- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- L.
- N.
I.
propr.
1.
de hominibus
a.
sprowadzenie;
inductio
AGZ XII p. 175 (a. 1448) : fures deduxit super domum meam, qui d-e ipsius domum defurati sunt.
Ib. XIX p. 343 (a. 1469) : fideiussoria ... pro d-e in campo ... succamerarii Belzensis.
b.
odprowadzenie; actus comitandi honoris causa
DŁUG. Hist. I p. 271 : fratribus ... discessum Kazimiri ... comploratione et in spatium remotum d-e... cohonestantibus.
Ib. p. 435 : abeuntem Boleslaum regem longa d-e prosequutus Brzetislaus.Cf. Th. V 1, 283,37 sqq.
c.
usunięcie; actus removendi
*CodEp II p. 175 (a. 1424) : circa d-em hereticorum de Bohemia.
2.
de rebus
a.
przewożenie, przewóz; commeatus,
praec.
mercium,
v.
gr.
mellis (
PP VI
p. 1, a. 1429)
, panni
(
ib. V
p. 2, a. 1425)
, vini (
KsgKaz
p. 73, a. 1376)
,
item
decimarum (
StSyn III
p. 47
)
, spolii (
Dogiel I II
p. 205, a. 1517).
Occ. hominum:
RachJag p. 202 (a. 1394) : pro conuencione currus ... fossoribus ... et d-e ipsorum ad Korczin.
b.
aquae
odprowadzenie, skierowanie; actus aliquo convertendi.
N. constr. sq.
de :
PH V p. 98 (a. 1536) : super d-e aquae per cannas et fistulas de fluvio.
c.
iur. przewód, tj. powinność prawa książę cego polegająca na dostarczaniu siły pociągowej do transportu etapami ładunków należących do panującego; munus iure ducali impositum iumenta plaustrave ad onera domini per mansiones deducenda suppeditandi
CodSil(M) I p. 225 (a. 1202) : nullus ... exigat ab eis d-es, legationes vel aliqua obsequia per vegicula sive per iumenta.Cf. CONDUCTUS et definitionem in addendis II 1574,5 sqq.
II.
transl.
A.
odjęcie, umniejszenie, potrącenie;
actus minuendi, deducendi, subtrahendi,
praec.
pecuniae; item onerum et defectuum (
AKap
p. 235, a. 1576).
N. glossam Pol.
GLcerv p. 522 : d-o est defalcatio vel separatio, «wytrącenie, odięcie».
Syn.
defalcatio (
Tom. X
p. 252, a. 1528)
.
Occ.
spłacenie (długu); persolutio (aeris alieni)
KodPol II p. 338 (a. 1383) : nos ... in d-em quatuor milium florenorum ... Camere Apostolice ... pro ... debitis ... duo milia florenorum ... recepisse.
*KodWp III p. 627 (a. 1390) : quosdam fructus, redditus ... ac quamdam villam ... pluribus annis in d-em cuiusdam debiti, videlicet duorum milium florenorum ... tenuistis.Ita saepius saec. XIV.
Syn.
solutio (
KsgŁawKr
p. 199, a. 1392)
.
B.
1.
wykład, przedstawienie, wywód (w mowie lub piśmie); actus verbis vel scriptis declarandi, expositio, explanatio
JAC. PAR. I p. 367 : veritas ... huius proposicionis patet ex d-e apostolica (Vlg. 1. Cor. 12 ) ubi comparat humana membra ... ad se invicem.
NIC. BŁ. Serm. I p. 271 : pro huius praecepti latiori d-e tria sunt consideranda.
Syn.
narratio (
ArSang V
p. 132, a. 1519)
.
Additur gen. , v. gr.
textus (
GOST. Th. fol. c Vb)
,
item
acc.
c.
inf.
