Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CORPUS

Gramatyka
  • Formycorpus
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -oris
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajnijaki
Znaczenia
  • I.
    • A. corpus humanum
      • 1.
        • a. propr.
          • α. + in corpore, sano corpore Th. vivente aliquo, dum aliquis vivit
          • β. + proprio corpore ipse
          • γ. + corpore retractus propter absentiam
          • δ. + corpore fere i. q. cum corpore sanitas corporis
          • ζ. iur.+ sub amissione corporis, in corpore punire, corpore luere
        • b. de homine ipso, persona.
      • 2. corpus mortuum, cadaver.
    • B. corpus animalium (vivum vel mortuum)
    • C. eccl.
      • 1. + Corpus Christi, Dei, Divinum, Dominicum Eucharistia.
      • 2. + Corpus Christi, dies (festum, festivitas) Corporis Christi dies festus sanctae Eucharistiae sacer, feria quarta post octavam Pentecostes celebrari solitus
      • 3. + Corpus Christi ecclesia Corpori Christi sacra
  • II. corpus rerum, massa, res concreta, corporalis, materia formata, praec.
    • 1. phil.
    • 2. astr.
    • 3. + sphaericum instrumentum astronomicum quoddam
    • 4. + ecclesiae aedificium ipsum ecclesiae
    • 5. + quaestionis i. q. summa, pars praecipua
    • 6. + corpora litterae grandes
  • III. unitas quaevis vel totum, quod in unum congestum est.
    • A.
    • B. + Christianitatis consilii nobilitatis universitatis collegium fabrorum
    • C.
    • D. eccl.+ beneficii, canonicatus, custodiae, mansionariae, praebendae, praelaturae, praepositurae beneficii ecclesiastici redituum pars praecipua, bona fructusque omnes

Pełne hasło

CORPUS, -oris n.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
  • A.
  • H.
  • Ha.
  • N.
I.
A. ciało ludzkie; corpus humanum
1. vivum
a. propr. (opp. anima, animus, mens). Occurrit praec. in iuncturis sanus mente et corpore ( ArPrawn V p. 417, a. 1389 et passim), item sanus mente et corpore exsistens ( DokMp I p. 74, a. 1349) , mente et corpore incolumis exsistens ( AKapSąd II p. 161, a. 1449) , sanus corpore et ratione ( ib. III p. 102, a. 1504) .
Locut. potiores
α. in corpore, sano corpore (cf. Th. IV 1006,24 sqq.) za życia; vivente aliquo, dum aliquis vivit
KodMp II p. 68 (a. 1242) : omnes stabimus ante tribunal Christi, recepturi prout in c-e gessimus, siue bonum fuerit, siue malum (cf. KodUJ III p. 179, a. 1491).
KsgGrWp II p. 222 (a. 1394) : quas ... marcas predicta domina et antea super prefato Maczkone ... sano c-e acquisivit, et nunc eciam super ... filio Maczkonis ... acquisivit.
DŁUG. Op. p. 455 : beatus Bernardus in c-e tunc adhuc positus etc..
β. proprio corpore osobiście; ipse
AGZ IX p. 24 (a. 1416) : dum ... dominus ad ipsam expeditionem proprio c-e equitaverit ... tres marcas domino componet scultetus.
γ. corpore retractus z powodu nieobecności; propter absentiam
AGZ IX p. 25 (a. 1420) : dudum commiseramus aliquibus, ut civitati nostre Leopoliensi limites et granicies ... fecissent, qui fortasse c-e retracti vel pocius comoda nostra dissimulantes adaugere, hucusque limitationem ceptam minime perfecerunt.
δ. corpore prawie tyle co: z ciałem; fere i. q. cum corpore
AH X p. 85 (saec. XV) : quidam ipsam BVMariam dubitant ... c-e assumptam.
ε. corpus sanitatis
zdrowie; sanitas corporis
ŁASKI ComPriv fol. 185b : ipsum rebus et c-e sanitatis depredatus est ac ipsum vulnerauit.
