Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CURRUS

Gramatyka
  • Formycurrus, chorus, churus, cursus, eurus
  • Etymologia item ArHist III p. 477, a. 1521 ; RachWaw p. 144, a. 1530 ; KodKrak p. 723, a. 1542 ; RachBon II p. 61; RachDw I p. 8, a. 1546.
  • Odmiana -us
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajmęski
Znaczenia
  • I.
    • 1. vehiculum (praec. tectum), quo homines vehebantur.
    • 2. vehiculum capso loris suspenso
    • 3. munus iure ducali incolis impositum, ut currus iumentaque domino eiusque apparitoribus praestent
  • II.
    • A. plaustrum.
      • 1. + bellicus vehiculum ad impedimenta bellica portanda aptum; persaepe munus iure ducali impositum currus duci in expeditionem bellicam praestandi intelligitur
      • 2. + mercatorius quo merces vehuntur veneuntque
      • 3. + potabilium civitatis currus civitatis, quibus cervisia vel vinum portabatur
    • B. + a. faeni rei mensura, quae uno curru comprehendi potest (intelligitur saepe vectigal, quod domino praestabatur)
    • C. + tractus trahea
    • D. vehiculum trusatile
  • III. Plaustrum (nomen sideris)

Pełne hasło

CURRUS, -us m. scr. chorus,,churus,,cursus,, eurus
  • F.
  • Th.
  • S.
  • Dc.
  • B.
[generis f.
AGZ XII p. 9 (a. 1436) : duas currus, quas aput eundem exfideiusserat.
RachWaw p. 245 (a. 1540) : ad currus, quae vectae sunt ad hortum.
gen. pl. currium:
Lites II p. 283 (a. 1413) : summa ablatorum currium.
PP III p. 73 (a. 1439) : pro traditione currium.
currum:
AGZ XII p. 115 (a. 1443) : pro X currum feni.
Cf. Th. IV 1519,82 sq. abl. pl. currubus:
KsgKaz p. 263 (a. 1391) : super currubus capitanei
(item ArHist III p. 477, a. 1521 ; RachWaw p. 144, a. 1530 ; KodKrak p. 723, a. 1542 ; RachBon II p. 61; RachDw I p. 8, a. 1546). formae decl. I: abl. sg. curra:
RachKról p. 117 (a. 1476) : pro curra equorum. (fortasse huc pertinet Visit. p. 515, a. 1534 : parum pisi in curram (ed. curiam) imposuisset)
. — formae decl. II: gen. sg. curri:
GŁOG. Alex. I fol. 102b : veha ... est genus curri,
abl. sg. curro:
DokMp I p. 231 (a. 1386) : equitare cum curro.
KsgRachKr II p. 246 (a. 1393) : Nicolao suppario pro curro I sexagenam.
RachJag p. 338 (a. 1406) : cum curro dicta «colebka» wlgariter.
ConcPol VIII p. 162 (a. 1548) : in uno ... curro ad forum equitare.
gen. pl. currorum:
StPPP XII p. 561 (a. 1536) : tectum currorum, quod «colnya» vocant.
acc. pl. curros:
KsgPrzem I p. 13 (a. 1406) : equos ... ad curros pertinentes (item KsgMaz II p. 103, a. 1425; PP III p. 100, a. 1442; JAC. PAR. Serm. fol. 71 *; AGZ XI p. 468, a. 1462; RachKról p. 261, a. 1478; SSrSil I p. 394, a. 1489; Ztschr. II p. 293, a. 1499).
abl. pl. curris:
Ksg RachKr II p. 246 (a. 1393) : duobus curris ducentibus lectisternia.
]
I.
1. wóz (zwł. kryty) do przewożenia osób; vehiculum (praec. tectum), quo homines vehebantur.
N.
cum duabus rotis ( CracImpr p. 242, a. 1549).
Additur
coopertus ( StPPP VIII p. 299, a. 1388 et saepius), cum coopertura, tectura sim. ( KodKrak p. 393, a. 1396 ; AGZ XVIII p. 550, a. 1502 et saepius).
N. glossas Pol.
RachJag p. 158 (a. 1393) : pro curru leui dicto «reynwayn» (cf. KodKrak p. 221, a. 1453; APozn III p. 3, a. 1502; CorpJP IV 1, p. 91, a. 1524; CracArt V p. 426, a. 1544; CracImpr p. 242, a. 1549).
Tom. VIII p. 234 (a. 1526) : levibus c-bus, quos nos a loco «koczi» appellamus.
AGZ XVI p. 288 (a. 1499) : c-us alias «povosi».
