- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- L.
- A.
- H.
- N.
GŁOG. Don. fol. OIIb : verba passiua neutra ... habent praeterita verborum actiuorum, vt ... diuertor, diuerti.]
I.
trans.
(ad vim verbi devertendi proxime accedit)
A.
kierować dokądś, zwracać w jakimś kierunku; aliquo dirigere, vertere
1.
propr.
a.
animantes,
v.
gr.
equum (
DŁUG. Hist. IV
p. 724
;
ArHist VIII
p. 352, a. 1499),
;item
podvodas
(i. currus
KodWiel
p. 42, a. 1505,
cf.
infra xxx). Occ. homines, v.
gr.
Turcum (
*Tom. X
p. 287,
a. 1528)
, gentes
armatas (
*CodVit
p. 735, a. 1426)
,
item
abstr. , v.
gr.
tyrannidem :
Theiner II p. 278 (a. 1501) : Tartari ... tirannidem ... atrocissimam contra ducatum illum d-unt.Pass. zwrócić się, pójść; aliquo se conferre
AKapSąd III p. 233 (a. 1431) : nesciens, quo d-i debeat, cum nox esset.
SSrSil IX p. 61 (a. 1464) : nesciens quo d-i.Ita saepius,
b. viam (per agrum:
StPPP II
p. 242,
a. 1419
;
Visit,
p. 54, a. 1511),
item meatum fluminis (per alium alveum:
Tom. IV
p. 72,
a. 1516),
praec.
de ipso flumine sim. meatum, (de) cursum suum aliquo (
DokMp I
p. 322,
a. 1404
et passim
saec.
XV—XVI).
2.
transl.
Locut.
α.
animum alicuius ad aliquid
nakłonić do czegoś; ad aliquid agendum inducere
DŁUG. Hist. I p. 504 : nisi ... commeatuum ... defectio animum Boleslai ad sequendum senum consilia d-isset.β. ] cogitationem suam aliquo myśleć o czymś; de aliqua re cogitare
KodUJ III p. 81 (a. 1478) : testis ... tunc cogitationem suam ad alia d-it.
Simili sensu pass.
MATTH. Rat. p. 17 : sed ne d-amur ad alia, intentio mea est etc.
γ.
iter aliquo
wyruszyć; proficisci,se conferre
MPH II
p. 107 (Herbord):
episcopus ... ad Gozgauiam iter d-it.
Simili sensu
gressus suos (
CodVit
p. 1069, a. 1422),
item progresssum (
PP II
p. 159, a. 1450,
cf.
AGZ IX
p. 74, a. 1453)
.
δ.
pass.
ad possessionem
przejść na własność;
alicui cedere
KodMaz(L) p. 63
( a. 1351) : territorium ad nos et ad possessionem nostram devolui debeat et d-i.
B.
1.
odwracać w inną stronę;
avertere. Refl.
przewracać się (na bok); se convertere
PEREGR. fol. p IIIb : Laurentius se in latus d-it et medium sepulcri beato Stephano reliquit.
MPH IV p. 495 (saec. XV) : prenimio cruciatu oportebat eum hincinde se d-re et movere.
N. locut.
iter
odejść;
discedere (inde:
DŁUG. Hist. IV
p. 239
).
Simili sensu
pass.
sine
obi.
FormJ p. 58 : a iusticie d-i tramite videamur.
KomKadł p. 351 : non segniter a praelio d-i.
2.
oddalić, usunąć; amovere, tollere,
concr.
humorem (a corpore aegri
CRIC.
in
Tom. V
p. 366, a. 1521),
item malum (i. morbum) ad extremas corporis partes (
id.
in
Tom. VIII
p. 267,
a. 1526).
Sensu latiore, v. gr. connubium aspernabile (
ib.
p. 273, a. 1526)
, concordiam (
ib. VII
p. 225, a. 1525)
.
C.
fungitur vice verbi
convertere
a.
pecunias
sim.:obrócić, zużyć na jakiś cel; consumere, collocarein aliqua re
PommUrk V p. 144 (a. 1313) : istos ... redditus ... heredes possunt d-re in usus eis placitos.
Ib. p. 452 (a. 1319) : totam pecunie summulam ... in utilitates civitatis... Gartze d-re comparent.Ita vulgo saec. XIV—XV.
