Ogólne
Pełne hasło
Więcej

COLLARE

Gramatyka
  • Formycollare, colare, colore, collarium, colerium, colirium, collerium, collirium, collorium, colnerium, colorium, kolerium
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -is -ii
  • Część mowyprzymiotnikrzeczownik
  • Rodzajnijaki
Znaczenia
  • I.
    • 1. maelium.
    • 2. helcium?
  • II.
    • 1. tegumentum colli (praec. ornatum) vel vestris brevior, qua humeri tegebantur
    • 2. eccl. humerale, quo clerici uti solebant
    • 3. milit. armaturae pars, qua collum militis atque humeri tegebantur
  • III. monile
  • IV. mulierum thorax ornatus?

Pełne hasło

COLLARE, -is scr. colare,,colore sed multo saepius COLLARIUM, -ii n. scr. colerium,,colirium,,collerium,,collirium,,collorium,,colnerium,, colorium,,kolerium
  • F.
  • Th. (s.
  • v.
  • collaris),
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
  • N.
[acc. pl. generis m.
AGZ XVI p. 299 (a. 1500) : recepi duos colerios.]
I.
1. obroża dla psa; maelium.
N. glossas Pol.
GLb p. 21 : c-um ... id, quod est in collo canis «colnyerz» vel «oboyczyk».
Ib. p. 208 : c-ium «obojczyk, obróż dla psa».
2. chomąto? helcium?
ZabDziej II p. 342 (a. 1486) : kmetho ... petit ... c-um in valore sex grossorum.
Ib. p. 420 (a. 1487) : pater ree c-um mutuaverat.
Cf. COLLOPENDIUM II.
II.
1. kołnierz (zwł. ozdobny) lub rodzaj pelerynki; tegumentum colli (praec. ornatum) vel vestris brevior, qua humeri tegebantur
StPPP II p. 692 (a. 1464) : balnearium cum c-ijs et «sponky» argenteis (cf. AGZ XII p. 404, a. 1472).
AKapSąd III p. 44 (a. 1477) : camisiam cum c-o.
Ita saepissime.
N. glossam Pol.
AKapSąd III p. 45 (a. 1477) : c-ia alias «kolnerze» (cf. AGZ XIX p. 133, a. 1502).
Indicatur materia a. sq. gen. (axamenti nigri : AKapSąd II p. 810, a. 1519) . b. sq. adi. (v. gr. sabellinum : KH XXIII p. 376, a. 1544) . c. sq. de (v. gr. de margaritis, nigro serico: CracArt V p. 70, a. 1510 ; ib. p. 394, a. 1541). ;d. sq. cum (v. gr. cum margaritis desutum: AGZ XVII p. 160, a. 1478, item muliebre cum fibulis: ARect I p. 245, a. 1488).
2. eccl. pelerynka noszona przez duchownych; humerale, quo clerici uti solebant
KodWp I p. 427 (a. 1279) : praelati ... nulla c-ia nisi forte in tabardis vel mantellis ad equitandum ... deferentes (cf. AConst p. 75).
AKapSąd I p. 421 (a. 1456) : clerici in ... pelliciis cum c-iis parvis non extensis et in humeris non iacentibus ... incedere audeant.
3. milit. t. t. część zbroi rycerskiej, tzw. obojczyk, kołnierz metalowy osłaniający szyję i barki; armaturae pars, qua collum militis atque humeri tegebantur
RachJag p. 206 (a. 1394) : super c-ia ... et super alia arma calibdea.
StPPP VII p. 161 (a. 1474) : satellicum armatum super equo ... in lorica, c-o, «blach przedny», galea.
Visit. p. 264 (a. 1511) : advocatus ... cum ballista, lorica, c-o ... equitare est astrictus.
N. glossam
CracArt IV p. 258 (a. 1483) : 5 c-ia alias «panczirkolner» (Germ. ) ... et vnum par manicarum ad loricam.
Cf. AMBAGIUM.
III. ozdoba na szyję, naszyjnik, kolia; monile
AGZ XVII p. 160 (a. 1478) : decem c-ia aurea.
Ib. XV p. 374 (a. 1499) : c-ium de margaritis factum.
Ita saepissime.
N. glossam Pol.
RachBon I p. 36 : pro ... reparandis 3 c-iis alias «oboycziki» de auro et argento.
Syn.
monile ( CracArt V p. 599, a. 1547). Indicatur materia a. sq. gen. (v. gr. rosarum adamantinarum: RachDw I p. 36, a. 1553) . b. sq. de, ex, cum (v. gr. margaritis, auro sim. AGZ XV p. 374, a. 1499 ; AKapSąd II p. 371, a. 1508 et saepius). c. sq. adi. , (v. gr. aureum, margariteum, gemmeum sim. AGZ XVII p. 160, a. 1478 ; ib. p. 299, a. 1500 et saepius).
IV. gorset kobiecy? mulierum thorax ornatus?
RachBon II p. 49 : acupictori a 3 c-iis alias «oboycziki» vel «kithliki».
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)