2. tzw. kolebka, tj. powóz wiszący na pasach; vehiculum capso loris suspenso
RachJag p. 338 (a. 1406) : qui venerant ... cum c-o dicta «colebka» wlgariter.
RachWaw p. 204
( a. 1533) : a pictura c-uum alias «kolepek» (cf. etiam RachDw I p. 186, a. 1545).
Additur
(a rotis) pensilis ( WAPOW. p. 29 ; RachDw I p. 28, a. 1552 ;; ib. III p. 160, a. 1572) .
3. ciężar prawa książęcego, polegający na zapewnieniu panującemu i jego sługom środków transportu; munus iure ducali incolis impositum, ut currus iumentaque domino eiusque apparitoribus praestent
CodSil(M) I p. 254 (a. 1203) : in itinere ducis duos c-us ... dare tenentur.
KodWp I p. 41 (saec. XIII) : cum venerit dux ... tum ambo loca sex conferant c-us.
CodSil(M) II p. 39 (a. 1208) : in itinere meo de toto circuitu tenetur Trebnicenses mihi duos c-us et II custodes dare et conductum prebeant more militari.
Ita saepius.
II.
A. wóz ciężarowy, jura; plaustrum.
Additur
onerarius, onustus sim. ( Tom. V p. 357, a. 1521 ; ArPrawn VII p. 20, a. 1566 et saepius), vectarius ( ArPrawn VII p. 184, a. 1566) , tectus ( StPPP VIII p. 784, a. 1399) , falcatus (i. e. ferro munitus, compaginatus KodKWil p. 59, a. 1398 et saepius), item boum, bovalis sim. ( KH XXXII p. 475, a. 1417 et saepius), equorum ( ib. ; RachKról p. 117, a. 1476 ;; simili sensu ad equos: APozn II p. 382, a. 1499).
N. glossas Pol.
RFil XXII p. 15 (saec. XV med io): «voss» c-us (cf. GLcerv p. 519).
AKapSąd I p. 272 (a. 1491) : pro conductione c-us seu «fura».
Syn. et iuxta posita
carpentum ( KodKrak p. 723, a. 1542) , plaustrum ( ArPrawn VII p. 20, a. 1566) , veha ( GŁOG. Alex. I fol. 102b ) , vehiculum ( AGZ XVI p. 152, a. 1479 et saepius).
Distinguitur
1. bellicus sim. et abs. : wóz taborowy; vehiculum ad impedimenta bellica portanda aptum; persaepe munus iure ducali impositum currus duci in expeditionem bellicam praestandi intelligitur
KodMp II p. 106 (a. 1256) : nullum «powoz» neque c-us, per quos precipue grauabantur ... ab ipsis colonis requiretur.
KodWp II p. 9 (a. 1288) : residuos duos mansos ... liberos fecimus ab omni census solucione ... et c-u expeditionis.
KodMp II p. 267 (a. 1329) : ciues ... solutiones debitas, vnum c-um cum quatuor equis et sagitarium ad quamlibet expeditionem ... tenebuntur mittere.
Ita saepe.
N. glossam Pol.
AGZ XVIII p. 416 (a. 1500) : recepisti ... c-um bellicum alias «pyczny voyeney».
N.
coquinarius :
Tom. V p. 143 (a. 1520) : episcopus Varmiensis salvus pervenit ... c-us tamen coquinarius cum equis duodecim ... est illi in itinere ab hostibus interceptus.
2. mercatorius sim.: kram na wozie; quo merces vehuntur veneuntque
AGZ IX p. 74 (a. 1453) : quocienscumque aliquis in c-u mercatorio, hoc est res quarumcumque mercanciarum ducente, per prefatum pontem ... equitabit, talis a quolibet equo ... c-um mercatorium trahente unum quadrantem ... solvere tenebitur (cf. PP II p. 160).
Ib. mercatores c-um c-bus mercium ... ad ... civitatem nostram venire ... cupientes.
N. glossam Pol.
Visit. p. 6 (a. 1511) : c-uum mercatorum alias «cramow» pannicidarum.
3. (sg. et pl. ) potabilium et abs. : wozy miejskie (tzw. Schrotwagen) służące do transportu piwa lub wina; currus civitatis, quibus cervisia vel vinum portabatur
KsgRachKr II p. 289 (a. 1390) : percepta c-us potabilium 261 mrc.
Rocznik Krakowski I p. 45 (a. 1407) : in curia c-us potabilium.
Ita saepius. Simili sensu civitatis :
PomnLw II p. 29 (a. 1407) : dati sunt pro c-u (ita collective ) ciuitatis LXXX sxg. ... II gr. ([ita saepius ib.)].
