- F.
- Th.
- S.
- A.
I.
propr.
A.
de rebus
1.
a.
trans.
uderzać, potrząsać, chwiać
czymś; concutere,
pulsare.
N.
glossam
Pol.
RFil XXIV p. 354 (a. 1446) : a-rent «chwagely».
b.
intrans.
chwiać się, drżeć; quati,tremere
DŁUG. Hist. IV p. 423 : ad omnem au ram ... arundine celerius a-ns.
N.
locut.
tempestas a-at
burza szaleje;
i. q. saevit
KodWp II p. 98 (a. 1294) : si aliquis ... tempestate a-nte ... naufragium pateretur (cf. DŁUG. Hist. V p. 395).
*CodEp II p. 458 (a. 1445) : videns maris seviciam et procellarum tempestatem sibi in faciem a-ntem.
B.
de animalibus
1.
pędzić, poganiać; pellere,
agere.
N.
ad conspectum alicuius :
ArHist XI p. 410 (a. 1419) : donec ad (om. ed. ) conspectum nostrum, ubi ... fuerimus constituti, a-verint equos.
2.
szczuć psami zwierzynę; excitare feras
(canibus).
N.
locut.
equus feras a-ns
koń do polowania;
qui ad venationes adhibetur
CodVit p. 613 (a. 1423) : duos equos unum portantem et alium feras (ed. seras) a-ntem.
C.
de hominibus:przepędzać, ścigać, napastować;
fugare, insectari,
affligere.
N.
glossam
Pol.
RFil XXII p. 11 (a. 1466) : a-tus «gabanego».
N. in
imagine
α.
.
*KodMp IV p. 415 (a. 1443) : hoc ... Basiliense concilium, quod tantis expugnationibus a-atur, defensare coneris.
β.
DŁUG. Hist. IV p. 348 : parum abfuit, ut animam non exhalaret vinculis et foetore a-tam.
N.
constr.
in hostem
ruszać do ataku;
impetum facere
SSrSil I p. 63 (a. 1482) : singulis noctibus quasi pugnaturi a-bant in hostes.
II.
transl.
A.
1.
podniecać, pobudzać;
incitare, stimulare
(pass. doznawać
podniety; i. q. affici v.
g. furore).
N.
locut.
sollertia alicuius rei aliquem a-at
ktoś jest
nadzwyczajnie biegły w czymś; aliquis
alicuius rei admodum
peritus est
KADŁUB. p. 119 : algoristas ... quos calculandi a-at sollertia.
2.
męczyć,
trapić, niepokoić; vexare, turbare
(v.
g. molestiis,
tumultu).
Syn.
quater
e (
AGZ II
p. 149,
a. 1456).
Pass. trapić się, cierpieć; angi, pati
*KodUJ II p. 32 (a. 1444) : etsi promittat Deus defensores Ecclesiae ... in hoc saeculo a-ri, non permittit ... veritatem ... vinci.
SSrSil VIII p. 188 (a. 1463) : Deus fideles suos interdum a-ri non tamen perire permittit.
3.
lżyć kogoś, szydzić, wyśmiewać;
obiurgare, irridere, risu insequi.
N.
glossam
Pol.
RFil XXII p. 15 (a. 1466) : a-at «szwarzy».
B.
1.
czynić coś, zajmować się czymś; agere, tractare
a. aliquid (v.
g. tradimenta, tractatus).
N.
locut.
α.
bellum
prowadzić wojnę;
i. q. gerere.
β.
dies festos
obchodzić uroczystości;
i. q. celebrare.
γ. curam, spem, deliberationem
(consilium), sermonem
i. q. curare, sperare, deliberare, sermocinari.
δ.
filium Veneris
oddawać się rozkoszom miłosnym;
i. q. libidini se dare
AConst p. 18 (a. 1248) : qui ... detinent suas concubinas ... de nocte a-ant filium Veneris et de die tractant Filium Virginis Gloriosae in altari.Eodem fere sensu clunem . Pass. odbywać się, dziać się; agi, fieri.
N.
locut.
duobus modis
występować w dwóch postaciach; duplici specie apparere
DŁUG. Hist. III p. 232 : pestis ... duobus modis a-ta.Impers. de aliqua re chodzi o coś; i. q. agitur, quaestio est
CodEp II p. 161 (a. 1423) : pro magna parte a-bitur … de controversia.
b.
cum aliquo
traktować kogoś w jakiś sposób; aliquem aliquo modo tractare
CALLIM. Hist p. 38 : qua ratione ... cum Litifanis a-re oporteret.
2.
secum, mente
et
abs.
rozważać, przemyśliwać, zamierzać; deliberare,
meditari, machinari.
Constr.
a.
sq.
acc.
b.
sq.
inf.
c.
sq.
enuntiato interrogativo.
3.
mówić;
dicere,
sermocinari.
N.
locut.
variis rumoribus a-ri
być przedmiotem sprzecznych pogłosek;
diversis rumoribus agi
Tom. I p. 211 (a. 1511) : res ... dominii nostri variis rumoribus a-antur, aliquando enim dura, aliquando mitiora nobis nuntiantur.
4.
intrans.
przebywać; degere,
morari.
III.
iur.
t. t.
1.
in (contra) aliquem
et
abs.
wytaczać proces, występować
sądownie przeciw komuś;
iure procedere, agere
a.
trans.
actionem, causam (in iure, coram iudice), differentiam sim.
Syn.
movere (
StPPP VIII
p. 852, a.
1400
et saepius), tractare (
KodWp I
p. 441, a.
1279)
.
N.
glossam
Pol.
AGZ XIV p. 264 (a. 1448) : litis quaestionem a-at vulgariter «prze ssye».
N.
violentiam
skarżyć o gwałt;
propter violentiam illatam
quaerimoniam habere cum aliquo
ArPrawn II I p. 34 (a. 1347) : possunt illatam violentiam a-re (cf. ib. p. 660; StPPP I p. 102).
b.
intrans.
pro (de) aliqua re et
abs.
N.
locut.
KodKKr I p. 245 (a. 1351) : Stephano pro eisdem ... kmethonibus … et … ortis querulose a-nte.
c.
refl.
iure
(nescio an ex
Pol.
przeć się)
AGZ XIV p. 305 (a. 1450) : pro isto nolo me iure a-re alias «przecz» pro bonis domini ducis.
Ib. p. 450 (a. 1455) : actores non stant nec iure a-antur alias «nye prą sye».
2.
iudicium
sprawować sąd;
ius dicere
JusPol p. 275 (a. 1454) : capitaneus sua judicia non saepius a-et neque exercet (sic ), sed solum etc.
IV.
part.
perf.
ruchliwy; alacer, agilis.
N.
constr.
sq. abl.
StPPP VII p. 109 (a. 1497) : ad capescenda arma valentiorem artubusque a-tiorem (ed. egitiorem).