- S.
- Dc.
- B.
- L.
- H.
- N.
- K.
I.
(de hominibus)
1.
przekraczający prawo, występny; qui ius violat, facinorosus, maleficus
KodKrak p. 442 (a. 1457) : quemcunque magistri inter se invenerint superfluum aut e-um et mandauerint illi ire ad carceres ciuiles, talis debet ire libere sub obediencia.
KodPol II p. 573 (a. 1488) : si... aliquis mansionariorum dissolutus et e-us per prepositum repertus fuerit etc.
AKapSąd III p. 62 (a. 1494) : scolares e-os rapere et sue reverendissime paternitati dirigere.Ita vulgo usque ad saec. XVI ex.
2.
przesadzający w czymś, przesadny; qui modum, finem transgreditur, immoderatus
StPPP X p. 80 (saec. XV in.in) : carbarii ... non sint nimis circa sua exposcenda apud ipsos zupparios saliaria e-i.
DŁUG. Hist. II p. 429 : Boleslaus Pudicus canum nimius et immoderatus amator et fotor, venationum quoque e-us et intempestivus tractator.
Syn. et iuxta posita
dissolutus ,
scandalosus infra21 superfluus
Constr.
a.
sq.
circa
b.
sq.
contra :
CorpJP III p. 430 (a. 1519) : si quis ... fuerit e-us contra regiam maiestatem ... demerebitur ... collum.c. sq. in c. abl.
AKapSąd II p. 736 (a. 1508) : presbiterum ... e-um in suis moribus et scandalosum.
II.
de rebus
1.
nadmierny, zbyt duży, wygórowany, przesadny; nimius, immoderatus, immodicus
Lites II p. 236 (a. 1412) : propter potentiam e-am Ordinis Cruciferorum.
MATTH. Prax. p. 81 : cum enim ordinata caritas a se ipsa incipiat, ista non videtur esse talis, immo e-a et nimia.
CodSil X p. 197 (a. 1359) : monasterium ... diversis ac e-is sumptibus oneratum.Ita vulgo usque ad saec. XVI ex. , v. gr. α. praec. de abstr. clamor, stupor, terror ( MATTH. Prax. p. 72 ; DŁUG. Op. p. 310 ; ARect II p. 132, a. 1546) ;, fames, frigus, siccitas ( ChrHP p. 489 ; SSrSil I p. 388, a. 1482) ;, nota in libro, numerus alicuius rei, quantitas, taxa ( AGZ IX p. 34, a. 1422 ; DŁUG. Hist. V p. 243 ; ib. p. 426 ;et saepius), item exactio, modus, lucrum (opp. moderatus : NIC. BŁ. Serm. II p. 359 ; DŁUG. Hist. I p. 162 ; MIECH. Chr. p. 48 ) ;, scelus ( ib. p. 47 ), denique poena ( DŁUG. Hist. III p. 472 : vel tributa vel iudiciorum poenas, quae apud illos Lithuanos e-ae sunt), β. de concr.
KodPol II p. 866 (a. 1436) : damus ... opidanis nostris ... locare ortos in agris ipsorum, si fuerint aliqui superflui aut e-i pro relevatione vel melioratione ... opidi.
DokMp II p. 273 (a. 1438) : Martinus duo prata non e-a pro se ... extirpare poterit.
N.
ornatus (vestis)
zbytkowny; luxuriosus
JAC. PAR. Serm. fol. 97a : arguuntur mulieres de e-o ornatu in auro, argento.
KOMOR. p. 112 : vestes e-as fratribus auferebat.
2.
niegodziwy, niesprawiedliwy, występny; iniquus, iniustus, nefarius
*Dogiel V p. 69 (a. 1361) : apellare ... a quibusdam gravaminibus ... ac e-is processibus censuras ecclesiasticas continentibus.
CorpJP III p. 432 (a. 1519) : iuxta facti e-i exigentiam excessor est puniendus.
N.
poena
kara za popełnione przestępstwo; quae ad facinus pertinet
OrtWp p. 22 (saec. XV) : sequuntur poene e-e in parvo et in magno bannito judicio.Cf. EXCESSI BILIS.
Inde
subst.
excessivum,,
-i
n.
występny czyn,występek; facinus
RFil XXII p. 12 (a. 1466) : e-um «vistąpyenye».