- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- BJ.
- A.
KodWp III p. 97 (a. 1385) : commodum ... ecclesiae diligentius amplectantes.gerundivum amplectandam (KodKKr I p. 98, a. 1273), amplectanda ( ArHist V p. 27, a. 1408 ; FormJ p. 94, a. 1413), ; amplectandas ( *Tom. XIV p. 222, a. 1532) , amplectandi ( JAC. PAR. I p. 118 ) ]
I.
propr. ściskać,
obejmować; brachiis
circumdare.
N.
glossam
Pol.
ArLit III p. 108 (a. 1450) : a-ntes «oblopywszy».
N. in
imagine:
aliquem bracchiis caritatis (
KodMp I
p. 84, a.
1264)
, sinceritatis (
KodKKr I
p. 68, a.
1256).
II.
transl.
A.
otaczać, ogarniać;
comprehendere, continere.
N.
locut.
α.
tempus
nie tracić czasu;
i. q. capere
CodEp III p. 469 (a. 1500) : ut ... tempus, quod breve et fugax est, a-amur.
β.
timorem
przestraszyć się; timore capi
HUSSOW. p. 54 v. 157: pectora conciderant dubios a-xa timores.
Praec.
1.
ogarniać myślą, pojmować; mente comprehendere,
intelligere.
N.
constr. sq. enuntiato
obiect.
CodVit p. 712 (a. 1426) : quibus graciarum actionibus ... beneficia S. V. ... compensabo, parvitas ingenii mei a-i non sufficit (cf. Th. I 1994, 79 sq. ).
2.
aliquem aliquo affectu
darzyć kogoś uczuciem;
i. q. prosequi
affectu, amore, caritate, favore
sim. item gratia (KodMp IV p. 176, a. 1419) , gratiarum et favorum prosecutione ( CodVit p. 749, a. 1427) , honore et praemio ( PAUL. CR. p. 129 ). Etiam abs. kochać; diligere; syn. adamare ( Inst. p. 103 ).
N.
α.
desiderio
pragnąć, pożądać;
desiderare
KADŁUB. p. 95 : quod quis ambit, appetit, desiderio a-itur.
KodKrak p. 64 (a. 1375) : qui exaltationem status et honoris regni feruentibus desiderijs a-untur.
β.
amaritudine
ulegać rozgoryczeniu;
i. q. capi
CIOŁ. Lib. II p. 214 : dolore conficior et amaritudine a-or, quodetc. Inde sensu latiore:obdarzać; i. q. donare
*Lites I p. 450 (a. 1335) : magister et fratres ... ecclesiasticas personas ... honoribus et beneficiis munificis a-untur.
PP II p. 61 (a. 1450) : quem ... auxilijs, consilijs a-i debemus possetenus.
3.
rhet.
wziąć za temat, poruszyć w mowie lub w piśmie; verbis persequi, pertractare.
B.
przyjmować, pochwalać, uznawać, zgadzać się;
accipere, recipere, probare aliquem
vel aliquid.
Syn.
accipere (
DŁUG. Hist. IV
p. 472
)
; agnoscere (
DŁUG. Hist. I
p. 122
)
; admittere (
KodKKr II
p. 294, a.
1403)
; ratum habere (
KodMp I
p. 9,
a. 1206).
Dicitur praec. de
a-ndo fidem
Christia nam (
MARTIN. OP. Chr.
p. 289
et saepius) vel
Christum (
ROYZ. I
p. 23
v. 40),
praeterea
sententiam, iussa, decreta sim., consilium,
consultationem (
KADŁUB.
p. 76
;
*KodUJ II
p. 88,
a. 1448),
; condiciones pacis (
Tom. I
p. 38, a.
1509)
, conventum (
*Dogiel IV
p. 211, a.
1520)
, donationem pietatis (
KodMp I
p. 9, a.
1206)
, partem de iuramento (
ARect I
p. 398, a.
1495),
supplicationes (
KodKKr II
p. 294, a.
1403)
, verba legis (
Tom. XII
p. 391, a.