Praec.
in (ad) usus suos
sim. (ut supra), item
sq.
locut.
adv.,
v.
gr.
ad suum melius (
KsgPozn
p. 260,
a. 1431)
, quo voluisset (
AGZ XI
p. 276, a. 1446)
,
quo alicui placet (
AKapSąd II
p. 638, a. 1481
;
CracArt II
p. 488, a. 1504)
, prout alicuius velle voluerit (
KsgŁawWar I
p. 105, a. 1461)
, nescitur quo (
ZabDziej II
p. 505, a. 1489).
Pass. obrócić się; abire
KodMaz(L) p. 63 (a. 1351) : id in nostrum dampnum converti volumus et d-i.b. zmienić, obrócić w coś; mutare
KodPol II p. 58 (a. 1256) : humanum genus ... rem certam pocius in sinistram quam ad partem laborat d-re meliorem.
StPPP II p. 560 (a. 1447) : d-re viceuersa prata in pascua communia.
II.
intrans.
A.
1.
propr.
a.
zejść z drogi, zboczyć;
de via deflectere
MARTIN. OP. Serm. p. 401 nlb. : asina d-it ab itinere. Etiam in imagine, v. gr. de iustitiae tramite (FormJ p. 58 ).
b.
zwrócić się, skierować się, pójść; aliquo se conferre,
c.
zatrzymać się gdzieś, przebywać; commorari, degere
(aliquo loco
vel
apud aliquem)
CRIC.
in
Tom. VIII p. 262 (a. 1526) : cogemur in villis d-re.
Simili sensu pass. ,
ib. I p. 65 (a. 1510) : ut ad breve tempus in domo v(est)ra d-i liceret.Ita saepius saec. XVI.
2.
transl.
a.
zwrócić się ku czemuś; aliquo converti, v.
gr.
ad nefanda dementiae studia (
DŁUG. LibBen III
p. 80
)
, in partem alicuius (
id. Hist. III
p. 381
)
, aliorsum (
id. Op.
p. 461
).
b.
przechodzić, popadać (w jakiś stan); in aliquem statum transferri
,
v.
gr. in absumptionem et abolitionem (de litteris
*KodTyn
p. 501, a. 1472)
, ad peiora (de statu mundi:
PommUrk V
p. 101, a. 1313).
N. de
negotio
przybrać obrót; vergere
Tom. I p. 87 (a. 1510) : quorsum ...negotium d-i velit.
B.
1.
propr. odchodzić, oddalać się, uciekać; discedere, abire, aufugere,praec. a proelio (
KADŁUB.
p. 12
et saepius).
2.
transl.
a.
odstąpić, zaniechać;
desistere
,
v.
gr. a malo (e
Vlg.
Ps. 33, 15
NIC. BL. Serm. I
p. 304
)
, a rectitudine (
CorpJP II I
p. 98, a. 1509)
, ex principali responsione (
SSrSil I
p. 27, saec. XV med.med).
b.
rhet. przejść do ubocznego tematu; digredi a proposito
(saec.
XV).
a. ab uxore (viro)
et
abs.
:
porzucić współmałżonka, wziąć rozwód; divortium facere.
Sensu A—B etiam
pass.
Item refl.
StSyn III p. 10 : nec ad alios actus se d-ns Corpus Christi... cum omni reverencia et honore deferat sacerdos.
PEREGR. fol. o VIb : quia nullum hospitium habere poterant, d-erunt se in communem transitum.Ita saepius saec. XV.
Constr. ad I—I
I: indicatur quo
a.
sq.
ad.
b.
sq.
in
c.
acc.
c.
sq.
contra
cf.
d.
sq.
per,
cf.
. e.
sq.
super :
KodWiel p. 42 (a. 1505) : poduodas ... d-unt super Wyeliczkam.f. sq. adv. , v. gr. aliorsum, cf. supra xxx, alias ( ŁASKI LibBen I p. 477 ). Indicatur unde (a quo) a. sq. ex. b. sq. adv. , v. gr. hinc ( IO. VISL. p. 198, v. 396), hincinde ( MPH IV p. 495, saec. XV) , ab invicem ( ChrMP p. 543 ) .