- Dc.
- B.
- H.
- L.
- N.
I.
1.
zrywać przyjazne stosunki, ogłosić (się) wrogiem, sprzeniewierzyć się komuś, wypowiedzieć wojnę; amicitiam dirumpere, hostem (se) esse publice declarare, a fide deficere, bellum denuntiare
CodVit p. 511 (a. 1420) : tempore regiminis mei Cruciferi d-to regno meo, in magna ipsius parte ipsum destruxerunt.
ArPrawn I p. 242 (saec. XV med.) : ex quo s(erenissi)mus princeps Wladislaus, rex Ungarie ... a quo percepimus cuncta bona, vos d-vit causis legitimis, hinc eciam et nos ... vos similiter una cum omnibus nostris d-amus et execuramus.
DŁUG. Hist. III p. 291 : pro huiusmodi grandi iniuria ... te ... ac regnum Bohemiae ... nomine regis nostri ... d-amus.Ita vulgo saec. XV—XVI. Simili sensu res et bona alicuius
*CodEp III p. 82 (a. 1455) : nos ... res et bona vestra ... d-amus et inimicitias mittimus et nunciamus.
N.
pacem
zapowiedzieć zerwanie pokoju; violandam denuntiare
Lites II p. 318 (a. 1412) : ex pace ... quam ... vestra serenitas ... dicto domino duci et suis terris ex falsissima causa d-vit.
N. glossas Pol.
StPPP X p. 64 (saec. XV in.in) : preterire volentes ... violentas iniurias, quas nobis et nostris hominibus per vos et vestros complices intulistis ... vobis et omnibus, qui vobis assistunt auxiliarii, tenore presencium d-amus, id est «opowyadamy».
GLcerv p. 532 : d-re est feidam hoc est bellum indicere, hostem declarare, clarigare «odpowiedać, wypowiedać».
Syn.
exsecurare (
ArPrawn I
p. 242,
a. 1443)
, hostem se confiteri (
KH VII
p. 8,
a. 1497)
, inimicitias denuntiare (
Dogiel I
p. 214,
a. 1549).
Constr.
a. sq.
dat.
,
cf.
et saepius.
b. sq.
acc.
,
cf.
et saepius.
c. sq.
abl.
,
cf.
2.
part.
perf.
diffidatus, -a, -um
taki, który się sprzeniewierzył, ogłosił wrogiem; qui a fide defecit,hostem se esse declaravit
DŁUG. Hist. II p. 128 : Bela ... rex ... asserens se ab amico suo non d-to ... vehementi iniuria violatum.
CodEp III p. 187 (a. 1474) : hostes d-ti amborum regum.Cf. DIFFIDATIO I DIFFIDATOR I DIFFIDATORIUM DIFFIDATORIUS I 2. DIFFIDO III occ.
II.
1.
odgrażać się, wygrażać komuś, zapowiadać zemstę, ubliżać komuś; minari alicui, se poenas expetiturum denuntiare, offendere aliquem
StPPP VIII p. 550 (a. 1398) : penam XV ... pro eo, quod eidem officiali in iudicio d-uit.
ArPrawn I p. 10 (circa 1400) : irruit in curiam dicti dni N. prepositi ... dum presidebat iudicio ... volens eum occidere ... et eum tunc d-vit.
StPPP II p. 199 (a. 1415) : Nicolaus ... penam XV ... pro eo, quia homini suo d-uit in judicio.Ita vulgo saec. XIV—XVI.
N. glossas Pol.
StPPP II p. 455 (a. 1439) : Nicolaus ... cum Martino ... kmethone ... habent terminum ... pro eo, quia idem Martinus ipsi Nicolao d-uit alias «przegrazal».
AGZ XV p. 44 (a. 1466) : Michael ... conquestus est super ... Nicolaum ... et Iurscham ... quomodo ipsi Michaeli d-ntes alias «othpowyadayacz», sibi minas inflixerunt alias «grozyli mv» ipsum percuttere ... cupientes.
