Ogólne
Pełne hasło
Więcej

EXCRESCENTIA

Gramatyka
  • Formyexcrescentia, excrescencia, excrescientia
  • Etymologia excresco
  • Odmiana -ae
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajżeński
Znaczenia
  • incrementum, abundantia, quod superat, excessus, proventus
    • 1. ager, qui fundo aut vico in laneos (cf. s. v.) sive mansos (cf. s. v.) diviso super fuit
    • 2. + aquae incrementum, auctus, inundatio
    • 3.
      • a. actus et effectus (ex) crescendi, incrementum, luxuria
      • b. ubertas, fertilitas
    • 4.
      • a. incrementum, augmentum
      • b. pecuniae excessus

Pełne hasło

EXCRESCENTIA s. EXCRESCENCIA s. EXCRESCIENTIA, -ae f. (excresco)
  • F.
  • Th. (lectio
  • falsa),
  • Dc.
  • B.
  • L.
  • N.
  • K.
nadwyżka, nadmiar, przyrost, przybytek; incrementum, abundantia, quod superat, excessus, proventus
KodWp I p. 513 (a. 1285) : sub certa limitatione terre et quantitate valoris debeant assignari decimae, ita ut e-e, si que forent in posterum, ad mensam episcopi revertantur.
KodWp III p. 530 (a. 1382) : ortos ... damus ... cum omnibus iuribus, censibus, fructibus, redditibus, e-iis universis.
Ztschr. V p. 134 (a. 1410) : racionem faciendam de e-iis prebendarum.
Syn.
residuitas ( KodUJ II p. 165, a. 1456) .
N. de
dentibus
DŁUG. Hist. IV p. 613 : e-am et disproportionem in dentibus habens, quae illi, dum ridebat vel loquebatur, aliqualem deformitatem ingerebat.
Constr.
a. abs. supra 24 et saepius. b. sq. gen. , v. gr. contributionis ( ArHist X p. 191, a. 1539) , denarii s. Petri ( AKap p. 272, a. 1536) , introitum ( KodUJ II p. 165, a. 1456) , mellis ( CorpJP III p. 443, a. 1519) , silvae ( DokMp III p. 252, a. 1448, cf. StPPP III p. 181 ) , usurae ( KsgPrzem I p. 180, a. 1429) .
Praec.
1. tzw. obszar, grunt należący dodatkowo do wsi lub gospodarstwa jako nadwyżka ziemi, powstała przy jej podziale na łany; ager, qui fundo aut vico in laneos (cf. s. v. ) sive mansos (cf. s. v. ) diviso super fuit
UrkOel p. 119 (a. 1283) : superfluitatem sive e-am aut extraccionem totalem de mansis ville nostre Gluchow, que ad tres mansos vel ultra amplius se extendit, dicto Wenceslao ... dedimus.
DokMp I p. 35 (a. 1326) : centum mansos Franconicos ... et silvam cum rubeto in e-iis eorum.
Ita vulgo. Additur α. glossa Pol., v. gr. «kąt»( ŁASKI LibBen II p. 344 ) , «klin» ( ib. p. 421 ), «obszar» ( KodTyn p. 202, a. 1407 et vulgo), «przymiar»( ib. ), «przymiarek» ( AGZ XIII p. 496, a. 1466 et saepius), «przy siółek» ( ib. XV p. 317, a. 1494) , «zbytek»( Visit. p. 62, a. 1511). β. syn. Lat. v. gr. accrescentia ( CodSil II p. 89, a. 1361) , adiacentia ( ArPrawn VI p. 19, a. 1458) , arvus ( Visit. p. 156, a. 1511) , extractio ( supra 1350,46 ), remanentia ( Visit. p. 62, a. 1511) , residuitas ( AGZ IV p. 138, a. 1425) , superfluitas ( supra 1350,45 ).γ. gen. , v. gr. agrorum ( ŁASKI LibBen II p. 421 et saepius), bonorum ( HKap p. 247, a, 1535) , laneorum ( AGZ IV p. 138, a. 1425 et passim), limitum ( KodWp V p. 420, a. 1426). δ. de mansis supra 1350,47.
2. aquae sim.: przybór, powiększenie się, wezbranie; incrementum, auctus, inundatio
DokMp IV p. 42 (a. 1318) : que piscine seu aque e-a ... molendino ... nullum preiudicium debet generare.
ChrPP p. 556 : e-a fluminum in terra Slezie ... continuavit.
Ita saepius.
N. concr.
zalew; locus inundatus
KodWp V p. 634 (a. 1440) : si ... lacus ... inundauerit aut excreuerit, licitum erit vtrique parti in e-ijs et invndacionibus lacus ... libere piscari.
3.
a. wyrastanie, zarastanie, porastanie; actus et effectus (ex) crescendi, incrementum, luxuria
ŁASKI LibBen I p. 208 : obstaculum modo vacuum est propter e-am arundinarum.
Ib. II p. 356 : quorum agrorum partem propter diuturnam culturam per e-am nemora occuparunt.
Visit. p. 513 (a. 1534) : campus in magna parte non colitur propter e-am in eo rubetorum.
Cf. CRESCENTIA I 1 a.
b. plon, urodzaj, przyrost; ubertas, fertilitas
ŁASKI LibBen II p. 180 : de quo prato aliquando iuxta e-am temporis unus acervus, aliquando magis, de foeno colligi solet.
Cf. CRESCENTIA I 2.
4. singularia
a. wzrost liczby, pomnożenie; incrementum, augmentum
KodWp II p. 140 (a. 1298) : cum ecclesie ... Posnaniensis archidiaconatus ... amplificatione et promixcione eciam et e-a creverit populorum ... ipsum in tres archidiaconatus ...divideremus.
b. nadwyżka należności; pecuniae excessus
RachWaw p. 23 (a. 1521) : magistro Bartholomeo cum expensis ... item eidem pro e-a mensis anni praeteriti flor(enos) tot.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)