Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CARO-1

Gramatyka
  • Formycaro
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana
  • Część mowy
  • Rodzajżeński
Znaczenia
  • I. propr. pars corporis mollior, quae ossibus supervenit.
    • A. + Dies carnium animalium ad esum occisorum. quo carnes comedere licet
      • α. + carnem deponere ieiunium incipere
      • β. + carnes mactare
        • 1.
        • 2. + cocta fumata fumigata integra secta
        • 3. + forensis lardina lardi carnium latus de carnibusmedius bos ( perna ( quarta quartale ( scapula vas ( i. q. pectoralis i. q. lardum
        • 4. + de poenis ( venales
        • 5.
    • B. hominis.
  • II.
    • 1. corpus hominis.
      • a. hominis natura corporalis (praec. a Christo accepta,
        • α. + lingua carnis i. q. humana
        • β. + via universalis carnis mors
      • b. naturae humanae pars mortalis
        • α.
        • β. + carnem deponere mori
        • γ. + in carne manere vivere
        • δ. + in carne positus vivens
      • c. hominis naturae pars libidinosa, ad malum proclivis.
        • α. + carnis lapsus:
        • β.
        • γ. + ad carnem inclinatus libidinosus
    • 2. partes genitales
      • α. + carnis copula concubitus
      • β. + carnis identitas par coniugum
      • γ. + vivam carnem habere coitus capacem esse
  • III. transl.
    • 1. haec vita
    • 2. cognati

Pełne hasło

CARO, carnis f.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
  • A.
  • H.
  • Ha.
  • N.
[ generis m. RachJag p. 324 (a. 1405) : carnes habuimus proprios. PomnLw III p. 66 (a. 1420) : pro quatuor carnibus, quos recepit.
Item
ArHist XI p. 502 (a. 1470) ; ZabDziej III p. 362 (a. 1494) ; AKapSąd III p. 206 (a. 1524) et saepius. De numero cf. regulam, quae statuitur ap. GŁOG. Alex. I fol. 21b : caro in singulari numero significat carnem humanam, sed in plurali ... significat carnem brutorum animalium (cf. id. Don. fol. 36a)
, quam praeter paucos locos observatam invenimus. Nonnumquam pl. partes plures carnis designat ut
supra 46. ]
I. propr. mięso; pars corporis mollior, quae ossibus supervenit.
A. zwierzęce (wyłącznie jako artykuł spożywczy); animalium ad esum occisorum. Dies carnium dzień niepostny; quo carnes comedere licet ( DŁUG. Op. p. 239 et saepius).
N. locut.
α. carnem deponere zacząć pościć; ieiunium incipere MPH I p. 306 (
Thietmar ): quia septuagesima ... instabat, c-em deposuit.
Sed cf. infra 208,44 sq.
β. carnes mactare i. q. pecora mactare ( PreussUB I 2, p. 493, a. 1303). Indicatur
1. genus animalis ferina (-ae), silvestris ( DŁUG. Hist. I p. 56 ) .
Opp.
domestica, pecorina ( RachJag p. 46, a. 1390 ; item pecorum: KodKrak I 1, p. 354, a. 1365 vel pecudum). Speciatim occurrunt arietis ( RachJag p. 323, a. 1405) , bovina ( ib. p. 15, a. 1389 et saepius), castrativa ( ib. p. 77, a. 1388) , porcina ( ib. p. 2, a. 1388 et saepius; item de porco ib. p. 57 , a. 1393 et suum: ZabDziej III p. 340, a. 1494) , vitulina ( RachJag p. 234, a. 1394 et saepius).
2. status, habitus, modus condiendi cocta ( PP V p. 127, saec. XV) , fumata ( KodKrak I p. 22, a. 1335 ; item fumigata : AGZ XV p. 241, a. 1486) , integra ( PreussUB I 2, p. 571, a. 1309, opp. secta ib. , cf.
