- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- A.
- L.
- N.
PommUB p. 274 (a. 1280) : cum ... terra per hostiles impetus invadeatur.3. sg. et 3. pl. ind. perf. act. invansit, invanserunt, cf. infra 984, 38 et
ArPrawn X p. 90 (a. 1400) : sculteti ... invanserunt penas (ita etiam infra 984, 23.31.35 .)3. pl. con. perf. act. invaderint:
*PommUrk III p. 76 (a. 1289) : quod Suldenenses] eas [civitates inuaderint, specialiter sunt conquesti.
Ib. V p. 442 (a. 1319) : si ... milites ... nostrum dominium invaderint [etc. (cf. etiam infra 983, 15].)pass. pro act.
Tom. III p. 345 (a. 1515) : Tartari ... arcem invasi sunt inopinati.part. praes. invadiens (nisi typothetae error subest) cf. infra 982 ,8. ]
I.
propr. (trans. et intrans.) wtargnąć, wkroczyć gdzieś, napaść zbrojnie, zaatakować kogoś (coś); irrumpere, incurrere, impetum facere, hostiliter aggredi.
Additur
armis (
AKapSąd II
p. 104, a. 1437
et saepius),
manu armata (ho
stiliter :
Lites I
p. 19, a. 1320
et saepius),
impugnationibus (
CodVit
p. 487, a. 1420)
, verberibus
(
ConcPol III
p. 93, a. 1519)
sim.
Praec. iur. t. t.
violenter (super) aliquem
vel
(super) alicuius domum, hereditatem
sim.: najechać, napaść zbrojnie; impetum facere, violenter equis aggredi, per vim intrare
AGZ XVI p. 17 (a. 1464) : invadiens violenter super hereditatem ... Henrici ... cum sex sibi similibus ... spoliavit ... suam scoltetissam.
Ib. XIII p. 472 (a. 1464) : tu violenter i-isti super domum ipsius.
Ib. XVI p. 48 (a. 1467) : cum duobus tibi similibus ... i-isti hereditatem Margarethe et percusisti me lividis vulneribus.
IurMas II p. 33 (a. 1478) : quando aliquis nobilis aliquem nobilem cum coadiutoribus in via aut infra granicies ipsius violenter i-erit, percusserit aut occiderit etc.
JusPol p. 418 (a. 1541) : si ... super aliquem hominem inimicus vel quispiam alius cum complicibus suis ... violenter irruerit et i-erit ipsum interficere volens etc.Ita vulgo. Glossae Pol.
StPPP II p. 469 (a. 1440) : Andreas in via regali et publica cum ... quinque ita bonis, sicut solus est, i-ndo alias «nagabayszi» Prandotham ... est persecutus usque ... in domum et ... violenter interfecit.
AGZ XVI p. 16 (a. 1464) : Petrus i-ns alias «nayechawszy» violenter spoliavit sibi Henrico scoltetissam.
Ib. XVII p. 71 (a. 1472) : existens in vadio ducentarum marcarum ipsum ... i-isti alias «zagyachalesch» sibi in via libera cum sex tibi similibus.
N.
constr.
sq.
dat.
AGZ XVII p. 174 (a. 1479) : tui kmethones i-ntes alias «zastapywschy» in via libera laborioso Iwan ... ipsum ... violenter interfecerunt.Cf. INEQUITO II 2 et SUPEREQUITO.
Constr.
: indicatur (quem) quid
a.
sq.
dat.
(ut supra).
b . sq.
acc.
c.
sq.
contra :
PrPrz p. 87 (a. 1411) : contra ... prepositum ... eisdem verbis et consimilibus armis i-erunt.
Tom. VIII p. 199 (a. 1526) : regia maiestas manu potenti contra Turcas i-re debet.d. sq. in c. acc. e. sq. super c. acc. , ut Indicatur ubi a. sq. in c. abl. , ut et saepius. b. sq. infra supra 16. Indicatur quomodo a. sq. abl. b. sq. adv. vel locut. adv.
II.
transl. et in imagine
A.
1.
a.
verbis diffamatoriis, furiosis, inhonestis, iniuriosis
zaczepiać (słownie), ubliżać, lżyć, znieważać; corripere, increpare, contumeliis persequi, offendere.
Additur animo iniuriandi (
ZabDziej III
p. 475, a. 1497
et saepius).
Occ.
α.
petitionibus
zwracać się do kogoś z prośbą, nalegać prosząc; adire, instare
KodMp III p. 383 (a. 1365) : Virzbientha petitionibus nos i-sit, quatenus etc.
β.
hostili obelo
krytykować, ganić, improbare, reprehendere
*Tom. IV p. 278 (a. 1518) : caesaris sapientissima facta ut indigna caesari, imperio pernitiosa hostili obelo i-re.
b.
iur. zgłaszać pretensje prawne do kogoś lub czegoś, pozywać przed sąd; vindiciis petere, accusare, aliquid ab aliquo vindicare
SchlUrk p. 310 (a. 1247) : ad ... abholendum ... cujusque controversie fomitem ... propter minus rite i-ntium proterviam ... facta ... per apices litterarum ... insignentur.
KodMp III p. 123 (a. 1358) : promittentes ... dominum Petrum ... ab omnibus ... qui ipsum ... impeterent vel quoquomodo i-rent, libenter ... disbrigare.
AGZ XIII p. 7 (a. 1436) : tenentur eundem tueri a fratribus iunioribus, si adinquantum eundem invaderint.
