- F.
- Th.
- S.
- Dc.
- B.
- A.
StPPP XI p. 76 (a. 1490) : adinvenierunt boni homines et composuerunt.]
I.
1.
znaleźć, wynaleźć dodatkowo, po usilnym szukaniu;
invenire, aliquid novi praeter iam reperta invenire, reperire;
inde
2.
mądrze wymyślić; prudenter excogitare,
procurare
KodWp I
p. 553 (a.
1232)
:
prudentium sollercia ... a-it, ut acta mortalium ... scripto renovari
debeant.
KodMp II
p. 57 (a.
1235)
:
prudens a-it antiquitas ea, que peracta sunt, fideliter litterarum indicijs eternari.
Constr. :
a.
sq.
acc.
b.
sq.
inf.
KodPol I
p. 46 (a.
1242)
:
providencia ... a-it acta mortalium litterarum apicibus comendare.
DokSul
p. 354
(a. 1363)
:
prudenti consilio a-tum est illa, quae sunt ... recordatione
digna, scripturae
testimonio commendare.
c.
sq.
acc.
c.
inf.
cf.
sq.
d.
sq ut
ChrClar
p. 433
:
prudens a-it
antiquitas ... ut acta hominum scriptis fi-elibus posteris ad memoriam reducantur.
Usurpatur
praesertim in arengis dipiomatum.
3.
wymyślić na
czyjąś szkodę lub w złej wierze; alicuius
incommodo vel mala fide
aliquid invenire.
4.
wyszukać coś
korzystnego, przynoszącego pożytek, odkryć (żupy), utorować (szlak handlowy);
invenire aliquid, quod lucrum afferat (utilitates, usus, profectum, salis fodinas, novas mercandi vias)
KodMp II
p. 184 (a.
1292)
:
hanc hereditatem ... domino ... donauimus, ut in ipsa ... habeat ... quasque vel qualesque a-re poterit
vtilitates pro suo commodo.
StPPP II
p. 131 (a.
1402)
:
aut ortulanos locare,
vel usus quoslibet a-re omnimodam ibidem obtinent potestatem.
AGZ XIII
p. 146 (a.
1443)
:
in alias zuppas salis, que nunc de novo essent a-te.
CorpJP III
p. 634 (a.
1521)
:
haeredes ... nobis ...
supplicaverunt, quatenus viam, quae noviter post Istulam est a-ta ... claudere dignaremur.
5.
aliquem
wezwać, zaprosić; vocare, arcessere
MonStp
p. 70 (a.
1576)
:
in praesentia sui(ministerialis
sc. ) et eorundem nobilium ... sibi a-torum.
II.
1.
ustanowić,postanowić,nakazać; constituere,decernere
KodWp II p. 18 (a. 1289) : volentes ipsam hereditatem ... esse ... exemptam … ab aliis iuribus, sive antiquis sive noviter a-tis.
KodKrak I p. 47 (a. 1368) : tale tributum ... a-re vel fieri facere debebimur.
Praeterea: angarias (AGZ XVIII p. 28, a. 1471) ; imoressiones (ib. ); servitia (ib. ); solutiones ( StPPP VIII p. 972, a. 1400).
N.
locut.
iuris a-ri
zostać ustalonym przez sąd; a iudicibus decerni
ZabDziej II p. 192 (a. 1484) : pars seorsum obtinebit, que iuris a-entur.
Constr. :
a.
sq.
acc.
b.
sq.
inf.
AGZ XIX p. 325 (a. 1439) : a-imus sibi dominum suum statuere.
c.
sq.
quia
KodUJ IV p. 84 (a. 1522) : taliter decrevimus et a-imus: quia etc.
N.
constr.
aliquid super aliquem
StPPP VIII p. 972 (a. 1400) : Jascho alias soluciones nouas a-it seu constituit super eius kmethones.
Syn. :
constituere (
StPPP VIII
p. 972,
a. 1400)
; decernere (
KodUJ IV
p. 84, a.
1522)
; definire (
CodEp III
p. 118,
a. 1462)
; ordinare (
PP II
p. 113,
a. 1450)
; sententiare (
CodEp III
p. 118,
a. 1462).
2.
iur.
t. t. postanowić decyzją rozjemców; penes
arbitros componere
TPaw IV p. 577 (a. 1394) : qui arbitri inter ipsos concordiam a-re non valentes, adiudicauerunt domino advocato testes ... producere.
DokImbr p. 106 (a. 1436) : quidquid ... prefate ... persone ... pro predictis graniciis dictaverint seu a-erint, hoc predicte partes debebunt tenere.
N.
locut.
concordiam (
TPaw IV
p. 577, a.
1394)
; differentiam (
PP II
p. 120, a.
1450
;
AGZ IV
p. 160, a.
1451),
cf.
ADINVENTIO II 1.
3.
wydać decyzję o
charakterze ustawodawczym; ius
edicere
CorpJP III p. 95 (a. 1509) : a-imus, quod ... iudicii terrestris officiales dictam memorialis datiamlicite recipere ... valeant.
Ib. p. 148 (a. 1511) : a-imus et decrevimus, quomodo domini episcopi ... exempti erunt a solucione ipsorum theloneorum aquaticorum.Cf. ADINVENTIO II 2 ADINVENTIONALITER.
III.
przetłumaczyć?
in aliquam linguam vertere?
AKapSąd II p. 27 (a. 1417) : iuxta formam iuramenti ... in prothocollis ... expressam et de verbo ad verbum lingwagio Polonico a-tam et conscriptam.