Ogólne
Pełne hasło
Więcej

COPIA-1

Gramatyka
  • Formycopia, copiga
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ae
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajżeński
Znaczenia
  • I.
    • A. propr. pl.
      • 1. magna multitudo, frequentia, magnus numerus. Praec. pl. milit. t. t. wojsko; exercitus.
      • 2. abundantia, opes, facultates.
    • B. transl. sg.
      • 1. opes, divitiae.
      • 2. + dicendi sermonis ubertas, orationis abundantia.
      • 3. facultas, potestas, opportunitas.
      • 4.
  • II. exemplar descriptum
    • α. + petere copiam (articulorum, propositionum, verborum
    • β. + copiam (dandam) decernere:

Pełne hasło

1. COPIA s. COPIGA, -ae f.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
  • A.
  • H.
  • Ha.
  • N.
I.
A. propr. (sg. et pl. )
1. hominum: wielka ilość, mnóstwo; magna multitudo, frequentia, magnus numerus. Praec. pl. milit. t. t. wojsko; exercitus. Abundat
DŁUG. Hist. I p. 235 : collectis c-arum suarum exercitibus.
Additur adi.
copiae equestres, militares, navales, terrestres, item praesidiariae ( CorpjP III p. 168, a. 1511).
Constr. abs. vel sq. gen.
2. rerum: wielka ilość, obfitość, mnóstwo, bogate zapasy, zasoby, środki; abundantia, opes, facultates.
Dicitur per abundantiam
facultatum copiae ( DŁUG. Op. p. 161 ) , ubertatis copia ( KodUJ III p. 148, a. 1490).
Syn.
facultates ( StPPP V p. 74, saec. XV) , thesauri ( KodKKr I p. 113, a. 1279) .
N. locut. ad
1—2 : in (magna) copia w wielkiej ilości; multi (-ae, -a)
Lites I p. 291, a. 1339) : decanus ... et plures alii in magna c-a, de quorum nominibus non recordatur.
SSrSil XII p. 70 (saec. XV) : anno eodem 1455 prostrati fuerunt Poloni et interfecti pluribus vicibus in c-a a Prutenis.
ArPrawn VI p. 55 (a. 1527) : dorcae in c-a venantur.
Item
cum maiori copia :
APozn II p. 309 (a. 1495) : ut cum maiori c-a comportentur victui necessaria in civitatem.
B. transl. (tantummodo sg. )
1. bogactwo, obfitość, nadmiar; opes, divitiae.
N.
fere i. q. wystarczająca ilość; quod satis est
NIC. POL. p. 150 : pone de oleo — si c-am habes — ad medietatem quantum poneres de oleo communi.
RachJag p. 146 (a. 1390) : feria VI in foro butirum in c-a non habebatur.
StPPP III p. 63 (a. 1532) : palatini ... provideant, ut c-a ministerialium habeatur, ut sic ipsi ministeriales per se et non per substitutos officiis suis ... intendere possint.
2. dicendi sim.: wymowność, zdolność kwiecistego wysłowienia; sermonis ubertas, orationis abundantia.
3. możność, sposobność, możliwość; facultas, potestas, opportunitas.
Constr.
a. abs. b. sq. gen. , praec. nominis actionis.
N.
alicuius sc. adeundi, conveniendi, deprehendendi
StPPP I p. 82 (saec. XIII med.) : coram judice nostro, si ipsius c-am potest habere ... faciat ... protestationem (versio Pol. saec. XVI :acz jego obliczność mieć może).
DokMp I p. 260 (a. 1394) : quandocumque vel ubicumque c-am (ed. -a) domini regis habere poterimus.
Ita saepius.
4. sensu non satis certo
ARect I p. 201 (a. 1483) : obligo me ... dare vicario arcvm cum XVI sagittis pro suis laboribus et seruicijs c-igisque certis mihi per ipsum ad prestam datis.
II. odpis, kopia; exemplar descriptum
*KodWp I p. 456 (a. 1279) : mandamus, quod omnia capitula ... infra duos menses, ex quo c-am potuerint habere earundem constitutionum, ipsas conscribi faciant.
KodMp II p. 247 (a. 1320—6) : si quis autem ... harum litterarum c-am habere voluerit... aput nos recipere poterit.
Ita vulgo usque ad saec. XVI.
N. glossas Pol.
GLb p. 25 : c-a «przepysz listovy».
GLcerv p. 551 : exemplum ... quod ad similitudinem alterius verbotenus descriptum est, barbari c-am appellant, «przepis, transsumpt, kopia».
Syn. et iuxta posita
exemplar ( DŁUG. LibBen I p. 429 ) , minuta ( AGZ XIII p. 463, a. 1465 et saepius), sumptum ( KodPol II p. 695, a. 1484).
N. locut.
a. copiam ad aliquid facere i. q. alicuius rei CRIC. in
Tom. VII p. 303 : ad Broderici literas ego feci c-am domino palatino.
b. iur.
α. de parte causam agente petere copiam (articulorum, propositionum, verborum sim.):
AKapSąd II p. 76 (a. 1428) : in presencia Romani procuratoris N. protestantis de defectu iusticie et petentis c-am sub publica manu.
Ib. III p. 24 (a. 1466) : procurator ... petivit c-am propositionum et terminum ... ad respondendum.
Ita passim.
β. de iudice copiam (dandam) decernere:
CodVit p. 666 (a. 1423) : procurator ... peciit sibi c-am dictorum articulorum decerni, quam pars alia dare recusavit.
AKapSąd II p. 556 (a. 1446) : ex adverso civis petivit c-am articulorum et terminum ad respondendum, quem dominus prefixit ad octavam; c-a decreta.
StPPP VII p. 499 (a. 1467) : dominus ... c-as dandum decreuit.
Ita saepius.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)