ζ. iur. de certis quibusdam poenis sub amissione corporis, in corpore punire, corpore luere :
AKapSąd III p. 255 (a. 1497) : fuisse punitum in c-e et ere (ita saepius ).
CorpJP IV p. 252 (a. 1526) : committimus, ut ... citra omnem moram et contradictionem, sub amissione c-is et bonorum, restituant ablata.
Dogiel I p. 218 (a. 1549) : secundum qualitatem delicti c-e luant.
b. sensu latiore: osoba, człowiek; de homine ipso, persona.
2. ciało zmarłego, zwłoki; corpus mortuum, cadaver.
N. locut.
corpore requiescere :
DŁUG. Op. p. 378 : hic capellam ... sumptuosa sculptura ornavit, in qua et c-e sub urna aerea requiescit.
Cf. CORPORALITER I a.
B. ciało zwierzęce (żywe lub nieżywe); corpus animalium (vivum vel mortuum).
C. eccl.
1. Corpus Christi, Dei, Divinum, Dominicum Eucharystia; Eucharistia.
2. Corpus Christi, dies (festum, festivitas) Corporis Christi Boże Ciało, święto ku czci Najśw. Sakramentu, obchodzone w czwartek po oktawie Zielonych Świąt; dies festus sanctae Eucharistiae sacer, feria quarta post octavam Pentecostes celebrari solitus
KodKKr I p. 45 (a. 1372) : actum et datum ... feria sexta sequenti diem C-is Christi.
DokMp I p. 248 (a. 1390) : actum et datum ... in vigilia C-is Christi.
Ita saepissime.
3. Corpus Christi kościół pod wezwaniem Bożego Ciała; ecclesia Corpori Christi sacra
KodWp I p. 116 (a. 1230) : ad edificacionem C-is Christi, id est ecclesie ... intendere et decorem domus Domini ... multipliciter ampliare.
KsgŁawKr p. 86 (a. 1372) : Bartholomeum plebanum de C-e Christi.
Ita saepissime.
II. ciało materialne, uformowana materia, substancja, bryła trójwymiarowa; corpus rerum, massa, res concreta, corporalis, materia formata, praec.
1. phil. t. t., v. gr. non animatum ( GOST. Th. fol. g VIIIb) , artificiale ( GŁOG. Anim. fol. G VIa et saepius), elementare ( GOST. Th. fol. e VIb) , incorruptibile ( ib. fol. c IVb) , inferius ( GŁOG. Anim. fol. P Ia) , mathematicum ( ib. fol. G VIa) , mixtum ( ib. fol. e IIa et passim), mobile ( id. Hisp. fol. 23b et passim), naturale ( GOST. Th. fol. k I b et saepius), physicum ( GŁOG. Anim. fol. G VIa) , simplex ( ib. fol. M VIb et saepius),perfectum et imperfectum ( WROCŁ. Epit. fol. a IIIb) , solidum, firmum, durum, fluxibile ( ib. fol. p VIb).
2. astr. t. t., v. gr. caeleste; item supercaeleste ( GOST. Th. fol. k IVa ; AKap Sąd III p. 302, a. 1515) ;, corpus lunae ( DŁUG. Hist. IV p. 35 et saepius), planetae ( ALBERT p. 102 ) , solis ( VITELO Opt. p. 474 ) , terrae ( id. Persp. p. 157 ).
N. formulas in arengis diplomatum
PommUrk II p. 240 (a. 1270) : quoniam vniuersa, que sub lunari c-e continentur, pariter cum mutatione temporum uariantur, necesse est, ut etc.
Ib. p. 284 (a. 1274) : quoniam ... que sub solis et lune c-bus continentur, secundum varietatem temporum ... mutantur, necessarium esse discernitur etc.
3. sphaericum jakiś przyrząd astronomiczny; instrumentum astronomicum quoddam ALBERT. p. 148 .
4. ecclesiae budynek kościoła, główna część; aedificium ipsum ecclesiae
KodKKr I p. 217 (a. 1340) : capellam ... in c-e ecclesie nostre ... sitam.
