- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- L.
- A.
- N.
I.
propr. granica,odległość; intervallum,finis.
N.
α.
przedział we włosach; capilli dispertiti
GLb p. 31 : d-n, distigium, «przebor» ... capillorum distinctio «przedzyal».
Ib. p. 103 : taranella, d-n, «przedzyal».
β.
narium
przegroda nosowa; saeptum nasale:
ib. p. 17 : d-n narium «chrząslka».
II.
transl.
A.
1.
różnica; differentia (saec.XV-XVI).
2.
rozdwojenie,niezgoda,spór; discidium,discordia,lis
APozn I p. 106 (a. 1444) : ordinacio et complanacio d-um in facto molendinorum regalium et civilium ... inter molendina regalia et civitatis Poznanie molendina quedam d-a et discordie committebantur.
DŁUG. Hist. I p. 396 : maius deinde d-n in Ecclesia Gregorio obeunte secutum est, Guiberto Sedem Romanam per vim occupante.
3.
odmiana, rodzaj; genus,species (saec. XVI).
B.
punkt zwrotny,moment decydujący,przełomowy; cardo, summa rerum,momentum,quo res vertuntur (saec. XV—XVI).
C.
niebezpieczeństwo,trudne położenie, groźna sytuacja; periculum,res dubiae, casus, calamitas.
Glossae
Pol.
RFil XVI p. 346 (saec. XV in.in) : d-a «trwogy».
Ib. XXV p. 152 (saec. XV med.med) : d-a «nyeprzeszpyecznosczy».
GLcerv p. 534 : d-n, id est periculum, «nieprześpieczność».
Syn.
periculum (saepissime), interdum additur
adi.
apertum, periculosum.
Constr.
a. abs. b. sq.
gen.
obi.
α.
personae.
β.
rei
,v.
gr. belli, fortunae, mortis, periculi, rei, vitae, quae
locut.
iam
ap.
antiquos leguntur. Sed etiam iungitur cum aliis subst., ubi 'discrimen alicuius rei' interdum ad sensum 'alicuius rei periculosae' accedere videtur v. gr. discrimen certaminis (
DŁUG. Hist. IV
p. 35
)
, collisionis (
id. Op.
p. 263
), dimicationis
(
id. Hist. II
p. 50
), guerrarum (
CodSil(M) III
p. 173, a. 1227
et passim), iacturae (
Lites II
p. 373, a. 1343)
, iniuriarum (
KodLit
p. 212,
a. 1416)
, litium (
TPaw III
p. 355, a. 1396
;
cf.
ib.
p. 401, a. 1397)
, offensionum (
*Lites I [NRSTR:642]
p. 421, a. 1310)
, viarum (
ib.
p. 113, a. 1339
et passim).c. sq.
gen.
subi.
DŁUG. Hist. I p. 359 : desertum se a militibus propriis ... et hostium expositum d-i ... deplangit.d. sq. ab:
DŁUG. Hist. I p. 482 : certus enim erat, nisi haec providisset, se a Boleslao d-n incursurum.
Tom. VI p. 7 (a. 1522) : d-n regni Ungarie a Turcis, quo in presens laborat.
D.
1.
szkoda,strata; damnum,detrimentum, iactura
(cf.
Th.
V 1,1360,28
sq.
)
KodWp III p. 748 (a. 1255) : ne mortalium facta ... temporum decursu in dubium adducantur et ex hoc posteri d-n aliquod possent pati.
KodKKr I p. 60 (a. 1255) : ne mortalium gesta ... temporum ... mutabilitate ambiguitatis d-n inposterum aliquatenus possint patj.Ita saepissime usque ad saec. XVI.
Syn.
damnum (
StPPP II
p. 521, a. 1443)
, iactura (
PP II
p. 159, a. 1453)
;
opp. commodum (
DŁUG. Hist. I
p. 357
).
2.
kara,zguba; poena, calamitas
DŁUG. Hist. I p. 72 : asserentes se sacrilegium horrescere, non praelium, nec velle pro causa noxia et impia notorium subire d-n, a certaminis loco divertunt.
Ib. p. 293 : a beato Gerardo ... correptus est Hungariae rex, qui etiam finale d-n, nisi poeniteret, sibi denuntiabat pro scelere patrato imminere.
Iuncturae verbales selectae (a
d A-D)
α. aliquem in discrimen conicere (
Tom. VI
p. 205, a. 1523
et saepius), committere (
DŁUG. Hist. IV
p. 28
)
, deducere (
Dogiel I
p. 28, a. 1525)
, ponere (
DŁUG. Hist. IV
p. 608
et saepius; item in discrimine:
CorpJP III
p. 645, a. 1522)
, proicere (se:
DŁUG. Hist. IV
p. 609
).
Simili sensu
discrimini adigere (
KADŁUB.
p. 151
)
, committere (se:
Tom. II
p. 257, a. 1513).
β. discrimen contrahere (
PP II
p. 191, a. 1454)
, incurrere (
ib.
p. 159, a. 1453)
, stare (
DŁUG. Hist. IV
p. 35
).
Simili sensu
in (ad) discrimen (de)venire (
DŁUG. Hist. V
p. 402
et saepius), prolabi (
CodEp III
p. 300, a. 1479)
, recidere (
DŁUG. Hist. III
p. 447
)
, ruere (
CodEp I 2,
p. 143, a. 1454),
item discrimini exponi (
DŁUG. Hist. I
p. 359
)
, se obicere (
URSIN.
p. 102, 15)
, in discrimine poni (
MPH IV
p. 427,
saec. XIV ex.)
.