- F.
- Th.
- S.
- A.
[
3.
sg.
ind.
perf.
act.
adducavit
* Theiner I
p. 150 (a.
1319)
:
Conradus dux ...
(Cruciferos ) ... ad partes illas pro defensione ...
fidei primitus adducavit.]
I. aliquem propr.
1.
przyprowadzić,sprowadzić, doprowadzić kogoś; ducere secum ad aliquem vel
aliquo, perducere.
N.
locut.
per manum suam
KodPol I p. 15 (a. 1190) : ego Dirsco ... trado ... fratribus … sub regula beati Augustini in Bursk manentibus, quos ... per manum meam a-xi ... bona mea.
N.
przenośnie; sensu
figurato:
ad lumen
przywrócić komuś wzrok; oculorum lumina reddere
KomKadł p. 267 : sanctus vir aduertens filios cruce signavit et eos ad lumen a-xit.
2.
iur.
t.t.
sprowadzić kogoś do sądu (np. jako świadka);
coram iudicio producere
(testem sim.).
N. locut.:
α.
ad iuramentum
przyprowadzić,aby złożył przysięgę;
producere aliquem,ut iusiurandum det
StPPP IX p. 24 (a. 1423) : cum Scucca stetit coram cruce volens iurare contra Zauissium, tunc non per suum prolocutorem, in wlgari «rzecnika», qui eum debuit a-re ad iuramentum, et non per istum prolocutorem, sed per se ipsum ... rogauit.
β.
ad praesentiam
przyprowadzić przed kogoś;
coram ducere
AKapSąd II p.49 (a. 1419) : ipsumque ... captivatum ad presenciam dicti officialis a-erunt.
γ.
ad terminum(-os)
sprowadzić na rozprawę sądową; in
iudicium aliquem ducere
StPPP VI II p. 279 (a. 1388) : Nawogius ... debet a-re Sulconem ... ad terminos ad faciendum cum Nicolao ... rationem, quem si non a-erit, tunc etc.
Ib. VII p. 43 (a. 1497) : diem et terminum assignabit, ut dictum nobilem ... ad terminum ... a-rent.
δ.
in testem
podawać jako świadka; testem aliquem
dare
CodVit p. 735 (a. 1426) : ad hoc in testem nobilem Zauissium de Garbow a-imus.
Constr.
ad
1-2:
a.
c. ad.
b.
c. in
sq.
acc.
c.
c.
dat.
d.
c. coram
sq.
abl.
KsgGrWp I p. 201 (a. 1394) : cmetones a-xit coram judicio.
e.
c.
penes
sq.
acc.
AKapSąd III p. 107 (a. 1506) : et a-erunt penes Margaretham.
f.
c.
adv.
loci (huc).
g.
abs.
II. aliquid propr.
1.
sprowadzić,przynieść,dostarczyć (zwłaszcza.jakiegoś towaru); afferre, comportare
(imprimis merces)
RachJag p. 16 (a. 1389) : pro olla butiri de Proszouice a-ta.
APozn I p. 237 (a. 1456) : dum ... aliquis in civitatem nostram vina prefata a-erit.
2.
dostarczyć tytułem daniny, dziesięciny itp.
; tributi, decimae sim.
loco comportare,
suppeditare
KodWp II p. 291 (a. 1311) : ad domum Gnesnensem persolvant ratione decime a-antque granario eorum maldratam triplicis grani.
KodMp II p. 229 (a. 1313) : preter ista de qualibet curia per plaustrum lignorum ... sunt nobis a-re opportuni.
DŁUG. LibBen I p. 281 : tenetur quilibet ([cmetho sc.)] ... duodecim currus lignorum pro curia ... a-re.
3.
wnieść ze sobą (jako posag); secum afferre (dotis
nomine)
KodMaz(K) p. 341 (a. 1231) : uidue ... exsoluatur integre extimatio totius supellectilis, quam secum a-xit uel attulit.
ZapSądWp p. 155 (a. 1403) : eadem domina non debet ponere ad divisionem id, quod a-xit de suo dotalicio.
Constr.
ad
1—2:
a.
c. ad.
b.
c. in.
a.
c.
dat.
d.
c.
adv.
loci (huc, illuc).
III.
transl.
1. aliquem
a.
abs. nakłonić
kogoś, spowodować aby
...; persuadere alicui, impellere
aliquem.
b.
in admirationem, commiserationem, desperationem, opinionem, pavorem, spem,
voluntatem
wprawić kogoś w stan: podziwu, współczucia, rozpaczy, przekonania, strachu,
nadziei,postanowienia; in quendam animi statum aliquem
inducere.
N.
praeterea:
in officium
skłonić do pełnienia obowiązku;
ad officia persequenda commo
vere
DŁUG. Op. p. 18 : reperies ([episcopos)] … non propriae, non proximi salutis profectu in officium pontificale a-i.
c.
in angustias, contemptum, detrimentum, discrimen
vel
periculum, impensam, invidiam
vel
odium, suspicionem
narazić kogoś na trudności,
pogardę,niebezpieczeństwo,koszty, nienawiść,podejrzenie; obicere aliquem
alicui rei,concitare
alicui aliquid.
2. aliquid
a.
sprowadzić, spowodować coś; causam esse alicuius rei
NIC. POL. p. 52 v. 134: venena, ex quibus a-is mortem vitamque reducis.
KodUJ III p. 209 (a. 1502) : ne huiusmodi (sc. altaristae ) absentia ... aliquid mali a-at.
N.
locut.
α.
fructum
wydawać plon;
fructum ferre
FormJ p. 18 : planta fructifera ... grata maturitate gratos virtutum atque sciendarum placidos fructus a-it; cf. ib. p. 56.
