Ogólne
Pełne hasło
Więcej

DEMONSTRATIO

Gramatyka
  • Formydemonstratio, demonstracio
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -onis
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzaj
Znaczenia
  • I.
    • 1. significatio, ostensio. Occ. pl. uroczystości; ludi
    • 2. iur.
      • a. + ministerialis actus ostendendi coram iudicibus vel eorum apparitore (qui
      • b. limitum designatio ac definitio
    • 3.
      • a. actus ostendendi alicui aliquam rem qua utatur
      • b. traditio, cessio
  • II.
    • 1. expositio, explicatio.
    • 2.
      • a. genus dicendi έπιδεικτικόν (saec. XV).
      • b.
  • III. iur. log. comprobatio, argumentatio, actus rationibus confirmandi aliquid.

Pełne hasło

DEMONSTRATIO s. DEMONSTRACIO, -onis f.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • A.
  • L.
I.
1. pokazywanie, wskazywanie; significatio, ostensio. Occ. pl. uroczystości; ludi
Tom. IV p. 233 (a. 1517) : facere aliquas d-es pomposas in urbe Roma.
Constr.
a. sq. gen. b. sq. quasi :
AKapSąd III p. 121 (a. 1508) : fecit d-em (i. gestum ), quasi vellet percuttere eundem illo gladio.
2. iur. t. t.
a. okazywanie przed sądem lub woźnym; actus ostendendi coram iudicibus vel eorum apparitore (qui ministerialis vocabatur)
KsgZPozn p. 17 (a. 1400) : fuit datus domine Swantoslawe ... ipse ministerialis pro d-e areye domini et areye kmethonum.
ZapSądWp p. 308 (a. 1406) : ministerialis ... fuit super hereditate Bodzewo in d-e wlgariter «na vcazowanu».
KsgMaz I p. 184 (a. 1416) : nos proponimus super prolocutorem alicuius quia in nostra hereditate d-em seu visionem fecit.
Cf. DEMONSTRO I 1 c.
b. wytyczanie (określanie) granic; limitum designatio ac definitio
PommUrk V p. 340 (a. 1317) : predictorum vero terminorum d-bus affuerunt dominus Henricus ... frater Albertus alii.
KodWp III p. 399 (a. 1373) : vineam ... plantare cum ista presignacione et d-e limitum videlicet a via magna etc.
StPPP VIII p. 862 (a. 1400) : Petrassius arbiter debet deducere granicies ... et quod idem Petrassius deduxerit et demonstrauerit in predictis graniciebus, hoc ambe partes tenere debent ad assertionem solam predicti Petrassii et d-em.
AGZ XI p. 390 (a. 1462) : iuxta d-em senum ex utraque parte eductorum granicies limitabimus.
N.
ib. XIX p. 61 (a. 1486) : absque quavis d-e signorum alias «zaczossyow» (cf. DokMp I p. 280, a. 1398 : signa earundem granicierum notanter demonstraverunt).
Cf. DEMONSTRO I 1 b.
3.
a. wskazanie celem używania; actus ostendendi alicui aliquam rem qua utatur
KodKrak I p. 223 (a. 1454) : d-e et assignatione vie pro aqueductu (cf. contextum ).
b. przekazanie, oddanie; traditio, cessio
CodEp I 2, p. 201 (a. 1460) : quoadusque... dictorum trium milium florenorum pro conservatione castri ... in certo loco ... assignationem et d-em obtinebit.
Cf. DEMONSTRO III 1.
II.
1. przedstawienie, pouczenie; expositio, explicatio.
N. i. q. textus, tenor
DŁUG. Hist. III p. 225 : decisionesque causarum, quaestionum et litium iuribus huiusmodi a Casimiro rege conditis et ex eorum tenore et d-e proferantur.
N. constr. sq.
de :
PrzMog p. 42 : clarior de huius notitia pestis d-o detur.
2.
a. rodzaj literacki wymowy popisowej; genus dicendi έπιδεικτικόν (saec. XV).
b. inter sententiarum colores enumeratur (ut ap. antiquos ratiocinatio inter figuras sentientiarum)
StPPP X p. 48 (saec. XV in.in) : sentenciarum colores sunt isti ... licencia, deiunccio ... brevitas, d-o, significacio.
III. iur. et log. t. t. dowodzenie, dowód; comprobatio, argumentatio, actus rationibus confirmandi aliquid.
Opp.
inductio ( BYSTRZ. AnalPost fol. g IIb). Per abundantiam dicitur ostensiva ( ib. fol. h Ib, i IIa ), cui opp. ad impossibile ( ib. et saepius).
Distinguitur item
naturalis, usualis, artificialis ( id. Log. fol. b IIa ).
N.
circularis tzw. błędne koło logiczne; circulus vitiosus qui dicitur ( id. AnalPost fol. c VIIIa et saepius). Occ. demonstratio dicitur pro propositione demonstrabili ( id. ParvLog fol. Z Ia ).
Constr.
a. sq. gen. , v. gr. nobilitatis ( ArPrawn I p. 25, a. fere 1400 ), valetudinis testium ( StPPP II p. 871, a. 1489) , artificii ( CorpJP IV p. 34, a. 1523) . b. sq. super :
VITELO Opt. p. 152 : super hoc nullam attulit d-em.
c. potissimum tamen sq. locut. adv. propter quid vel a priori, cui opp. quid est vel a posteriori:
GŁOG. Anim. fol. H IVb : omnis d-o vel est a priori vel a posteriori ... a posteriori datur per operationes et effectus, d-o autem a priori non fit per operationes et effectus, sed per causam.
Ib. fol. C VIb : scientia procedens d-e propter quid est certior scientia procedente (ed. procedens) d-e quia est ... illa procedit per causam, sed alia per effectum, modo causa secundum naturam est certior effectu.
Id. Porph. b IVb : accidens ... non debet ingredi d-em a priori siue d-em propter quid.
Ita vulgo.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)