PP II p. 20 (a. 1447) : si aliquis ... dictam advocaciam per priuilegia aut per aliquos testes i-re vellet aut impedire qualicunque impedimento, nos ... dux ... omnibus silencium imponimus.Additur iure (iuridice)
KsgPrzem I p. 57 (a. 1415) : in quibus sequacibus eum iure i-erunt ita, quod ... Yon ... tenetur dare nouem marcas.
Ib. p. 58 (a. 1415) : Trocze est liber sententiatus a Petro ... in causa, pro qua ipsum iuridice i-sit ac impedivit.
Item litigiose:
APozn I p. 152 (a. 1449) : concordaverunt... pro omnibus litibus perpetuo, quod si unus alium a modo i-erit litigiose etc.
N.
constr.
sq.
dat.
ŁASKI ComPriv fol. 262a : licet dominum vasallo i-re pro debito et de ipso coram iudicio conqueri.
2.
nawiedzić, ogarnąć, opanować, spotkać; afficere, affligere, vexare, contingere. Pro subi. sunt abstr., v. gr.
dolor, febris, morbus, terror
sim.
, item
appetitus (
SSrSil I
p. 356, a. 1482)
,
calamitas (
Tom. V
p. 387, a. 1521
;
ib. IX
p. 5
,
a. 1527)
, contagium (peccandi :
MARTIN. OP. Marg. fol. k 5b
;
SACR. Elucid.
fol. 22a
)
;, discrimen (religionis :
ConcPol II
p. 117, a. 1528)
,
gladius
i.
bellum (
WODKA
p. 243
)
, paupertas
(
PreussUB I 2 ,
p. 32, a. 1257)
, sors (
DŁUG. Hist. V
p. 387
)
sim.
, quin etiam
causa (
DokMp I
p. 255, a. 1392)
, festa et chori (
CRIC.
p. 21, v. 8
).
Occ. (de daemone) opętać, opanować; occupare, obsidere (saec. XV).
N.
constr.
a.
sq.
dat.
b.
sq.
super
c.
acc.
ArHist VIII p. 343 (a. 1499) : pestilencia ... i-sit super equos.c. sq. abl. DANT. in
Tom. XIV p. 293 (a. 1532) : quidam humores prurito leviusculo faciem eius i-sere.
B. aliquid
1.
a.
zająć nieprawnie, zagarnąć siłą, przywłaszczyć sobie; praeter ius penes se retinere, occupare, illicite in possessionem alicuius rei venite, usurpare, v. gr. alicuius bona, possessiones, res mobiles; item decimas, tributa (
AKapSąd III
p. 283, a. 1503)
, granicies et limites (
PrPrz
p. 52, a. 1423)
, alicuius iura et privilegia (
UrkBBr
p. 111, a. 1284
; contra fas
et ius usurpatione:
SACR. Elucid.
fol. 15a
)
, monarchiam, principatum (
DŁUG. Op.
p. 348
;
id. Hist. I p. 261 = II
p. 20
ed.nov.
;), offertoria et oblagia (
KodWp III
p. 445, a. 1375)
.
N.
syn.
se intromittere (de bonis:
AKapSąd III
p. 151,
a. 1511)
.
b.
porwać się na coś, podjąć coś odważnie, przedsiębrać, suscipere aliquid, tractandum sumere, appetenter incipere, v. gr. pugnam; item ardua et difficilima (periculosa) facinora (
DŁUG. Op.
p. 220
;
id. Hist. III p. 153 = V
p. 171
ed.nov.
;
ib. IV
p. 373
)
;.
C.
sensu fere pass.
1.
a.
dostać się do czegoś, wstąpić, wejść; ingredi, incurrere (iter, saec. XVI).
b.
popaść, zapaść w jakiś stan; incidere, invitum devenire in aliquid
NIC. BŁ. Serm. II p. 155 : percussus ab aspide (i. serpente ) delectatus i-it i-it in somnum.
Constr.
ad a—b: sq.
acc.
vel in c.
acc.
2.
iur. t.t.
poenam (culpam)
zostać skazanym na zapłacenie kary pieniężnej, podlegać karze; pecunia a iudicibus multari
ArPrawn X p. 19 (a. 1393) : i-sit penam inobediencie iudicio I sexagenam pro eo, quod etc.
Ib. p. 89 (a. 1400) : iurati ... invanserunt penas 30 solidos, pro eo quod minus iuste Bartkonem ... dehonestaverunt.
TPaw IV p. 83 (a. 1400) : lapsus est culpam, quia citaverat Crzeskonem et propter hoc i-sit culpam (i. poenam .)
RHer III p. 2 (a. 1404) : Pacossius astitit terminum super ... Mathiam et i-sit penam «nestane».Ita saepius. Simili sensu in poenis (accedente dat. personae)
ArPrawn X p. 127 (a. 1403) : iurati ... invanserunt in penis domino regi ... propter inobedienciam, quia sentenciam iuris supremi male exposuerunt.
Constr.
; indicatur cui
a.
sq.
dat.
(ut supra).
b.
sq.
contra:
ArPrawn X p. 106 (a. 1402) : iurati ... invanserunt penas contra Petrum ... quia non paruerunt in ... termino.Indicatur causa a. sq. pro 23 et
ArPrawn X p. 107 (a. 1402) : invansit penas propter inobedienciam coram iudicio factam et pro diffamacione iuratorum.b. sq. propter et 32. c. sq. quia