β.
delictum in se
dopuszczać się winy; crimen committere
ConcPol VI p. 330 (a. 1586) : polluti, immundi et a-ntes in se delictum.
N.
constr.
aliquid alicui
KsgHenr p. 186 (a. 1293) : beneficia principum ... multum ... ipsis a-unt decoris et glorie.
*BreslUB p. 197 (a. 1360) : negociorum varietas ... et ... nacionum pluralitas ... causam nobis continue meditacionis a-ant.
Tom. III p. 8 (a. 1514) : ejusque (sc. patriae ) recordatio crebras illi (sc. Michaeli Gliński ) lacrimas a-bat.
b.
in contemptum, detrimentum, dubium
(saepe),
oblivionem, odium, periculum
vel
discrimen, suspicionem, vilipendium
narazić na pogardę, szkodę, niebezpieczeństwo,
nienawiść itp.,podać w wątpliwość, podejrzenie, zapomnienie,
lekceważenie itd.
;
damno vel periculo obicere
aliquid, in dubium vel suspicionem vocare,oblivioni
dare.
c.
in considerationem
przemyśleć;
considerare
*Dogiel IV p. 67 (a. 1342) : rex ... et fratres praemissis in debitam considerationem a-tis debeant eorum animos ... ad pacem et concordiam coaptare.
d.
in contentionem
uczynić coś przedmiotem sporu (sądowego);
litem sequi propter aliquam rem
DŁUG. Op. p. 33 : nepotes ... ad impetendum ... episcopum ... pro villa ... perlicit rex et coarmat, rem vulgatam ac notissimam in contentionem a-i praecipiens.
e.
in memoriam
vel
memoriae
przywodzić
na pamięć; in memoriam revocare
KodMp II p. 247 (a. 1320) : omnes gestuslegittimi, ut ... memorie futurorum a-antur, expedit, ut scriptis et testibus prouide roborentur; cf. ib. III p. 25 (a. 1338).
f.
ad notitiam alicuius
donieść komuś;
aliquem certiorem facere
AGZ IV p. 17 (a. 1405) : concordiam et unionem ... racionabiliter factas ... ad noticiam ... domini ... regis ... a-erunt.
CodEp III p. 592 (a. 1492) : ad noticiam sanctitatis vestre rem hanc a-re;eodem sensu auribus alicuius
BRUNO Pass. p. 212 : fama volans paganorum auribus a-xit habere se hospites ignoto habitu et inaudito cultu.
g.
usibus
wziąć coś w
używanie; rem aliquam capere eaque uti
KodMaz(K) p. 377 (a. 1233) : prout potuimus, dominium uille nostris usibus a-ximus.
Constr. :
a.
sq.
acc.
b.
sq.
in.
c.
sq.
ad.
d.
sq.
dat.
IV.
przytaczać,powoływać się na coś (jako przykład,dowód
itp.); proferre, producere aliquid
(exemplum, testimonium
sim.).
N.
locut.:
α.
testimonium
super aliquem
świadczyć przeciw komuś;
contra aliquem testimonium
dicere
AGZ XV p. 348 (a. 1498) : ipse dixit: paratus sum super te testimonium a-re, cui tu vendidisti;eodem sensu abs.
AGZ XI p. 200 (a. 1442) : debent iuramentum ... facere in hec verba: quod predicta Vasilowa non a-xit alias «nyeprziuodzila» super Deschco neque de isto habet fructum.
β.
in medium
przedstawić;
in medium proferre
KodKrak I p. 265 (a. 1478) : materia questionis ex querela in medium a-cta.
Tom. II p. 85 (a. 1512) : etiam alias ... ecclesias ... in exemplum posuit, pluraque alia, que ad propositum ... regis ... facere videbantur, dissertissime ... in medium a-xit.
V.
iur.
t. t. dowieść, udowodnić;
convincere,'probare
(ex
Pol.
dowieść
ad verbum translatum)
KsgCzer p. 272 (a. 1423) : inligavi te et ... censum recepi et paratus sum a-re «dowyescz».
AGZ XV p. 377 (a. 1499) : cpts cum dominis... invenit, quod Dymydala debet a-re alias «dowyeszcz», que dum a-ret, ipse Stanislaus sibi solvere debet.
Constr. :
a. aliquid
KsgKaz p. 190 (a. 1388) : Dlugi Micolay ... recepit ius civile, a-xit probitatem.
b.
sq.
quod
ArPrawn V p. 105 (saec. XV) : si a-et Cristianus duobus Iudeis et duobus Cristianis, quod sibi idem Iudeus ... vulnera dedit.
AGZ XVIII p. 465 (a. 1503) : extunc sicut tutor debet ... a-re alias «dowodzycz», quod eis esset solucio facta super inscripcionem.
c.
sq.
qua
liter
AGZ XIV p. 199 (a. 1446) : Nikyel a-bat alias «dowodzyl» per librum castri, qualiter ... Steczko inscripsit.
d.
sq.
si
AGZ XVIII p. 447 (a. 1502) : prefatus Wyrzba deberet a-re alias «dowyescz», si est sic propinquus sicut nobilis Heduigis.
VI.
wyciągnąć;
extendere,
solummodo in
locut.
:
dexteram liberalitatis
vel
prosecutionis a-re:
Somm. I p. 914 (a. 1290) : circa illorum tamen merita gratiosius prosequenda libentius dexteram nostre liberalitatis a-imus (cf. KodWp II p. 37, a. 1403).
FormJ p. 77 : ad illorum tamen prosequenda compendia tanto abilius prosecucionis nostre dexteram a-imus.