- F.
- Th.
- Bl.
- Dc.
- B.
- A. (-tium),
- N.
I.
strictiore sensu
A.
propr.
1.
handel, stosunki (obroty) handlowe, wymiana towarów, kupiectwo; mercatura, actio commercandi, negotiandi, commutatio mercium.
N. glossas Pol.
RFil XXIV p. 357 (a. 1428) : pauci cum eo diabolo tale c-um «targowanye» inirent.
GLb p. 22 : c-um «odmyana», dr rerum aut mercium commutatio, «ffrymark, skupyenye».
2.
układ, umowa, porozumienie (np. handlowe); pactum, conventum, contractus (v.
gr. negotiorum)
DŁUG. Hist. II p. 308 : Swantopelkonem pollicentem cum ... barbaris contra Christianos non sentire neque ulla publica vel occulta inire c-ia.
Ib. III p. 17 : terra ... Michaloviensis tam turpi et foedo c-o a magistro ... Cruciferorum coepta est damnabiliter detineri.
B.
meton.
1.
przedmioty handlu, towary, produkty; res emptae venditaeque, merces, commeatus
DŁUG. Op. p. 517 : in Gdańsk ... consuevit convehi fluminibus et pelago c-um.
Ib. p. 237 : Pannonii ... de illo Polonorum sale participant et auri c-o affatim allato ad Pannonias illud ... equorum dorsis invehunt.
2.
cena, korzyść, zysk, nagroda; pretium, lucrum, reditus, praemium
*MPH II p. 128 (saec. XII medio): digna ab eis laboris sui c-a reportavit.
KADŁUB. p. 112 : cuius dum vita huiusmodi taxatur c-o, nihil horum annuit.
Ib. p. 129 : mangnanimitas quantumlibet mangnis capi dedingnatur ... ne c-um quesisse videretur non virtutem.
II.
latiore sensu
1.
(de abstr. ) pewien rodzaj wymiany, zamiany, handlu; commutatio, negotiatio (sed non mercatura facta)
KodPol I p. 4 (a. 1153) : sanctum ac laudabile patet esse c-um, dare sua transitoria et recipere pro his eterna (ita saepius ).
KADŁUB. p. 187 : Mesco iniqua horret taxare c-a.
Ib. p. 234 : omne absit a principe negociacionum genus: inhonesta procul sint honestorum c-a (cf. ib. p. 83. DŁUG. Op. p. 234 : coelestis regni per terrena c-a ... sagacissimam foeneratricem).
MARTIN. OP. Serm. fol. 9a : mirabile c-um, quod Creator generis humani animatum corpus sumens de Virgine nasci digna tus est.
2.
de
concr.
et
abstr.
a.
stykanie się, obcowanie, związek, zażyłość, stosunki; communicatio, contubernium, societas, consuetudo.
Additur adi. ,
v. gr. cotidianum (
Tom. VIII
p. 300, a. 1526)
, desiderabile (
CIOŁ. Lib. I
p. 20
)
, nauticum (
WAPOW. Chr.
p. 207
).
Syn. et iuxta posita
affinitas (
DŁUG. Hist. IV
p. 271
)
, communitas (
CodVit
p. 100, a. 1404)
, contubernium (
ZabDziej I
p. 329, a. 1565)
, conversatio (
CodEp II
p. 149,
a. 1422).
Praec.
o współżyciu między mężczyzną a kobietą; de contubernio viri et feminae.
Additur
carnale (
ArHist V
p. 106, a. 1452)
, continuum
(
ib. X
p. 188, a. 1539)
, illicitum (
AKapSąd III
p. 259, a. 1497)
, servile (
CodEp I 1,
p. 48, a. fere 1418).
b.
wspólnota, pokrewieństwo, podobieństwo;
communitas, propinquitas, similitudo
CodVit p. 788 (a. 1428) : etsi non affectu amicicie, officii tamen episcopalis c-o miramur, quod ad presentem dignitatem nostram rodere non formidas.
DŁUG. Hist. I p. 87 : his rebus ... intentus, quae parum c-ii habere videbantur cum virtute.
N. glossam Pol.
RFil XXIII p. 304 (a. 1444) : c-um «yednoscz».
c.
linguae
możność porozumienia się, mowa;
facultas communicandi
CodVit p. 880 (a. 1429) : filius ... a nativitate mutus ... articulatam vocem et lingve c-um in posterum nactus est.
DŁUG. Hist. IV p. 275 : Bohemi unum linguagii c-um cum gente ... Polonica habent.
CALLIM. Hist. p. 109 : Bulgarorum oppida ... etiam linguae c-o, et quod eadem cum Polonis primordia generis haberent etc.Cf. COMMERCIOLUM.
3.
a.
saeculare
styczność ze świeckimi; actus versandi cum profanis
StSyn III p. 33 (a. 1320) : c-iis secularibus causa lucri ... se inmiscent clerici.
StPPP X p. 66 : (saec. XV ineunte) : vitam seculari c-o expositam ... mundanis moribus corruptam esse.
b.
zajęcie, czynność, zwyczaj; munus, negotium, consuetudo
AConst p. 78 (a. 1279) : clerici officia vel c-a non exerceant, maxime inhonesta.
CodSil V p. 54 (a. 1340) : in vestimentis ovium rapacitatis lupine c-um exercentes (cf. ib. p. 99, a. 1340 : spurcitiarum).
N.
czynienie, spełnianie (dobrych uczynków); actio (operum bonorum)
FormJ p. 9 : superne illius hereditatis funiculum per bonorum operum c-a sibi comparare ... valeant.
4.
możliwość, sposobność; facultas, occasio
Lites I p. 49 (a. 1320) : ad evitandum cuiuslibet falsitatis c-um (sc. in litteris ).