N. glossam Pol.
StPPP II p. 261 (a. 1421) : pro c-u «sscrzotharsski».
Meton. prawo utrzymywania tych wozów i pobierania opłaty od ich wypożyczania; ius huiusmodi currus habendi eosque pretio collocandi
KodKrak p. 36 (a. 1358) : damus ... vniuersitati eiusdem ciuitatis ... omnes et singulas vtilitates ... duos c-us ... ducentes ... potabilia, ad quos pertinet deposicio et supposicio vinorum.
StPPP II p. 261 (a. 1421) : cum omnibus eiusdem aduocacie ... prouentibus immo cum balneo ibidem et cum c-u qui «Scrothwayn» (Germ. ) ... dicitur.
B. wóz jako miara objętości; rei mensura, quae uno curru comprehendi potest (intelligitur saepe vectigal, quod domino praestabatur) , praec. a. faeni sim.
MPH III p. 17 (saec. XIII med.med) : quilibet hominum eorumdem ... magnos c-us, qui dicuntur gemini, feni solvere episcopo tenentur.
KodPol I p. 160 (a. 1298) : Woyslao ... damus potestatem villam suam ... iure Teuthonico collocare, absoluentes ... ipsius incolas ... a «povos» ... a c-u feni.
Ita saepe.
Item
de faeno ( KodWp III p. 508, a. 1381 et saepius).
Syn.
vehiculum ( AGZ XI p. 468, a. 1462) . b. salis:
KodMp I p. 91 (a. 1267) : saliductores ... scotum argenti vsualis de quolibet c-u exsoluere tenebuntur.
AGZ II p. 92 (a. 1432) : capitulo quatuor c-us salis boum in zuppis nostris ... damus.
N. glossas Pol.
ib. XVIII p. 200 (a. 1480) : non dedit magnum c-um salis alias «telega».
TPaw I p. 83 (a. 1504) : Georgio ... ad provisionem castrorum ... dati sunt centum c-us alias «talanhi» salis in zuppa Drobyczensi.
c. minerarum taczki lub skrzynki na płozach na rudę; vehiculum trusatile vel cista tracta, qua minera transportabatur
IusMet II p. 203 (a. 1505) : nulla minera ... debet vendi mensuris quibuscunque, quemadmodum alveis, choretis sive c-bus alias «wloczbiech».
d. cervisiae:
KodKrak p. 209 (a. 1447) : quadraginta c-us alias «fudrow» ceruisie Theschnensis aut Swidnicensis singulis annis adducere.
e. de piscibus (i. e. piscium)
DŁUG. Hist. IV p. 574 : ducentos c-us (v. I. vasa) de piscibus.
f. dicitur etiam de curribus argillae, caementi sim. ( ArPrawn V p. 498, saec. XV ex.ex ; RachWaw p. 144, a. 1530) , lignorum, palorum sim. ( DokMp I p. 339, a. 1405 ; KsgMaz II p. 103, a. 1425 et saepius), denique ferri ( CracArt I V p. 125, a. 1515) .
C. tractus et abs. : sanie; trahea
AGZ XV p. 242 (a. 1486) : duos equos cum c-u alias «sanye».
Ib. p. 243 (a. 1486) : ministerialis affectabat arestare ... equos cum c-u alias «sanyamy».
Ib. XVI p. 312 (a. 1495) : Stanislaus debet dare ... c-um tractum.
D. taczki; vehiculum trusatile
RachJag p. 559 (a. 1419—20) : pro c-bus alias «taki».
Constr.
ad I—II: a. sq. gen. subi. b. sq. gen. obi.
N.
currus concessionis (i. e. qui regi concedebatur)
KsgKaz p. 342 (a. 1395) : dedimus I 1/2marcam ad castrum loco c-us concessionis domino regi.
Item gen. materiae
APozn II p. 382 (a. 1499) : quilibet ... volens magistrari faciat unum c-um asserum alias «dezkowi» super cubitos sex.
c. sq. de :
KodMp II p. 274 (a. 1330) : c-um de lignis.
KodWp III p. 508 (a. 1381) : quatuor c-us de feno.
Ita saepius. d. sq. ad:
KsgKaz p. 263 (a. 1392) : pro c-u ad regalem expedicionem Mathie dedimus III 1/2 fert.
e. sq. pro :
ArHist XI p. 398 (a. 1409) : super c-us pro domino rege.
III. Wóz (nazwa konstelacji); Plaustrum (nomen sideris)
NIC. BŁ. Serm. III p. 22 : aliae ... stellae ... non recedunt a stella maris sicut c-us, qui vocatur maior vrsa.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)