Ogólne
Pełne hasło
Więcej

APPRECOR

Gramatyka
  • Formyapprecor
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ari, -atus
Znaczenia
  • I. życzyć komuś czegoś
  • II. propr. part. perf. sensu pass. życzliwie usposobiony,życzliwy
  • I. schwycić,pochwycić,ująć
    • α. + gladium, arina chwycić za broń
    • β. + aliquid venatu KodMp 11 upolować
    • γ. + pisces łowić ryby
    • α. + aliquem personaliter praesentiam alicuius zastać osobiście
    • β. + aliquem hostiliter napaść
    • γ. + fugam Coel
    • δ. + ordo aliquem apprehendit j przypada na kogoś kolejpozwać do sądu
    • 3. zdobyć, zająć
    • 4. brać, przyjmować
      • β. + regimen et administrationemArHist X objąć rządy
      • γ. + foedus zawrzeć przymierze
    • 5. iur. iur. zatrzymać, zająć
  • I. osiągnąć, posiąść coś
    • η.
    • 2. + omnis pressura et calamitas a-it eosogarniać,opanowywać (o bólu,lęku, nieszczęściu)
    • 3. pojąć,zrozumieć
    • 4. + DcJ uczyć siędostrzec
  • I. singulare: part. perf. napięty,naciągnięty (o kuszy)

