- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- BJ.
- A.
- N.
I.
propr.
1.
stąpać, chodzić; pedibus
ire, incedere (de ipsa actione
incedendi).
Adduntur
locut.
adv.
in pede (
AKapSąd II
p. 560, a.
1447)
,
invelato pede (
DŁUG. Op.
p. 248
).
N.
in equo:
jechać konno;
equitare
DŁUG. LibBen I p. 474 : scoltetus ... servit cum litteris a-ndo in equo proprio.
2.
przechadzać się, chodzić, wędrować (także o zwierzętach);
spatiari, circumire, vagari (etiam
de animalibus).
N. locut.
α.
vestimenta a-ntium
suknie zwierzchnie;
in quibus ambulatur, summa
PP III p. 138 (a. 1448) : absque omnibus vestimentis tam albis quam eciam a-ncium (ed. abulancium).Cf. AMBULATORIUS I 2.
β.
bene a-etis
szczęśliwej podróży;
i. q. valete.
γ.
post aratrum
(ex
Pol.
‛chodzić za pługiem’)
orać; arare
AGZ XVII p. 91 (a. 1473) : kmetho post aratrum a-ns sive arrans.
Constr.
a.
abs.
b.
sq.
acc.
(nominum urbium)
c.
sq.
in
c.
abl.
N.
locut.
in rota
obracać koło (przy budowie); rotam agere (de operariis in fabrica ecclesiae occupatis)
KsgKaz p. 33 (a. 1371) : a-ntibus in rota gr. II.
d.
sq.
per.
N.
locut.
per columbationem
chodzić po kolendzie,kolendować; de
commissatione, quae post festum Nativitatis Christi agebatur
ArHist V p. 27 (a. 1408) : uenit in consuetudinem apud laycos ... post festum Natiuitatis Domini ... a-re per columbacionem, ubi contingunt multa homicidia.
AKap Sąd II p. 171 (a. 1450) : Mathias ... respondit, quod a-vit per columbacionem.
3.
chodzić, udawać się dokądś lub do kogoś; ad aliquem (locum) saepius se conferre, commeare
DokKujMaz p. 243 (a. 1319) : dummodo sine dampno nostro ad nos a-uerint etc.
Lites II p. 402 (a. 1391) : in singulis ... negociis a-ndo ... in terras alterius.
N.
locut.
α.
ad scholam
uczęszczać do szkoły;
scholam frequentare
AKapSąd I p. 657 (a. 1527) : ab eodem die magister scolares ad scholam a-re permittat.
Eodem sensu abs.
LibProm p. XVI (a. 1404) : studiosus soluet totum pastum ac si ... a principio usque ad finem a-sset.
β.
ad expeditiones :
Tom. VIII p. 169 (a. 1526) : ad omnes expeditiones jussu suo [(sc. regio]) a-vit.
4.
pójść, wyprawić się, wyruszyć; ire, proficisci,iter
facere
ArPrawn X p. 442 (a. 1415) : ipse a-vit cum suis adversariis in Cracoviam ad dnos consules.
ArHist XI p. 484 (a. 1461) : qui a-vit cum littera regali ad abbatem Scziricensem.
Constr.
ad
3-4
a.
sq.
ad.
b.
sq.
in
c.
acc.
N.
in subsidium
przyjść z pomocą;
i. q. venire
CodEp I 1, p. 57 (a. 1423) : qui in subsidium ... hereticorum a-bant.
c.
sq.
ultra:
PEREGR. fol. 63b : vitra mare a-re.
d.
sq.
pro:
AKapSąd I p. 131 (a. 1480) : Lukovsky ... pro anulis dni epi a-vit.
e.
sq.
inf.
StPPP VII p. 360 (a. 1439) : ministerialis ... Albicium ... pignorare a-uit.
Ib. IX p. 61 (a. 1467) : tres vicis a-uit citare Nicolaum.
ZabDziej I p. 149 (a. 1506) : a-vit ad ministrum ecclesie ... querere illum etc.
5.
super domum alicuius
najść,
najechać; domum alicuius vi ingredi, invadere
TPaw IV p. 675 (a. 1398) : qui violenter a-verunt super domum Nachonis.
Ib. III p. 483 (a. 1400) : uxor Walceri metsexta violenter a-uit super domum Nicolaij et fecit «gwalth»; cf. AGZ XI p. 346 (a. 1449)et
II.
transl.
1.
postępować, zachowywać się, żyć;
se gerere, vivere (usus verbi inde
a Christianis scriptoribus notus).
Vis propria praelucet in
locut.
illam viam (
PEREGR.
fol. 132a
)
; artam pro Deo viam (
CodPom I
p. 194, a.
1202,
cf.
Vlg.
Bar. 4,13); in via legis
(
KodWp II
p. 32, a.
1290
,
cf.
Vlg.
Prov. 8, 20); vestigiis alicuius (
CodVit
p. 602, a.
1423,
cf.
Vlg.
2 Cor. 12, 18).
Item sequuntur
a.
adv.
v.
g. honeste (
AntConst
p. 86,
a. 1279,
cf.
Vlg.
Rom. 13, 13); recte (
Lites I
p. 328, a.
1339,
cf.
Vlg.
2, Par. 21, 20).
N.
aliquo modo cum aliquo
i. q. aliquem tractare
UrkBBr esl p. 199 (a. 1286) : in negociis ecclesie nostre cum dom. duce ... caucius a-etis.
b.
locut.
adv.
in levitatibus (
VHedv
p. 512,
cf.
Vlg.
Tob. 3, 17);
in vanitate sensus (
MARTIN. OP. Marg. fol. 87b
ex
Vlg.
Eph. 4, 17); iuxta desideria carnis (
DŁUG. Hist. IV
p. 684,
cf.
Vlg.
Rom. 8,1)
secundum veritatem Euangelii (
KOMOR.
p. 100
,
cf.
Vlg.
Rom. 14, 15).
2.
inter partes
pośredniczyć;
mediatorem esse
KodPol IV p. 92 (a. 1458) : inter prefatas partes a-uimus ipsosque concordare voluimus.
III.
iur.
1.
odchodzić (ze służby lub spod władzy);
recedere a domino
AGZ XII p. 21 (a. 1437) : decernimus, quod walachi iuxta morem antiquum a-re debent duodecim grossos recessionalium dando vel dacionum ... vel iuxta quod «knyadz» manifestabit, quomodo eundem walachum tenuit.
2.
posiadać tzw. wchód,
tj. prawo wstępu na pewien teren; habere ius intrandi aliquam
terram
KodKWil I p. 150 (a. 1434) : in quibuscumque terris ab antiquo a-verunt et participaverunt ... eciam ... in futurum ... possunt a-re et participare.Cf. AMBULATORIUM.