- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- A.
- N.
I.
propr.
1.
ściskać, obejmować, otaczać, zamykać, więzić; amplecti, circumdare, circumcludere, capere (praec. homines).
N. glossam Pol.
RFil XXIII p. 307 (a. 1444) : c-e «sczisny».
Syn.
arrestare (
AGZ VI
p. 205, a. 1480).
Constr.
a. sq.
abl.
N. abl. loci
AGZ XVII p. 47 (a. 1471) : quod ... prohiberet aut c-ret ipsum loco stricto, ubi equm non posset statuere.b. sq. in c. abl.
MARTIN. OP. Serm. fol. 198a : lubricus est enim hostis serpens et nisi in capite c-atur, totus illabitur.
JAC. PAR. Serm. fol. 121b : quod est in sinu c-ssum, hoc est tutum.
AGZ III p. 205 (a. 1480) : cives ... in aliis civitatibus ... arestantur et c-untur.
2.
a.
refl. et pass. de hominibus: tłoczyć się, cisnąć, ścieśniać; se premere, coartare
MARTIN. OP. Chr. p. 442 : concurrentibus et c-ntibus se turbis (cf. DŁUG. Hist. III p. 19).
DŁUG. Hist. IV p. 598 : cum ... locus ... coarctatus esset ... c-ssi me, ut sibi sic ascendenti viam darem.Ita saepius.
b.
oculos, labia
zamykać, zaciskać; vi magna claudere.
3.
przyciskać, uciskać, przygniatać; premere, opprimere, pressare (saec. XVI etiam de concubitu).
Constr.
a.
sq.
dat.
NIC. BŁ. Serm. II p. 235 : femur femori c-unt.b. sq. abl. c. sq. sub :
DŁUG. Op. p. 305 : puerum tanto tempore suffocatum et sub aquarum mole c-ssum.
4.
wyciskać; exprimere
GŁOG. Alex. I fol. 104b : ex cuius lini semine c-itur oleum.
II.
transl.
1.
ukryć, zataić, przemilczeć; celare, dissimulare, silentio praeterire.
Syn.
dissimulare (
DŁUG. Hist. I
p. 320
).
N. constr. sq.
in
c.
abl.
URSIN. fol. A VIa(= p. 24,12 W.): virtutis tanta vis sit, vt in ore amantis c-i nequeat.
2.
poskromić, powściągnąć, powstrzymać, pohamować; coercere, cohibere, impedire
a.
concr.
, v. gr. incendium, vocem.
b.
abstr.
,
v.
gr.
α. delicta, licentiam sim., item seditionem, motum sim.
β.
varios affectus animi.
c.
homines
VINC. p. 416 : daemoniacus ligatus verbere c-batur, quia mala et perversa loquebatur.
AH V p. 146 (saec. XV) : sacrilegam c-amus, quia Deus ejus vanus.
Constr.
a.
sq.
ab :
NIC. BŁ. Serm. II p. 108 : animam ... quam a vitijs non c-ssit.
AKap p. 160 (a. 1558) : ut se c-ret a suis affectibus.b. sq. ne finali
Tom. X p. 414 (a. 1528) : me, quantum potui, c-ssi, ne quid eorum, quae ... eveniebant, vrae ... dtioni declararem.
3.
a.
nękać, dręczyć; affligere, premere, vexare
ArHist XI p. 489 (a. 1462) : quibus frigoribus homines c-ssi.
KodKrak p. 690 (a. 1465) : ciuitatem nostram ... multorum debitorum grauitate c-ssam esse.Ita saepius.
b.
zmuszać do czegoś, zniewalać; cogere, adigere, compellere
DŁUG. Hist. V p. 264: baronibus ... aut corruptis, aut metu c-ssis. Visit. p. 55 (a. 1511) : c-bantur ad compositionem marcae et VI grossorum.
4.
ogarniać; comprehendere
DŁUG. Op. p. 614 : vocamur ad caesaris praesentiam ... c-sserat omnes pavor.