Ogólne
Pełne hasło
Więcej

AGITO

Gramatyka
  • Formyagito, agitto
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -are, -avi, -tum
Znaczenia
  • I. propr.
    • A.
      • 1.
        • a. concutere, pulsare.
        • b. quati,tremere
    • B.
      • 1. pellere, agere.
      • 2. excitare feras (canibus)
    • C. fugare, insectari, affligere.
      • α. +
      • β.
  • II. transl.
    • A.
      • 1. incitare, stimulare (pass. doznawać podniety; i. q. affici v. g. furore)
      • 2. vexare, turbare
      • 3. obiurgare, irridere, risu insequi.
    • B.
      • 1. agere, tractare
        • a.
          • α. + bellum i. q. gerere.
          • β. + dies festos i. q. celebrare.
          • γ.
          • δ. + filium Veneris clunem i. q. libidini se dare agi, fieri.
        • b. + cum aliquo aliquem aliquo modo tractare
      • 2. + secum, mente deliberare, meditari, machinari.
      • 3. dicere, sermocinari.
      • 4. degere, morari.
  • III. iur.
    • 1. + in (contra) aliquem iure procedere, agere
      • a. trans.
      • b. intrans. abs.
      • c. refl.+ iure
    • 2. + iudicium ius dicere
  • IV. alacer, agilis.

