- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- BJ.
- H.
- N.
[
gen.
pl.
cruciferum :
KodLit
p. 240
(a. 1419)
:
in subsidium cruciferum de Prussia.
]
I.
adi.
1.
a.
frater
vel abs. : członek zakonu rycerskiego (np. krzyżowców z czerwoną gwiazdą, joannitów, templariuszy, szpitalników, bożogrobców);
religiosus ordinis equestris
KodPol I p. 29 (a. 1223) : hominibus villarum ... fratrum c-orum stellatorum ordinis sancti Augustini ... libertatem contulimus.
KodWp I p. 297 (a. 1256) : Boguphalus ... procurante Brunone c-o ... hereditatem suam ... fratribus de Templo vendidit.
PrzywKr p. 2 (a. 1324) : Martinus magister fratrum c-orum hospitalis ordinis Sancti Spiritus ecclesie sancte Crucis in Cracouia.Praec. krzyżak; religiosus ordinis BMVirginis Teutonicorum
KodPol II p. 104 (a. 1282) : quam terram fratribus c-is domus Teutonice in Prussia dedimus.
Lites I p. 161 (a. 1339) : c-i ... vocantur apud vulgares magister et fratres Beate Marie Theutonicorum de Prussia.Ita vulgo saec. XIV—XVI.
N. distinguitur a
crucigero :
MPH III p. 121 (a. 1462) : ante civitatem Puczek ... homines ... regis Polonorum ... multos c-os et crucigeros ... prostraverunt.
N.
moneta
krzyżacka; quae apud Cruciferos in usu erat (
Tom. X
p. 388, a. 1528)
.
b.
(apud nos saec. XVI) krzyżowiec, uczestnik wyprawy wojennej chrześcijan przeciw niewiernym; miles cruce signatus, adversus inimicos Christianorum militans
MPH VI p. 472 (a. 1505) : fuerunt congregati fideles Christi ... cruce signati, tam secularium quam spiritualium ... fere triginta milia c-orum.
2.
via
poprzeczna, przecinająca się (z inną); transversa
AGZ XIX p. 555 (a. 1486) : sipavimus scopulos usque ad viam c-am alias «poprzeczna».
II.
subst.
1.
m.
krajcar, moneta srebrna z krzyżem na stemplu; nummus argenteus cruce signatus
ZabDziej III p. 465 (a. 1497) : recepit ... mirram pro sex c-is.
ARect I p. 446 (a. 1503) : debet soluere ... octo c-os in continentj.Ita saepius saec. XVI.
N. glossam Pol.
GLb
p. 27
(et
68) : c-er «krayczar».
Additur
Germanicus (
ArPrawn VI
p. 197, a. 1578)
.
2.
f.
nat. goryczka krzyżowa; Gentiana cruciata
Linn.
GLr I
p. 269
.