- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- A.
- H.
- N.
PomnLw I p. 27 (a. 1384) : debita ... exigare.et infra 1408, 33. inf. praes, pass. exegi:
Tom. VI p. 11 (a. 1522) : fertones ... solvi et exegi debebunt.3. pl. ind. perf. act. exigerunt:
Tom. XII p. 342 (a. 1530) : scientes dudum de cedendo regno, quod exigerunt, nihil ipsos praestare posse.inf. perf. act. exigisse:
AKapSąd II p. 274 (a. 1500) : confessus est se et consules paternales exigisse.3. sg. fut. II. exigerit:
DyplŻyd p. 21 (a. 1453) : secundum quod ius terrae ... exigerit.
AGZ XV p. 103 (a. 1470) : omnes expensas zupparius tamdiu, quamdiu non exigerit, ministrare debebit.pass. pro act. infra 46. act. pro pass. infra 1408,21.]
I.
wypędzać, przepędzać, odpędzać; expellere, depellere, abigere.
Constr.
a.
sq.
abl.
b.
sq.
ab
*Tom. XIII p. 251 (a. 1531) : Georgium a praefato ducatu e-at et expellat.
II.
A.
1.
żądać, domagać się, wymagać czegoś;
exposcere, postulare, petere.
Glossa
Pol.
GLb p. 38 : e-re «dopiracz syą».Multo saepius quam de hominibus dicitur de abstr. , praec. in certis quibusdam locut. α. exigente(-bus) causa (-is) ( Lites II p. 391, a. 1389 et saepius), culpa, excessibus ( CodEp III p. 221, a. 1475 ; AKapSąd III p. 73, a. 1499) , (de)meritis ( ib. p. 224, a. 1425 ; KrMU p. 134, 27, a. 1429 et saepius), iustitia ( KodMaz(K) p. 441, a. 1238 et saepius), necessitate ( KodKrak p. 38, a. 1358, cf. Th. V 2, 1460, 20), negotiis ( ArPrawn I p. 428, a. 1556) , peccatis ( KodWp I p. 67, a. 1210 et saepe), pertinacia et rebellione ( CodEp III p. 108, a. 1461) , sententia scabinorum ( KsgŁawKr p. 137, a. 1391). β. cum (si, quandocumque, quotiens) aliquid exigit, praec. culpa (pass. pro act.
KodWp V p. 302, a. 1420 : Nicolao ... vicarios ... puniendi, si culpa e-itur ... damus potestatem), ius (syn. )requirere: AKapSąd III p. 269, a. 1499) , necessitas ( KodPol I p. 4, saec. XII in. ; CodEp I p. 143, a. 1444 et saepius),officium ( StPPP VI p. 429, a. 1531) , ordo rationis, ratio ( KADŁUB. p. 154 ; *KodMp II p. 25, a. 1211) ;.
Constr. indicatur a quo sq.
ab.
Indicatur quid
a.
sq.
acc.
(item
acc.
personae),
b.
sq.
ad:
AGZ V p. 200 (a. 1457) : ad reformationem ... infirmarie domus necessitate ad id e-nte tres villas ... legavit.Ita saepius.
N. sq. gerundio
HistTart p. 87 : domus eorum ... differunt ... in quantitate et duci possunt, secundum quod quantitas e-it ad portandum.
CodEp III p. 108 (a. 1461) : pertinacia et rebellione e-nte ad convincendum ipsorum maliciam.c. sq. de :
JAC. PAR. I p. 416 (a. 1442) : e-ti de testimonio veritatis perhibendo responsionem nostram etc.d. sq. inf. e. sq. enunt. obi. c. ut (ne), quatenus; item c. quod :
KodMp I p. 34 (a. 1246) : e-it institutio ecclesiastica, quod acta idonea roborantur literis et sigillis imperatorum.
MatFil IV p. 28 (saec. XV ex.ex) : ad ipsum universale e-untur tria: primo e-itur ad universale, quod quidditas rei sit actu abstracta ([ita saepius ib.)].
2.
ściągać, pobierać, egzekwować (zwł. podatki, długi, należności); poscere ac colligere (praec. tributa, debita).
N. act. pro pass.
KodMp III p. 212 (a. 1367) : decimam ... ad nostram ecclesiam ... pertinentem et manipulatim e-ntem convertimus in fertones.In imagine
IANIC. p. 100, 81 : e-it mors horrendum quavis de gente tributum.Glossa Pol.
KodMp IV p. 288 (a. 1434) : tres marcas census de kmethonibus ... hereditatis e-ndo, Polonice dicendo «wybrawszy» ... iuxta consuetudinem ipsius ville (cf. StPPP II p. 392, a. 1434).
Constr. indicatur a quo a. sq. ab. b. sq. apud:
CracImpr p. 60 (a. 1511) : ad exhigendum debita et praecipue apud Marcum.c. sq. contra:
PomnLw I p. 33 (a. 1384) : nullus hominum contra eundem Iohannem aliqua debet exigare debita.d. sq. de et
ArPrawn I p. 164 (a. 1455) : ut ... theoloneatores ... de terrigenis sal pro necessitate domestica ... ducentibus ... theoloneum non e-ant.e. sq. in c. abl.
CodVit p. 1043 (a. 1422) : quod duos grossos in vobis e-re distulissemus.
KodMp IV p. 484 (a. 1448) : pro «obiedne» de eadem villa ... in cmethonibus ... e-ndo seu extorquendo.Ita saepius. f. sq. supra c. acc.
