- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- BJ.
- A.
- N.
I.
1.
poznawanie, poznanie, znajomość czegoś, wiadomość o czymś;
actus cognoscendi, notio, notitia.
Constr. sq.
ab
vel
gen.
2.
uznanie, ocena; arbitrium, iudicium
Lites I p. 445 (a. 1334) : de die ... conveniendi ad c-em et determinationem ... regum ... duximus committendum.
APozn I p. 380 (a. 1465) : fornacem cernenti bene cremati et decenter iuxta c-em hominum dispositi.
Dogiel IV p. 216 (a. 1521) : debent ... puniri juxta qualitatem demeriti ad c-em atque arbitrium nostrorum oratorum.Ita saepius.
3.
zasięgnięcie informacji, zebranie wiadomości; inquisitio, percontatio
AKapSąd II p. 25 (a. 1417) : ecclesie ... rectorem ... debita c-e premissa investivimus.
II.
1.
phil.
t. t.
poznanie, wiedza; intellectus, scientia.
Distinguitur
a. intellectiva (
GOST. Th. fol. g 6b,
item intellegibilis:
WROCŁ. Epit. fol. b 6b),
opp. sensitiva (
GOST. Th. fol. g 6b
;
STOB. Parv. fol. B Ia
;et saepius).
b. essentialis (
GŁOG. Porph. fol. K IIIb
et saepius; eodem sensu de esse et essentia:
AEG. Th. fol. A lb),
opp. accidentalis (
GŁOG. Porph. fol. K IIIb).
c. intuitiva (
JAC. PAR. Tract. fol. d 4b)
, a priori (
STOB. Sign. fol. a 2a
et saepius), practica (
STOB. Aret. fol. h 4b)
.
d.
matutina
(i. e. in Verbo, ex
s.
Augustini doctrina),
opp.
vespertina
(i. e. in ipsa re)
GŁOG. Anim. fol. 155b : intelligimus ... hic in c-e vespertina tantum, post mortem vero c-e vespertina et matutina simul.
2.
gałąź wiedzy, nauka;
doctrina.
Hoc sensu etiam
pl.
,
v.
gr. mathematicae (
Tom. VIII
p. 353, a. 1526),
cf. Th. III 1484,53 sqq.
III.
iur.
t. t.
1.
rozpatrzenie sprawy przez sędziego, dochodzenie, postępowanie sądowe, proces;
causae inquisitio, quaestio, investigatio, iudicium.
Additur
iudicii (
KodWp II
p. 31, a. 1290)
, iudiciaria (
RHist III
p. 332, a. 1510)
, iuridica (
WŁODK. Den.
p. 189
).
Syn. et iuxta posita
arbitramentum (
AKapSąd III
p. 319, a. 1525)
, forum (
KodMp III
p. 273, a. 1374)
, iudicium (
ConcPol IV
p. 170, a. 1435)
, ius (
ArPrawn V
p. 510, a. 1517).
N. constr.
a.
sq.
gen.
subi.
,
v.
gr.
capituli (
StPPP XII
p. 495, a. 1534).
Saepius sq.
gen.
obi.
,
praec. causae (
PommUrk III
p. 16,
a. 1287
et passim), item quaestionis (
StPPP III
p. 11, a. 1532)
, partium (
KodMp II
p. 226,
a. 1313).
b.
sq.
de:
CodEp III p. 74 (a. 1455) : c-em facere de causis profanis et levibus.
c.
sq.
in
c.
abl.
ConcPol IV p. 170 (a. 1435) : c-es seu iudicia in matrimonialibus causis.
N. locut.
ad alicuius
(iudicis)
cognitionem (se) recipere
odwołać się do świadectwa sędziego, żądać, aby sędzia złożył świadectwo odnośnie do sądzonej przezeń kiedyś sprawy; ad iudicem appellare, qui causam cognovit, ut de re iudicata testimonium det, se ad iudicis, qui causam cognovit, testimonium referre
KsgGrWp II p. 130 (a. 1390) : partes infrascripte ... ad c-em, wlgariter «powstecz», ad Johannem Clandowski receperunt.
StPPP VIII p. 817 (a. 1400) : pro eo quod contumaciam contra me acusasti ... ego tecum me ad c-em ... subinditis recepi et habeo.
Simili sensu
se submittere:
StPPP II p. 117 (a. 1401) : pro borro ... se dicte partes ad c-em Jacussij ... submiserunt; si dictus Jacussius dicet, quod dictus borrus pertinebat ad Goray, debet ibidem pertinere.
2.
rozstrzygnięcie;
iudicis sententia
StPPP XI p. 253 (a. 1439) : hoc scultetus cognovit coram iuratis in iudicio banito, ob hoc omnes iurati susceperunt c-em alias «folk».
Ib. p. 254 : super hoc omnes scabini susceperunt c-em sculteti alias «folk».Ita ib. saepius. Cf. COGNOSCO II A 2 RECOGNITIO TESTIMONIUM et Słownik Staropolski s. v. folg.
IV.
carnalis
et
abs.
:
obcowanie płciowe; coitus
RFil LIV p. 347 (a. 1400) : Ioseph ... maritus non c-is sed subministrationis.
ArHist V p. 108 (a. 1452) : circulus anni ... concessus ad dandam operam c-is carnalis.Ita saepissime. Cf. Th. III 1483,42 sq.