AGZ II p. 56 (a. 1406) : partem murorum in c-e eiusdem ecclesie ... circa sacrarium C-is Dominici ... erexit.
Ita saepissime usque ad DŁUG.
Item
corpus basilicae ( MPH II p. 83 , Herbord), claustri ( DŁUG. Hist. V p. 31 ), simili sensu telonei ( CorpJP IV p. 91, a. 1524), quin etiam muri ( KodMaz(L) p. 64, a. 1353).
5. quaestionis trzon, sedno kwestii, zagadnienia; i. q. summa, pars praecipua
GŁOG. Anim. fol. H VIIa : vt ostensum est superius in c-e questionis.
6. corpora wielkie litery, kapitaliki; litterae grandes
CodSil X p. 216 (a. 1369) : tytulus talis sculptus c-bus sive capitalibus literis legebatur.
Cf. et 1350, 38 sqq.
III. całość, zbiór; unitas quaevis vel totum, quod in unum congestum est.
A. de libris, v. gr. historiae, iuris (civilis, canonici).
B. de collegio, societate sim., v. gr. Christianitatis ( KodWp I p. 375, a. 1267 et saepius), consilii ( AUnii p. 133, a. 1501) , nobilitatis ( KodKKr I p. 187, a. 1394 et saepius), universitatis ( KodUJ IV p. 131, a. 1533). N. cech; collegium fabrorum Wierzb. p. 168 .
C. de terris, v. gr. principatus ( KADŁUB. p. 178 ) , regni Poloniae ( PrzywKr p. 11, a. 1375 et saepissime).
Iuxta ponuntur
amplitudo et limites :
ArPrawn VII p. 280 (a. 1529) : dominium nostrum magni ducatus Lituaniae, Russiae Samogitiaeque tam in c-e et amplitudine limitibusque, quam etiam in statu stemmateque et dignitate eius non diminuemus.
N. locut.
de corpore alicuius rei (situatum) esse wchodzić w skład czegoś; aliqua re contineri
CodEp III p. 303 (a. 1479) : ecclesiatnque Warmiensem esse de c-e et integritate regni Polonie.
DŁUG. Op. p. 581(= 135 G.) : regio illa fuit de c-e regni Poloniae et a Polonis populata et possessa.
ŁASKI LibBen II p. 421 (a. 1511) : hospitale S. Spiritus tituli ... infra limites oppidi alias in c-e situatum.
D. eccl. t. t. beneficii, canonicatus, custodiae, mansionariae, praebendae, praelaturae, praepositurae et abs. : zasadnicza część dochodów z beneficjum kościelnego, całość uposażenia jakiegoś beneficjum; beneficii ecclesiastici redituum pars praecipua, bona fructusque omnes
Ztschr. V p. 121 (a. 1393) : magister Hermannus petivit sibi assignare pro c-e prebende etc.
KodUJ I p. 80 (a. 1409) : quilibet magistrorum beneficiatus in ecclesia sancti Floriani habeat triginta marcas annuatim ratione beneficii ... sic quod pro c-e praebendae suae habeat sedecim marcas ... alias autem quatuordecim ... pro refectionibus in ecclesia sancti Floriani ... habebit triginta marcas, sedecim in c-e et quatuordecim pro refectionibus (cf. DŁUG. LibBen 1 p. 512).
Ita saepissime.
N. glossam Pol.
StKapWł p. CXIX (a. 1410) : ordinatio solvendorum c-um alias «funduszów» pro praeposito, praelatis et canonicis Wladislaviensibus.
Iuxta ponitur
fundus ( KodWp V p. 359, a. 1423 et saepissime), proventus ( KodUJ I p. 160, a. 1427 et saepius).
N. locut.
sub poena medii corporis :
StKapWł p. 137 (a. 1508) : statuta et decreta per praelatos et canonicos in generali capitulo non infringantur in particulari capitulo sub poena mediii c-is.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)