1530)
, munus (
DŁUG. Hist. IV
p. 379
;
Inst.
p. 111
)
;, onus (in imagine
CodVit
p. 603, a.
1423)
.
C.
przykładać się do czegoś, starać się o coś, przedsiębrać coś; alicui rei incumbere, operamdare, ad aliquid agendum aggredi.
Syn.
quaerere (
DŁUG. Hist. IV
p. 678
)
, prosequi (
*Dogiel I
p. 437, a.
1493)
, insequi (
ŁASKI ComPriv
fol. 67b
).
a. causam, consilium (
CodEp II
p. 243,
a. 1430)
, disciplinam (
KodMp IV
p. 223, a.
1425)
, labores (
*RHist XXX
p. 175, a.
1310)
, negotium (
DŁUG. Hist. IV
p. 420
)
, professionem (
KodMp II
p. 175, a.
1289)
, sectam (
DŁUG. Hist. IV
p. 183
)
, aliquem modum, medium
(
Tom. X
p. 151,
a. 1528
;
ib. XII
p. 58, a.
1530)
, aliquam viam
(in imagine
CodEp II
p. 316, a.
1433
et saepissime),
vestigia alicuius (
ŁASKI ComPriv
fol. 67b
)
, aliquam vitam (
KH XLI
p. 91, a.
1549).
N.
rem publicam
brać udział w życiu publicznym; rebus publicis interesse.
b. pacem vel
concordiam (cum aliquo:
RHist XXIX
p. 499, a.
1433
et saepius),
osculum vel
bonum pacis (
Lites II
p. 434, a.
1404
;
KodMp IV
p. 464, a.
1490)
, ligas, tractatus, treugas pacis, securitatem cum aliquo (
Dogiel I
p. 64, a.
1472
;
*ib.
p. 165, a.
1474)
, commodum et profectum
alicuius (
KodWp III
p. 97, a.
1385)
.
c. evasionem (
CodVit
p. 487, a.
1420,
cf.
CIOŁ. Lib. II
p. 161
)
, exilium (
*SSrSil VII
p. 126,
a. 1467)
, periculum (
CodEp II
p. 288, a.
1431)
.
d. virtutem, caritatem (
ConcPol VI
p. 345,
a. 1586)
, discordiarum seminarium (
DŁUG.
Hist. IV p. 372),
iustitiam (*DogieI I
p. 437,
a. 1493)
, spem (
Tom. XIV
p. 581, a.
1532)
.
D.
osiągnąć coś, posiąść;
potiri aliqua re, assequi
aliquid,
v.
g. nomen, lucrum (
KodWp III
p. 493, a.
1380)
, meliorem condicionem (
PP II
p. 2, a.
1450)
, virtutem (
Tom. I
p. 37, a.
1509)
, virginitatem (
DŁUG. Op.
p. 199
)
, votivos eventus (
*Theiner II
p. 106, a.
1456),
salutem totius Christianitatis (
CALLIM.
in
Tom. I App.
p. 15,
a. 1478)
, basem circa turbines guerrarum (
CodVit
p. 376, a.
1416),
sceptra regni (
CodEp II
p. 189, a.
1452
;
DŁUG. Hist. IV
p. 394
)
.
N.
constr. sq.
ad :
NIC. BŁ. Serm. II p. 213 : nonus humilitatis gradus est pro obedientia in duris et asperis ad patientiam a-i.
N. locut.
optimam partem
osiągnąć najlepszy wynik; optimum effectum
assequi
Tom. V p. 150 (a. 1520) : primi ... inotus in talibus optimam partem a-i solent.
E.
przyłączyć się do kogoś fczegoś; ad aliquem (aliquid)
se socium adiungere
DŁUG. Hist. IV p. 466 : Hedvigis ... in sepulchro matris suae ... Annae cineres maternos a-xa ... sepulta est..
III.
Part.
perf.
zawiły;
i. q. perplexus
PP II p. 16 (a. 1450) : quaestio multum a-xa deposita fuit.