KodKrak I p. 22, a. 1335 : c-es ... frustatim ... vendant),
recens, salita ( CorpJP III p. 379 a. 1518 ; item salsa, salsata: AKapSąd II p. 607, a. 1472) , sicca ( PommUrk III p. 308, a. 1297).
3. quantitas vel pars, quae corpori animalis absciditur, v. gr. forensis mostek; i. q. pectoralis ( KodKWil p. 421, a. 1489 : forenses c-es, que in wlgari «chrudzyny» nuncupantur, in quolibet foro a carnificibus exigendas pro curia), lardina słonina; i. q. lardum( ArHist XI p. 399, a. 1409 ; item lardi : StPPP II p. 313, a. 1426 ; ZabDziej III p. 443, a. 1497). Porro carnium latus ( KodWp II p. 479, a. 1355 ; KsgKaz p. 240, a. 1390 ; item de carnibus :
KodWp III p. 199, a. 1362 : cmethones tenentur michi... solvere... dimidium latus de c-bus),
medius bos (
StPPP VII p. 36, a. 1497 : medium bovem c-ium assatum),
perna (
KodTyn p. 162, a. 1382 : unam pernam c-ium;
ita saepius), quarta (
ArHist XI p. 494, a. 1461 : dedi unam quartam c-ium;
ita saepius )
, quartale ( RachJag p. 37, a. 1390 ; ArHist XI p. 468, a. 1461) , scapula ( StPPP XI p. 234, a. 1457 : tres scapulas c-ium), vas (
CorpJP III p. 268, a. 1513 : a singulo vase ... salsatarutn c-ium).
4. unde proveniant vel cui rei destinentur de poenis ( RachJag p. 324, a. 1405 ; ib. p. 328 , a. 1406) , venales ( StSyn IV p. 92, a. 1420 : nec Christiani c-es venales ... a Iudeis emant).
5. locus vel modus vendendi
KodKKr I p. 92 (a. 1269) : maccellum ... c-ium liberum (ita saepissime).
KsgKaz p. 130 (a. 1380) : resignavit ... opus c-iuni.
KodMp IV p. 49 (a. 1395) : duo macella c-ium siue bankas.
StPPP X p. 76 (a. 1475) : forum c-ium liberum «sochaczky» wlgariter appellatum in ... civitate ... singulis septimanis feria secunda constituimus.
Constr.
a. sq. gen. , cf. supra 207,13 sq. b. sq. de cf. supra 207,17. c. sq. adi., cf. supra 207,11 sq.
B. ludzkie; hominis.
N.
a. superflua, mortua, excrescens dzikie mięso, narośl; caruncula vitiosa, sarcoma. b. płeć, cera; color cutis
PEREGR. fol. 132b : capilli eius nigri ... c-o candida.
Cf. Th. III 482,5. c.
convicii loco
PrPol p. 252 (a. 1388) : ipsum dehonestauit, quia dixit sibi: mala c-o.
ZabDziej III p. 362 (a. 1494) : plebanum ... verbis inhonestis... affecit... asserens c-em morbidum.
Cf. Th. III 484,43.
II. meton.
1. całe ciało ludzkie; corpus hominis.
N. locut.
ad carnem na gołe ciało, bezpośrednio na ciało; in nudum corpusv
DŁUG. Op. p. 37 : episcopus cilicina veste ad c-em indutus.
Id. Hist. II p. 409 : vestibus ... lineis ad c-em nunquam ... utens.
Saepius designatur
a. ludzka natura cielesna; hominis natura corporalis (praec. a Christo accepta, opp. Dei natura).
N. glossam Pol.
RFil XXIII p. 304 (a. 1444) : c-o factus «przigial plecz czlouiecza».
Cf. ib. p. 303 .
Inde liberius dicitur:
człowiek, stworzenie; homo vel quodeumque animal corpore praeditum.
N. locut.
α. lingua carnis język ludzki; i. q. humana
CIOŁ. Lib. I p. 43 (a. 1424) : lingwa c-is non sufficit enarrare (cf. CodVit p. 657, a. 1424 atque Th. III 485,60 et 63 ).