Pełne hasło

AGITO s. AGITTO, -are, -avi, -tum
  • F.
  • Th.
  • S.
  • A.
I. propr.
A. de rebus
1.
a. trans. uderzać, potrząsać, chwiać czymś; concutere, pulsare.
N. glossam Pol.
RFil XXIV p. 354 (a. 1446) : a-rent «chwagely».
b. intrans. chwiać się, drżeć; quati,tremere
DŁUG. Hist. IV p. 423 : ad omnem au ram ... arundine celerius a-ns.
N. locut.
tempestas a-at burza szaleje; i. q. saevit
KodWp II p. 98 (a. 1294) : si aliquis ... tempestate a-nte ... naufragium pateretur (cf. DŁUG. Hist. V p. 395).
*CodEp II p. 458 (a. 1445) : videns maris seviciam et procellarum tempestatem sibi in faciem a-ntem.
B. de animalibus
1. pędzić, poganiać; pellere, agere.
N.
ad conspectum alicuius :
ArHist XI p. 410 (a. 1419) : donec ad (om. ed. ) conspectum nostrum, ubi ... fuerimus constituti, a-verint equos.
2. szczuć psami zwierzynę; excitare feras (canibus).
N. locut.
equus feras a-ns koń do polowania; qui ad venationes adhibetur
CodVit p. 613 (a. 1423) : duos equos unum portantem et alium feras (ed. seras) a-ntem.
C. de hominibus:przepędzać, ścigać, napastować; fugare, insectari, affligere.
N. glossam Pol.
RFil XXII p. 11 (a. 1466) : a-tus «gabanego».
N. in imagine
α. .
*KodMp IV p. 415 (a. 1443) : hoc ... Basiliense concilium, quod tantis expugnationibus a-atur, defensare coneris.
β.
DŁUG. Hist. IV p. 348 : parum abfuit, ut animam non exhalaret vinculis et foetore a-tam.
N. constr.
in hostem ruszać do ataku; impetum facere
SSrSil I p. 63 (a. 1482) : singulis noctibus quasi pugnaturi a-bant in hostes.
II. transl.
A.
1. podniecać, pobudzać; incitare, stimulare (pass. doznawać podniety; i. q. affici v. g. furore).
N. locut.
sollertia alicuius rei aliquem a-at ktoś jest nadzwyczajnie biegły w czymś; aliquis alicuius rei admodum peritus est
KADŁUB. p. 119 : algoristas ... quos calculandi a-at sollertia.
2. męczyć, trapić, niepokoić; vexare, turbare (v. g. molestiis, tumultu).
Syn.
quater e ( AGZ II p. 149, a. 1456). Pass. trapić się, cierpieć; angi, pati
*KodUJ II p. 32 (a. 1444) : etsi promittat Deus defensores Ecclesiae ... in hoc saeculo a-ri, non permittit ... veritatem ... vinci.
SSrSil VIII p. 188 (a. 1463) : Deus fideles suos interdum a-ri non tamen perire permittit.
3. lżyć kogoś, szydzić, wyśmiewać; obiurgare, irridere, risu insequi.
N. glossam Pol.
RFil XXII p. 15 (a. 1466) : a-at «szwarzy».
B.
1. czynić coś, zajmować się czymś; agere, tractare
a. aliquid (v. g. tradimenta, tractatus).
N. locut.
α. bellum prowadzić wojnę; i. q. gerere.
β. dies festos obchodzić uroczystości; i. q. celebrare.
γ. curam, spem, deliberationem (consilium), sermonem i. q. curare, sperare, deliberare, sermocinari.
δ. filium Veneris oddawać się rozkoszom miłosnym; i. q. libidini se dare
AConst p. 18 (a. 1248) : qui ... detinent suas concubinas ... de nocte a-ant filium Veneris et de die tractant Filium Virginis Gloriosae in altari.
Eodem fere sensu clunem . Pass. odbywać się, dziać się; agi, fieri.
N. locut.
duobus modis występować w dwóch postaciach; duplici specie apparere
DŁUG. Hist. III p. 232 : pestis ... duobus modis a-ta.
Impers. de aliqua re chodzi o coś; i. q. agitur, quaestio est
CodEp II p. 161 (a. 1423) : pro magna parte a-bitur … de controversia.
b. cum aliquo traktować kogoś w jakiś sposób; aliquem aliquo modo tractare
CALLIM. Hist p. 38 : qua ratione ... cum Litifanis a-re oporteret.
2. secum, mente et abs. rozważać, przemyśliwać, zamierzać; deliberare, meditari, machinari.
Constr.
a. sq. acc.
b. sq. inf.
c. sq. enuntiato interrogativo.
3. mówić; dicere, sermocinari.
N. locut.
variis rumoribus a-ri być przedmiotem sprzecznych pogłosek; diversis rumoribus agi
Tom. I p. 211 (a. 1511) : res ... dominii nostri variis rumoribus a-antur, aliquando enim dura, aliquando mitiora nobis nuntiantur.
4. intrans. przebywać; degere, morari.
III. iur. t. t.
1. in (contra) aliquem et abs. wytaczać proces, występować sądownie przeciw komuś; iure procedere, agere
a. trans. actionem, causam (in iure, coram iudice), differentiam sim.
Syn.
movere ( StPPP VIII p. 852, a. 1400 et saepius), tractare ( KodWp I p. 441, a. 1279) .
N. glossam Pol.
AGZ XIV p. 264 (a. 1448) : litis quaestionem a-at vulgariter «prze ssye».
N.
violentiam skarżyć o gwałt; propter violentiam illatam quaerimoniam habere cum aliquo
ArPrawn II I p. 34 (a. 1347) : possunt illatam violentiam a-re (cf. ib. p. 660; StPPP I p. 102).
b. intrans. pro (de) aliqua re et abs.
N. locut.
KodKKr I p. 245 (a. 1351) : Stephano pro eisdem ... kmethonibus … et … ortis querulose a-nte.
c. refl. iure (nescio an ex Pol. przeć się)
AGZ XIV p. 305 (a. 1450) : pro isto nolo me iure a-re alias «przecz» pro bonis domini ducis.
Ib. p. 450 (a. 1455) : actores non stant nec iure a-antur alias «nye prą sye».
2. iudicium sprawować sąd; ius dicere
JusPol p. 275 (a. 1454) : capitaneus sua judicia non saepius a-et neque exercet (sic ), sed solum etc.
IV. part. perf. ruchliwy; alacer, agilis.
N. constr. sq. abl.
StPPP VII p. 109 (a. 1497) : ad capescenda arma valentiorem artubusque a-tiorem (ed. egitiorem).
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)