Tom. VIII p. 3 (a. 1526) : d-o ex chronicis Dlugossi Masoviae ducatum semper fuisse partem Poloniae Regni.Occ. podtrzymanie (rozmowy); continuatio (sermonis)
MIECH. Chr. p. 86 : Petrus ... pro d-e confabulationis ... simile adiecit responsum.
2.
iur. wywody przed sądem; actus causam suam coram iudice declarandi
KodPol II p. 536 (a. 1470) : potestatem super omnibus... litibus ... auditis hinc inde ... parcium proposicionibus, allegationibus et d-bus ... arbitrari.
ARect I p. 336 (a. 1492) : excepcionibus et alijs quibuscunque d-bus pro parte... domini licenciati in causam deductis.Ita saepius saec. XV-XVI.
Syn.
allegatio (iuridica:
StPPP IV
p. 231, a. 1534
et
).
N.
testium
zeznanie świadków; testimonium
ArHist III p. 292 (a. 1403) : manserunt circa suum honorem ... iuxta d-em testium erga Mathiam ... kmethonem.
DŁUG. Op. p. 35 : sperans se et ex patula iustitia et testium d-e ... facilem triumphum ... relaturum.Occ.
α.
iuramentorum
składanie przysięgi; actus ius iurandum praestandi
StPPP IX p. 95 (a. 1470) : non est necesse ipsum Iacobum ... solum personaliter circa huiusmodi documentum et d-em iuramentorum interesse.
β.
przedstawienie; explicatio litis
ZabDziej III p. 196 (a. 1492) : usque ad examen et d-em litis presentis cause.
C.
1.
phil.
t. t. dowodzenie drogą wnioskowania dedukcyjnego; ratiocinatio, quae concludendo fit
VITELO Opt. p. 323 : eadem est d-o, si sumatur punctus C inter puncta G et Z (cf. contextum ).
WŁODK. Tract. p. 171 : haec d-o est philosophi XII Metaphysicae, ubi demonstrat unum esse Deum.
BYSTRZ. AnalPr fol. o IIa : philosophus determinat de quadam argumentatione, que vocatur d-o (cf. contextum ).
Ib. fol. o IVa: de ratione d-is est deducere ad aliquod propositum scientie.Ita saepius.
N.
α.
angustiore sensu
GŁOG. ExLog fol. 60b : d-o est syllogismus, cuius premisse non faciunt fidem de conclusione, sunt tamen propinquioris fidei quam conclusio.
β.
sq.
gen.
insolubilium :
NIC. BL. Serm. I p. 392 : arguit ... daemon per sophisticas obligationes, caro per insolubilium d-es.
Ib. p. 394 : caro arguit per insolubilium d-es, quia ipsius argumentationes vix soluciones recipiunt.
2.
sensu latiore: argumentacja, dowodzenie; argumentatio, probatio
CodVit p. 512 (a. 1421) : iura mea ... probata multis privilegiis, racionibus et d-bus multorum peritorum vallata.
SACR. Elucid. fol. e VIa : quod probatur auctoritatibus, d-e rationali et exemplo similitudinis.
C.
temporis
et
abs.
:
spędzenie czasu, rozrywka;
actus tempus in levioribus peragendi, otium, lusus
VHedv p. 625 : soror ... Cristina domus Trebnicensis causa d-is quandam nutriebat aviculam.
StPPP IV p. 37 (a. 1331) : qui non d-is vel solacij causa, sed pocius turpis lucri gracia ludunt ad aleam.
MATTH. Rat. p. 86 : conversi ad ludos vel alias d-es miseriarum suarum obliviscuntur ad tempus.Ita saepius.
Dicitur
iucunda (
MHer XII
p. 189, a. 1415).
N. locut.
unius temporis :
KsgKaz p. 316 (a. 1394) : causa d-is unius temporis posset pro ... duobus ac tribus denariis ad maximum ludere.
Item
deductionis temporis solacium (
CodEp II
p. 48, a. 1411
;
cf.
StPPP X
p. 24, saec. XV in.in)
.