Pełne hasło

AP-PRECOR, -ari, -atus sum
  • F.
  • Th.
  • S.
I. życzyć komuś czegoś; optare aliquid alicui
*Tom. XIV p. 388 (a. 1532) : facit id ipsum uxor mea et familia, quae (ed. qui) prospera omnia tibi a-atur.
II. part. perf. sensu pass. życzliwie usposobiony,życzliwy; benevolus,amicus
*Tom. XIV p. 807 (a. 1532) : si quando rebus nostris es (ed. et) bene a-tus, nunc quaeso id age; egeamus enim bona intercessione. AP-PREHENDO5. APPRENDO5. APREHENDO, -ere, -di, -sum 5. aprensum F. Th. Bl. S. Dc. B.
N. I. propr.
I. schwycić,pochwycić,ująć; arripere, capere.
N. constr. sq. *
per :
ZabDziej II p. 125 (a. 1483) : Gregorium ... a-ns per crines.
AKapSąd III p. 70 (a. 1499) : per guttur et crines a-ndo.
N.
α. gladium, arina chwycić za broń; i. q. capere (ex Vlg Ps. 34, 2 *CodEp I 2, p. 143, a. 1453 et saepius).
Item in imagine
gladium verbi Dei (♦ SSrSil IX p. 163, a. 1466).
β. aliquid venatu upolować; venando capere KodMp 11
p. 248 (a. 1320) : quicquid captu vel venatu a-erit aut occiderit (cf. Vlg. Gen. 27,3 ).
Simili sensu abs.
Tom. VII p. 314 (a. 1525) : nunc ... a-si leporis colla cruenta vides,
γ. pisces łowić ryby; i. q. capere
StPPP III p. 145 (a. 1532) : aves capere, pisces a-re.
N. locut.
α. aliquem personaliter zastać osobiście; alicui praesenti occurrere
* KodKKr I p. 281 (a. 1361) : quatenus ... abbatissas ... personaliter ... a-re poteritis.
Lites 11 p. 332 (a. 1413) : magister in presentacione citacionis personaliter fuit a-sus.
Ita saepissime. Simili sensu praesentiam alicuius ( ZabDziej II p. 244, a. 1485), item abs.
AKapSąd II p. 66 (a. 1426) : Simonem a-ns ... cum ... Andrea ... pecunias ab eo receperunt.
β. aliquem hostiliter napaść; aggredi
Lites II p. 189 (a. 1412) : Albertum ... hostiliter a-erunt et a-sum trucidaverunt,
γ. fugam i. q. capere ZABOR. Coel
ib. p. 19 : contra libidinis impetum a-e fugam, si vis obtinere victoriam,
δ. ordo aliquem apprehendit przypada na kogoś kolej; i. q. vocat
LiegnUB p. 213 (a. 1385) : cuilibet legenti dictas missas, quem ordo a-it... unus grossus dari de- bet. 2,iur. a. aliquem iure
pozwać do sądu; in j iudicium citare
AKapSąd I p. 362 (a. 1438) : quoniam cupit me iure a-re.
Simili sensu
(cum) citatione, per citationem :
AKapSąd III p. 380 (a. 1500) : virgo cum citatione non fuerat a-sa per actorem.
StPPP III p. 13 (a. 1519) : antequam citatione curiali a-atur.
Ita saepius.
N. constr. sq.
ad :
ZabDziej II p. 470 (a. 1488) : quem domini ad hoc a-i et cittari decreverunt, a. pignorationibus
wziąć zastaw; pignus capere
ZabDziej III p. 327 (a. 1494) : quod si solvere non curaverint, extunc procurator et advocatus dictos fideiussores pignoracionibus a-ant. c. cum querela
zwrócić się ze skargą; querelam ad aliquem deferre
ArPrawn VIII p. 113 (a. 1412) : dum... regem ...multipliciter a-isset cum querella, d. in testem
wezwać na świadka; ad testimonium praestandum vocare
CodSil X p. 285 (a. 1427) : tabernatorem et ... scultetum ... in testes iudicialiter a-it.
3. zdobyć, zająć; expugnare, occupare.
N. in imagine de fluvio: docierać; pervenire
^SSrSil XVII p. 6 : Odraoritur in Moravia ... circuitisque montanis ... Silesiam ... mox ... a-it.
4. brać, przyjmować; sumere, accipere.
N.
α. possessionem wejść w posiadanie; possidendum accipere
KodPol II p. 28 (a. 1241) : episcopus a-at omnium corporalem possessionem.
KodWp II p. 593 (a. 1347) : possessio debitoris pro valore debiti per fideiussorem a-atur tradaturque illi, cui debitum dare tenetur.
*Ib. III p. 749 (a. 1266) : bonorum... possessionem a-re ac vendere libere bona ipsa.
Ita saepius. Cf. Th. II 306, 33 sqq. Simili sensu sortem ( DŁUG. Hist. I p. 428 ).
β. regimen et administrationem objąć rządy; i. q. accipere ArHist X
p. 157 (a. 1527) : epus Plocensis ... administracionem spiritualium et temporalium nactus est et a-it in effectu,
γ. foedus zawrzeć przymierze; i. q. facere
*Dogiel I p. 353 (a. 1419) : mittere ... nuntios ... ad ... conveniendum, qualiter meliori modo et forma istud foedus incipiemus et a-emus.
5. iur. zatrzymać, zająć; detinere, occupare, pignorare
KodPol II p. 693 (a. 1345) : equos siue peccora, quos vel que in ipso agiere siue calle a-re valuerit, curiae nostrae presentabit.
ArPrawn V p. 79 (saec. XV) : bona ... excommunicati ... debent recipi per capitaneos ... et a-i tenenda et possidenda. I. transl.
I. osiągnąć, posiąść coś; adipisci, amplecti,v. gr. apicem aulae angelicae ( AH XXVIII p. 218, saec. XV), vel litterarum (i. e. disciplinam VSt p.324 ) ; bonum ( NIC. BL. Serm. I p. 204 ) , cautelam subsistentiae ( DŁUG. LibBen III p. 87 ) , claritatem et excellentiam ( DŁUG. Hist. I p. 100 ), consilium (*Τοι
η. III p. 207, a. 1514) , disciplinam militarem ( DŁUG. Hist. I p. 414), fugam (StPPP IV p. 34, saec. XV) , gloriam ( DŁUG. Op. p. 379 ) , summitatem patientiae ( ib. p. 264 ) , supplicium gehennae ( ArPrawn I p. 429, a. 1556).
2. ogarniać,opanowywać (o bólu,lęku, nieszczęściu); amplecti,afficere *MPH II p. 36 (Ebbo): omnis pressura et calamitas a-it eos .
StPPP V p. 26 (saec. XV) : mala non a-unt illos, cum quibus est Deus.
Ita saepius demorbis,pavore, rebus adversis (cf. Th. II 306, 38).
N. de sapientia
*CodVit p. 626 (a. 1424) : melius ... norunt, quos sapiencia ac providencia a-it.
3. pojąć,zrozumieć; i. q. comprehendere
GŁOG.Anal. fol. 6b : intellectus possibilis cum factus est in actu, res et rerum qualitates intelligit et a-it. Id. ExLog fol. 74a: propositio ... dicitur inopinabilis, quia intellectus non a-it illam.
Cf. Th. II 309,78 sqq.
N. locut.
considerationem wziąć pod uwagę; considerare
*CodVit p. 483 (a. 1420) : et aliam considerationem a-re non potuimus, nisi quod etc.
4. uczyć się; discere (cf. Fr. rapprendresed hoc sensu iam ap. DcJ
Tom. VII p. 197 (a. 1525) : lingua... Hispana non est mihi ... incognita, cum jam in ea ... non parum a-eriin. 5. visu
dostrzec; i. q. videre
AKap Sąd II p. 878 (a. 1449) : vicarius... ipsum ... visu a-it.
Simili sensu abs.
KodKrak I p. 219 (a. 1452) : figure et ymagines sigillorum ... propter vetustatem ... debite legi et a-i non poterant.
I. singulare: part. perf. napięty,naciągnięty (o kuszy); intentus (de ballista)
StPPP VIII p. 937 (a. 1400) : pro irruicione violenta cum a-sa balista.
Ib. II p. 214 (a. 1416) : equitauit ... cum a-sis balistis.
Cf. StPPP II p. 280 (a. 1423), ib. p. 642 (a. 1457), AGZ XI p. 225 (a. 1443), ib. XIII p. 393 (a. 1453), ib. XIII p. 395 (a. 1462) , ib. p. 416 (a. 1463).
N. glossam Pol.
AGZ XVII p. 25 (a. 1470) : cum armis et balistis a-sis alias «dospyanimi».
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)