β. via universalis carnis śmierć; mors
AKapSąd II p. 161 (a. 1449) : qui hodie videtur in esse subsistere, cras ... potest deduci in non esse universalis via c-is.
Inde
viam universae carnis ingredi umrzeć; mori ( VKyng p. 720 et saepius; cf. viam universae carnis ingressus i. q. mors KodKKr II p. 137, a. 1389), item inire ( KodMp IV p. 55, a. 1396) , intrare ( KodPol I p. 67, a. 1253) , introire ( KodMp II p. 205, a. 1300).
b. śmiertelny pierwiastek natury ludzkiej; naturae humanae pars mortalis (opp. anima, spiritus).
N. locut.
α. carnis ergastulum ( DŁUG. Hist. II p. 214 ) , moles ( KOMOR. p. 261 ).
β. carnem deponere umrzeć; mori (sed cf. supra 207,6 sq. ) *CodSil(M) p. 18 (a. 1071) ; KH XLIV p. 352 (a. 1421).
Item
carne solvi ( DŁUG. Op. p. 487 ; ;cf. id. Hist. II p. 214 ), carnis debitum (ex-, per-)solvere ( KomKadł p. 84 ; KodMp IV p. 418, a. 1443 ;; DŁUG. Hist. I p. 493 et saepius), iura naturae per carnem exsolvere ( CodPom p. 224, a. 1212) , per carnis debitum consumi ( KodMp II p. 50, a. 1232) , animam de carne excludere ( DŁUG. Hist. I p. 442 ).
γ. in carne manere żyć; vivere ( CodEp II p. 325, a. 1434) .
δ. in carne positus za życia; vivens
CodPom p. 303 (a. 1220) : ipse adhuc in c-e positus monachis ... li bertatem ... dedit ([cf.
] PommUB p. 17 et DŁUG. Hist. II p. 408 ).
c. zmysłowy, grzeszny pierwiastek w człowieku; hominis naturae pars libidinosa, ad malum proclivis.
N. iuncturas
α. carnis lapsus:
KodMp II p. 32 (a. 1223) : accusacione contra ipsum apud ... episcopum ... de c-is lapsu delata.
β. carnis illecebrae ( KodKKr I p. 49, a. 1253 ; VHedv p. 634 ), item libido ( AKapSąd II p. 540, a. 1443) , luxuria ( MPH IV p. 278, saec. XIII) .
γ. ad carnem inclinatus zmysłowy; libidinosus ( MATTH. p. 116 ) , carne motus ( ArHist V p. 247, a. 1332) .
2. organy płciowe człowieka; partes genitales
ArHist V p. 108 (a. 1452) : Heduigis ... allegauit suam integritatem c-is virginalis.
N. locut.
α. carnis copula stosunek płciowy; concubitus
StSyn III p. 15, a. 1320 : si post huiusmodi sponsalia c-is copula subsequatur,
β. carnis identitas stadło małżeńskie; par coniugum
KodMp II p. 106 (a. 1257) : ut ... inter cultores fidei ... c-is identitas, prolis pluralitas ... cresceret.
Cf. Th. III 485,63 et 65.
γ. vivam carnem habere być zdolnym do pożycia małżeńskiego; coitus capacem esse
ArHist V p. 132 (a. 1456) : Stachna confitente ... se nunquam per ... Nicolaum cognitam esse ... propter impotentiam eiusdem Nicolai in membro, qui et statim examinatus inventus est potens et vivam c-em habere.
III. transl.
1. życie doczesne; haec vita
DŁUG. Op. p. 9 : parentes s. Stanislai pro conditione c-is et saeculi nobiles ... fuere.
2. krewni, rodzina; cognati
DŁUG. Op. p. 392 : episcopus non affectus c-i aut sanguini, neque Sion aedificans in sanguinibus.
Cf. Th. III 486,76 sqq.
N. locut.
secundum carnem przez pokrewieństwo; per consanguinitatis nexum. Cf. Th. 111486,76 sqq.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)