- F.
- Th.
I.
A.
act.
1.
de facultate loquendi:
wymowa, umiejętność przemawiania, dar wymowy: facundia, eloquentia.
N. per abundantiam
dictionis eloquium
(
Sandivogius de Czechel,a. 1466 ap.
DŁUG. Op.
p. 173
:
resplendere ... dictionis e-o
), eloquio facundus et sermone (
*CodEp I 2,
p. 241,
a. 1461).
Cf. Th. V 2,413,40 sqq.
2.
de ratione loquendi: sposób, rodzaj wysłowienia, styl, język (autora lub dzieła); elocutio, dictio, stilus,sermo,genus dicendi (tam auctoris quam operis).
Saec. XV—XVI.
B.
pass.
de eo, quod loquendo (aut scribendo) editur, profertur
1.
in universum: powiedzenie, słowo (-a), wypowiedź (także pisemna), zdanie;
dictum (-a),verbum, dictio,sententia, enuntiatum. Occ. końcowy wniosek, konkluzja; conclusio
RFil XXII p. 25 (a. 1512) : e-iis (glossa argumentis) «domowamy zamkly rzecz» concluserunt.Cf. Słownik Staropolski s. v. domowa.
N. constr. sq.
ut:
CodEp II p. 99 (a. 1418) : qua de re ... censui ... exarare leticiam hoc solo ... contentuse-o, ut ... vos unicum ... summum antistitem ...profiteri obligor.
Praec.
a.
eccl.
(e
Gr.
λόγιον ad verbum translatum) divinum, Domini, sacrum
α.
sg. sensu latiore: słowo Boże, nauka ewangelii; (collective usurpatur) verba (praecepta) Dei, Divini Spiritus
effata.
β.
(plerumque) pl. sensu strictiore: Pismo
św.
; fere i. q. Scriptura Sacra.
b.
litterarum
pisemny dowód, dokument;
i. q. litterae publicae, scriptum publicum, testimonium perscriptum
PommUrk III p. 43 (a. 1288) : ea, que inter mortales ordinantur, iuste scriptis annotantur, vt... rei ueritatem ... litterarum e-a protestenturi
Ib. V p. 337 (a. 1317) : que inter mortales ordinari contigerit, iuste scriptis affirmantur, quia rei veritatem expressam litterarum e-a protestantur.
c.
iuris et aequitatis
przepis, nakaz, wymoga, to co ktoś (coś) dyktuje; praeceptum, iussum.
monitum, id quod quis (quid) dictat
KodUJ III p. 151 (a. 1490) : optat praemia quisque labor ... iuris ... et aequitatis dictante e-o.
Item
sacri canonis :
KodKKr I p. 200 (a. 1335) : sacri canonis testante e- o.Occ. prośby, namowa; preces, exhortatio
*KodLit p. 293 (a. 1422) : celsitudini uestre laudes ... persoluere studebamus... prompti ... excusare e-a opportunitate percepta.
d.
in malam partem
falsum
et
abs.
: kłamstwo, oszczerstwo, podstęp; commentum,mendacium, calumnia, dolus
CodVit p. 200 (a. 1409) : multa de nobis convicia falso e-o conponentes.
ModlWW p. 12 : distrue consilium illorum inimicorum et e-um et invidiam atque dolum, quo contra me insiliunt.
2.
cum respectu alterius personae, ad quam verbum dirigitur: tyle co: mowa, przemówienie;
allocutio, oratio (saec. XV).
II.
język (jakiegoś narodu); lingua, sermo (alicuius populi).