ArSang II p. 226 (a. 1479) : nullam ... exaccionem pontualium ... supra prefatos ciues nostros in perpetuum e-re (ed. erigere) volumus, solum ad conducenda robora ... illos obligamus.Indicatur qua de re a. sq. ab :
DokMp II p. 315 (a. 1439) : per duos grossos theoloneum ... exigiebatur ab equo.
ArHist VIII p. 351 (a. 1499) : ab uno bove per quatuor obulos e-batur.b. sq. ex :
Tom. XV I p. 104 (a. 1534) : decimae ne ex desertis agris e-antur.c. sq. pro :
ArPrawn I p. 161 (a. 1455) : iudices ... ne e-ant plus pro memorialibus et aliis solutionibus, quam etc.Indicatur modus sq. per:
DokMp I p. 46 (a. 1334) : cum solucio per denarios e-retur, alias si forte per avenam solucio e-nda fuerit.
Kod Pol I p. 199 (a. 1348) : sculteti villarum ... pro quolibet manso ... per quatuor scotos e-re et recolligere ... tenebuntur.Ita saepius.
B.
1.
poenam
sim.: żądać wymierzenia kary, także: wykonywać, wymierzać; flagitare, postulare, inde i. q. sumere, exsequi.
Hoc sensu etiam ultionem (ultionis debitum).
Additur
irremisibiliter
(
AKapSąd II
p. 45, a. 1418
et infra 19), de iure (
StPPP VII
p. 427, a. 1469).
Occ.
aliquem
karać;
punire. Simili sensu
ad multae poenam:
KADŁUB. p. 98 : adversarios ob contumelie probra et infamie lex arguit et ad mulcte penam e-it.
Constr.
a.
sq.
abl.
KodKKr II p. 362 (a. 1412) : pignore seu carcere et ciuili correccione e-antur et corrigantur super huiusmodi excessibus.b. sq. ab aliquo. c. sq. ex :
TArch p. 91 (a. 1489) : ex kmethonibus ... pena e-itur.
CorpJP II I p. 120 (a. 1510) : quas poenas ex tua fidelitate ... irremissibiliter e-emus.d. sq. in c. acc. :
ib. p. 99 (a. 1509) : sub poena trium marcarum per castellanos in rebellem irremissibiliter e-nda.e. sq. pro :
KodKrak p. 227 (a. 1456) : propinans ... penam ... succumbet ... pro fisco nostro regio e-ndam et expetendam.
ARect I p. 760 (a. 1531) : penam dnus rector a parte eadem sic concordiam non tenente pro se exiet.Sed prp. pro indicatur etiam causa
AKapSąd III p. 380 (a. 1500) : pro huiusmodi insolentiis ... penam exegit ab eodem Nicolao X marcarum.
2.
iure
pozywać do sądu; in ius vocare
KsgPrzem I p. 63 (a. 1416) : Mathias Bolcz dedit sollidum ab (ed. ob) eo quando resciret unum, qui ipsum accusavit erga capitaneum, vellet iure e-re ... erga eum.
APozn I p. 67 (a. 1440) : filios ... pro huiusmodi omnibus bonis ... nullo iure ... impetere, inquietare, e-re debent.
3.
iuramenta
odbierać; praestanda accipere
AKapSąd II p. 870 (a. 1423) : dnus officialis exegit solitum iuramentum a Paulo ... super non dando auxilio ... Hussistis (sic ).
DŁUG. Hist. V p. 161 : legati fidelitatis ... praestiterunt iuramenta ... archiepiscopo iuramenta huiusmodi in praesentia regis et consiliariorum e-nte.Ita saepius.
4.
dręczyć, niepokoić; exagitare
CIOŁ. Lib. II p. 74 : licet ... grauamina predicta me, regnum et subditos meos tanta acerbitate exagerent, vt vix ... potuerint sustineri.
AKapSąd II p. 261 (a. 1469) : ne ... turbacionum ... exinde emergentium tempestate aut impetu clerus et milicia invicem exagerentur.
III.
dokonać, zrobić, skończyć; perficere, efficere, transigere, praec.
abstr. , v.
gr.
ieiunium (
DŁUG. Hist. III
p. 227
)
, labores, officium (
Tom. VII
p. 199, a. 1525
;
ROYZ. I
p. 30, v. 33
)
, militiam,
cruciatam (infra 17 et
Tom. IV
p. 352, a. 1518)
, processum iuris (
ZabDziej II
p. 128, a. 1484)
, violentiam (
KsgGrWp II
p. 226, a. 1394)
, votum (
DŁUG. Op.
p. 325
),
item non raro sollemnitates
sim. et apparatum nuptiarum (
DŁUG. Hist. I
p. 524
;
ib. II
p. 344
;et saepius)
— sed etiam concr.
(nisi utroque loco leg.
erigere
)
DyplMog p. 99 (a. 1414) : cum ... animadversione diligenti mentis nostrae ecclesias et monasteria regni nostri exagimus.
AGZ II p. 174 (a. 1463) : per silvam et mericam insignia excidendo et scopulos e-ndo ad viam.
Constr.
a.
sq.
ad :
IusMet p. 230 (a. 1517) : montani labores ... ad ... utilitatem regnorum ... deducuntur et e-untur.
Tom. VII p. 366 (a. 1525) : omnia ad divinas litteras tamquam ad amussim e-re.b. sq. in c. acc.
DŁUG. Band. p. 223 : dum ... marchio Brandeburgensis e-isset militiam in Prussia in barbaros.c. sq. cum :
Tom. VI p. 125 (a. 1522) : quia nescimus, quid adhuc nobiscum e-turi sunt oratores, conijcere non possumus, quamdiu hic nobis restandum erit.