- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- B.
- H.
- N.
I.
adv.
A.
de loco: po tej stronie, w pobliżu, w sąsiedztwie; cis, prope, iuxta.
N. c. subst. loco appositionis
KsgŁawKr p. 76 (a. 1372) : domum contiguam vel c-a.
B.
de tempore
1.
przedtem, dotychczas, do tego czasu; superiore tempore, adhuc, antea
* KodTyn p. 105 (a. 1344) : cum a multis annis c-a abbates dicti monasterii ... villas monasterii ... alienauerint.
KodMp IV p. 393 (a. 1441) : in fructibus a tempore innate litis c-a perceptis (cf. KodPol II p. 420, a. 1426).
2.
później, na przyszłość; posthac, posteriore tempore, in posterum
CodVit p. 95 (a. 1404) : utrum inter nos ... pacis treuge c-a durabuntur.
C.
de modo et numero
1.
mniej; minus, infra
GŁOG. Alex. I fol. 180b : cum ‘c-a’(ed. circa) ponitur adverbialiter, tunc significat idem quod ‘minus’, vt ‘c-a (ed circa) dilexi te, quam debui’
2.
więcej, ponad, z okładem; plus, supra, ultra
CodSil XIV p.42 (a. 1350) : decima... valet II sexagenas et c-a.
PrzywKr p. 6 (a. 1360) : a sexaginta annis et c-a... molendinum ... possederunt.
ArPrawn X p. 225 (a. 1407) : dampnificatus est... ad 100 m(arcas) et c-a.Ita saepius. Cf. Th. II1 1205,63sqq. ubi tamen prp. exempla afferuntur.
3.
citra vel (et) ultra
mniej więcej, około; fere, circa, plus minus
KodWp III p. 444 (a. 1375) : a X, XX, XXX ... annis et c-a et ultra.
DŁUG. LibBen I p.581 : proveniunt quatuor marcae ... c-a vel ultra.Ita passim saec. XIV-XVI. Simili sensu citra ultra ( TPaw III p. 413, a. 1398 : fuissent decem anni c-a ultra), citra supra
( DokSand p. 165, a. 1415 : circa viginti ... annos ... vel c-a supra),item citra abs.
( Lites I p. 96, a. 1339 : Cruciferi terram Dobrinensem ... possident ... a triginta annis c-a.
DŁUG. LibBen I p. 78 : ecclesiae parochiales se ad numerum quingentarum ecclesiarum c-a extendunt).
II.
prp.
c.
acc.
[
de regimine:
c.
gen.
*KodKKr II p. 396 (a. 1415) : a tanto tempore, citra cuius contrarij memoria hominum non existit.c. abl.
KodMp III p. 182 (a. 1365) : in festo s. Michaelis et citra duabus septimanis ... post ipsam diem currentibus.
DŁUG. Hist. II p. 393 : duravit ... aspectus cometae citra tribus mensibus.]
A.
de loco
1.
z tej strony, po tej stronie czegoś; cis, ex hac parte alicuius rei.
Opp.
ultra (
PrzywKr
p. 14,
a. 1395
et passim).
2.
w pobliżu, przy, nad (rzeką);
apud, ad, prope
KodWp I p. 384 (a. 1268) : hereditatem ... sitam ... c-a aquam, que Presna dici tur.
PommUrk VI p. 403 (a. 1300) : valvam c-a fratres Predicatores.
AGZ XII p. 330 (a. 1469) : bona ... que iacent ... super vel c-a fluvium Dnyastr.
B.
de tempore
1.
przed, wcześniej niż;
ante, prius.
N. locut.
usque citra
aż do;
i. q. usque ad
AKapSąd III p. 78 (a. 1501) : Hostiam in monstrantia stare permisit usque c-a Carnisprivium vel ultra.
Eodem sensu abs.
ARect I p. 695 (a. 1526) : rector remisit causam ... ad dnum officialem ... c-a tamen conualescenciam sue rme paternitatis.
2.
w ciągu; intra
KodWp I p. 315 (a. 1257) : c-a spacium sex annorum.KodMp III p. 182 cf. sq. Ita saepius.
Opp.
ultra:
AKapSąd II p. 617 (a. 1474) : c-a vel ultra decursum VI ... annorum.
C.
de modo et relatione
1.
do pewnej granicy, mniej niż; minus quam.
2.
bez; sine, omissa aliqua re.
N. locut.
α.
citra controversiam
bezspornie; haud dubio (
COPERN. Rv
p. 28
).
β.
citra moram
natychmiast; statim
(
Tom. XIV
p. 102, a. 1532).
γ.
citra armorum strepitum
pokojowo; sine bello (
Tom. IV
p. 139,
a. 1517).
Simili sensu
citra ferri discrimen. (
CALLIM. Hist.
p. 75
).
δ.
iur.
citra approbationem iurisdictionis
uchylając się od uznania jurysdykcji; iurisdictionem non acceptando (
AKap Sąd II
p. 244, a. 1464
et passim.
Cf.
supra I 658,54 sqq.).
Item
citra appellationem iurisdictionis (
ArPrawn I
p. 9
saec. XV)
, onus superfluae probationis (
KodUJ I
p. 145, a. 1424
;
ib. II
p. 59, a. 1446).
2.
poza, oprócz, z wyjątkiem;
praeter.
3.
mimo, wbrew;
contra.
4.
ponad; supra
AGZ XIV p. 3 (a. 1440) : ministerialis proclamavit ter et tum hac quarta vice c-a ius.
Ib. p. 30 (a. 1441) : interrogavimus partem adversam semel, bis, ter contra c-a ius.