OrtWp p. 24 (saec. XV) : cepit d-re (ed. difodare) alias «otpowyadacz» eidem proconsuli ... sed non d-vit communitati.
Additur
hostiliter (
MPH VI
p. 636, saec. XV ex.ex).
Syn.
comminari (
AKap Sąd II
p. 750, a. 1510
;
KsgRWar
p. 522, a. 1526)
;, machinari in mortem (
AKapSąd III
p. 257,
a. 1497)
, minari, minas inferre (
ArPrawn V
p. 381, a. 1479
;
AKapSąd II
p. 319, a. 1487)
.
2.
zagrażać, przynosić szkodę; imminere, periculo esse, damnum inferre
*KodLit p. 289 (a. 1422) : Ordo non debet fouere contra regnum tales, qui regnum Polonie ... vel regni subditos ... d-rent neque dominus rex nec sui subditi in regno servare debent contra Ordinem aliquos, qui eundem d-rent (ed. -ret).
CodSil XV p. 211 (a. 1442) : praepositus adjungens se quibusdam castellanis ... qui propter eum d-arunt ecclesiam et capitulum et magna dampna intulerunt bonis ecclesie.
CodEp III p. 31 (a. 1448) : idem nedum michi et ecclesie mee rebellis fuit et est in omnibus inobediens ... et bona ecclesie ... pluries d-at et iuxta libitum sue voluntatis dampnificat et molestat.
AAlex p. 141 (a. 1502) : propter insecuritatem praedonum, qui regno toti d-arunt.
Tom. IV p. 144 (a. 1517) : fecerunt nos certiores subditi nostri ... foveri nonnullos predones in ditione illustritatis vestre, qui illis d-ant.Cf. DIFFIDATIO II 1 DIFFIDATOR II DIFFIDATORIUS II 2. DIFFIDO III.
Constr. ad
1—2: a.
sq.
dat.
,
cf.
et saepius.
b.
sq.
acc.
,
cf.
et 538, 55 et saepius. Additur
in
c.
abl.
UrkBBr p. 329 (a. 1360) : dux ... opidum ... occupaverit ... prelatos et canonicos ... in rebus ... et personis eorundem d-vit.c. sq. abl.
AGZ XII p. 14 (a. 1437) : nulla pars d-re debet alteri nec incantacionibus alias «wroszbø» nec aliquo malo.d. sq. acc. c. inf.
AKapSąd III p. 31 (a. 1467) : Iohannes ... d-at eosdem homines... se percussurum.e. sq. (usque) ad :
ArPrawn I p. 241 (saec. XV med.med) : tam in rebus quam in personis usque ad ossa et sanguinem d-o et te execuro (i. ex-securo ) per presentem, ut ... sis insecurus et timidus, quia capiti, membris ... tuis machinor super mortem precipitare.
AGZ XV p. 299 (a. 1492) : ipsi Nicolao ad mortem d-as.f. sq. in c. acc.
AKapSąd III p. 26 (a. 1466) : Marzusch in campo ... Petrum verbis furiosis invasit armis atrocibus sibique in mortem d-vit hiis verbis famam suam denigrando etc.
Ib. II p. 435 (a. 1472) : eam uxorem ... in mortem d-re.Ita saepius. Simili sensu in vitam
ib. p. 792 (a. 1515) : in vitam ipsius d-ndo affirmandoque, quod aut te interficiam, aut pedem tibi abscidam.Ita saepius. g. sq. in c. abl. , cf. et saepius. h. sq. per :
AKapSąd II p. 46 (a. 1419) : Stanislaus... ipsis ... d-vit et d-at per litteras suas.
MPH VI p. 636 (saec. XV ex.ex) : rex ... ipsum ... per suas patentes literas et nuncios ... hostiliter d-vit diversas minas ei imponendo.
3.
occ. naganić czyjeś szlachectwo; aliquem nobili genere ortum esse publice negare
StPPP VII p. 343 (a. 1431) : kmetho ... d-uit alias «przyganil» Stanislao ... quod talis est, sicut ego kmetho (syn. derogo ib. supra).