- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- B.
- A.
- N.
ArHist V p. 125 (a. 1455) : Petrus ... me Dorotheam ... matrimonialiter est copulatus.]
I.
propr.
1.
związać; colligare, vincire.
N. constr. sq.
cum :
KomKadł p. 142 : Ruthenus ... captus more canum cum alijs c-tus fuisset.
2.
sibi
przyciągać; attrahere
JAC. PAR. Serm. fol. 116a : magnes ferrum et arenulas ... sibi c-at.
II.
transl.
1.
łączyć ze sobą, wiązać; coniungere,
conectere. Pass. łączyć się ze sobą, stykać; coniungi.
Constr.
a.
abs.
b.
sq.
dat.
c.
sq.
ad :
BYSTRZ. Log. fol. n IIIb : illa quantitas, cuius partes non c-antur ad aliquem terminum communem est quantitas discreta.
WROCŁ. Epit. fol. e IVa : tempus est ... continuum ... quia partes eius, que sunt presens, preteritum et futurum, c-antur ad terminum communem.
d.
sq.
cum:
WROCŁ. Epit. fol. e IIIa : qui ... dormierunt ... c-uerunt 'nunc' in quo se deposuerunt, cum 'nunc', in quo suscitati fuerunt.
N. sensu praegnanti
α.
pass.
łączyć się z materią, stawać się bytem złożonym;
cum materia coniungi, ens concretum fieri
AH X p. 15 (a. 1523) : Verbum Simplex c-atur in Adolescentula.
β.
gramm. pełnić funkcję spójki, łącz
nika; copulae gramm.
(cf.
s.
v. ) vice fungi
GŁOG. Hisp. fol. 15b : verbum substantiuum c-at, inquantum c-re est coniungere predicatum cum subiecto.Cf. ib. fol. 43a et 61a .
2.
nawiązywać, zawierać; inire
,
v.
gr. coniugium,
item mutuam fraternitatem (
AAlex
p. 230,
a. 1503).
3.
matrimonio aliquem, alicui (cum aliquo)
żenić, wydawać za mąż; alicui uxorem dare, aliquam in matrimonio collocare.
Simili sensu
in matrimonium (coniugium:
PEREGR. fol. B IVb
et saepius; item in coniugio:
VHedv
p. 513
)
, matrimonialiter (
CodEp I 1,
p. 4, a. 1385
et saepius) matrimoniali toro (
AGZ XVII
p. 312,
a. 1495)
, legitime (
Dogiel I
p. 193, a. 1543)
, sacramentaliter (
ArHist V
p. 134, a. 1458)
, ecclesiastice (
ib.
p. 109, a. 1453
; opp. carnaliter
ib.
per carnalem copulam:
ZabDziej II
p. 502,
a. 1489).
Praeterea (feminam) marito (
StPPP II
p. 135, a. 1402
et saepius), in coniugem (uxorem:
KodPol III
p. 338, a. 1386
et saepius).
N. glossam Pol.
ArHist III p. 315 (a. 1416) : Agnes ... Iaskoni ... per presbiterum est c-ta alias «widana».
N. locut.
α.
sibi (feminam)
brać za żonę; uxorem ducere (
PEREGR. fol. B IVb
et saepius).
Simili sensu
pron.
sibi
omisso
KADŁUB. p. 41 : Mesco ... Dambrovcam ... matrimonio c-at.
β.
pass. żenić się, wychodzić za mąż; uxorem ducere, nubere. Simili sensu refl.
AKapSąd III p. 28 (a. 1466) : ut se c-ret dicte femine.
γ.
de sacerdote: dawać ślub;
sponsos benedicere
DyplMog p. 23 (a. 1266) : curas animarum ... sicut est baptisare, c-re.
AKapSąd II p. 30 (a. 1417) : plebanus c-vit Iacusium ... cum quadam Helizabeth.
Ib. III p. 214 (a. 1528) : c-re homines ... in matrimonium.Ita saepius saec. XV—XVI. Part. perf. legalnie poślubiony; matrimonio iusto ac rato coniunctus
KsgPrzem I p. 31 (a. 1407) : litteras testimonii ... quod Laurencius eius c-tus maritus esset.
StPPP VII p. 604 (a. 1427) : de matre legitima et c-ta wlgariter «od maczerze oddaney».
AGZ XIII p. 196 (a. 1446) : non est michi soror, quia non est a c-ta uxore.Ita passim saec. XV.
4.
sensu latiore aliquem
a.
ad monasterium
oddać do klasztoru;
i. q. tradere
KodWp II p. 167 (a. 1299) : comes Vincencius ... filiam suam ad ... domum sanctimonialium O. S. B. ... c-vit.
b.
ad fidem catholicam
nawrócić; convertere
*CodVit p. 881 (a. 1429) : ut ... omnes ... barbaras nationes ... ad ... fidem catholicam ... c-res.