aliquid
α.
podporządkować się, poddać się czemuś, zgodzić się na coś;
i. q. se accommodare,se submittere in aliquid.
Additur
assentando (consulendo
):
DŁUG. Hist. II p. 7 : qui consiliarii assentando magis quam consulendo in rem ibant.
N. locut.
pedibus in alicuius sententiam
przyłączać się do czyjegoś zdania, zgadzać się; verbo
accedere.
β.
popaść w coś, pogrążyć się w czymś;
effundi in affectus,
v.
gr. in lacrimas (saec.
XV).
c.
sq.
contra aliquid
sprzeciwiać się, występować
przeciwko czemuś; contradicere,repugnare
PommUrk III p. 334 (a. 1298) : nullus contra suum factum ire debeat ... sed pocius ampliare.
d.
sq.
supino,
v.
gr. constitutum, contemptum, despectum, perditum, ultum sim.: i. q. constituere, contemnere, despicere, etc. item de rebus destitutum, pessumdatum, ruptum etc.: i. q. pessum ire.
e.
locut.
α.
infitias
zaprzeczać;
negare.
β.
per crines cum aliquo
szarpać za włosy; crines alicuius vellere
AKapSąd III p. 83 (a. 1502) : ivissem tecum per crines.
γ.
post virum
(e Pol. ): iść za mąż; viro nubere
AGZ XII p. 135 (a. 1445) : quod mater puerorum ... iret post virum ... sin autem mater non iret post virum etc.
Eodem sensu
ad secundum maritum :
StPPP VIII p. 601 (a. 1398) : Katerina ... ad secundum maritum iuit.
2.
(de rebus)
a.
przypadać komuś, być przydzielonym; contingere, attribui (v.
gr. de libertate, probatione).
Constr. sq. dat.
b.
stawać się, zostawać (kimś lub czymś);
i. q. evenire, fieri, esse.
N.
glossam Pol.
RFil XXIV p. 372 (saec. XV) : contractus non potest ire «przeskoth».
Constr. sq. adi. praedicativo. Occ. sq. abl.
nece alicuius:
HUSSOW. p. 40, v. 870 : certamina ... alterius semper quae nece partis eunt.