- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- B.
- A.
- H.
GŁOG. Alex. I fol. S Ib : etiam reperitur 'dixti’ pro 'dixisti’.Cf. Th. V 1, 967, 34 sqq. part. perf. dixtus:
AKapSąd III p. 135 (a. 1509) : vidit ... uxorem dixti Conwyssar.item dicatus:
KodMp II p. 79 (a. 1248) : sal liberum ... domo dicato semper habeatur.refl.
ArPrawn X p. 168 (a. 1406) : ut dicerent se debite et de iure (sed ib. paulo inferius] ut dicerent),
item
pass.
pro
act.
StPPP VIII
p. 200 (a. 1386)
:
Nicolaus dictus Kobalka, quod dicebatur super ipsum Gregoriumetc.
Ib. VII 2, p. 240 : Stachna ... fuit in pacifica possessione et tenuta, de quibus dicitur se esse violenter expulsam.part. fut. pass. et part. praes. pro part. perf. cf. infra 506, 3 sqq. inf. praes. act. pro subst.
MARTIN. OP. Serm. p. 98 nlb. : doctores magni interdum in suo dicere decipiuntur.
inf.
praes.
pass. sensu act.
Dogiel IV p. 29 (a. 1263) : damus eis arbitris auctoritatem continuandi diem dici usque in diem dominicam, nisi de consensu partium in ulteriorem terminum prorogetur.]
I.
propr. mówić, powiedzieć, rzec; loqui, fari, verba facere, affirmare, asseverare. Quasi abundanter usurpatur
KsgMaz I p. 73 (a. 1407) : Albertus inquit d-ns: ego nolo iurare.Glossae Pol.
KsgCzer p. 282 (a. 1423) : quid ipsi d-xerint, vulgariter «virzecly».
GŁOG. Alex. I fol. P IVb : d-re, id est loqui ... «mowicz».Cf. infra 505, 23. In certis quibusdam locut. (et iuncturis)
1.
a. ut ita dicam (saec.
XVI).
b. ut dicitur
(saec.
XV—XVI).
c. mirum (est) dictu (saec.
XV—XVI).
2.
a.
avisamentum alicui
zawiadamiać kogoś;
aliquem certiorem facere
CorpJP III p. 76 (a. 1507) : ut ... vestrae fidelitates ... quibuslibet ... mandent et avisamentum d-ant, quatinus eqs.
b.
causam
bronić się w sądzie; coram iudicibus se defendere.
c.
culpam alicui
obwiniać, oskarżać kogoś przed sądem; aliquem coram iudicibus accusare
TPaw III p. 369 (a. 1396) : comparuit terminum super Krzos ... pro hoc, in quibus (sic ) sibi culpam d-it.
JusPol p. 194 (a. 1418—19) : quando nobilis nobilem inculpat pro furto, ille cui culpa d-itur, tenetur se quinque testibus expurgare.
d.
mendacium
kłamać; mentiri
RHer III p. 14 (a. 1419) : asserens ... quod mendacium d-ret, vulgariter «lgala».
e.
salutem (plurimam)
pozdrawiać; salvere iubere (praec. in epistularum exordio saec. XV—XVI). Inde fere i. q. życzyć; optare
Tom. V p. 200 (a. 1520) : rex ... vestre maiestati plurimam salutem, felicissimos successus et omnium honorum incrementum d-it et optat.
3.
a.
honori (ad honorem, de honore)
uwłaczać komuś; de honore alicuius detrahere, obtrectare alicui
PH XXXVII p. 387 (a. 1412) : Jaracz ei d-xit honori Iohannis, quod: non es dignus recipere culpam, quia fugasti de conflictu sicut non bonus.
NieznHer p. 12 (a. 1435) : querulavit super ipsum pro eo, quod sibi d-xit ad honorem (cf. KsgMaz III p. 165, a. 1436).
AGZ XIV p. 344 (a. 1452) : actor citavit nobilem Drobysch... quod de honore eius d-ret, alias «pomawyal» inpossibilia verba (cf. ib. infra).
b.
sub anima
brać jakieś twierdzenie na swe sumienie; conscientiae vel animae suae periculo aliquid affirmare
AKapSąd II p. 392 (a. 1459) : et d-o et possum d-re sub anima mea, quia audivi talem capellanum.
c.
solo verbo
tylko (nie uroczystymi) słowami, tj. bez składania przysięgi; meris verbis,i. sine iure iurando
StPPP VIII p. 366 (a. 1394) : quidquid ... Albertus solo uerbo d-erit absque iuramento, hoc dampnum Virzbanthe erit.Cf. DICTUM I locut. β.
5.
dominica Dicit Dominus
dwudziesta trzecia niedziela po św. Trójcy; dominica vicesima tertia post festum s. Trinitatis
RachJag
p. 36 (a. 1389)
.
II.
transl.
A.
1.
opowiadać; narrare (saec. XVI).
2.
wymieniać, wspominać; nominare, mentionem facere, memorare.
Hoc sensu vulgo part.
perf.
, cui saepe additur ante, supra, pluries, ulterius sim.
(cf.
s.
v.
).
3.
wygłaszać,mówić;
verbis exprimere.
Praec.
α.
eccl. odmawiać,recytować; recitare
Dogiel IV p. 28 (a. 1257) : unam missam singulis diebus ... d-re.
MARTIN. OP. Marg. fol. q 3a : pro centum animabus ... missa d-itur.Ita vulgo, item canticum, collectam, horas, orationes, sacra, salutationem angelicam sim., cf. s. v. β. iur. , v. gr. iuramentum, rotam, testimonium sim., cf. s. v. Glossa Pol.
ArHist III p. 323 (a. 1420) : rotam d-re alias «roczicz».
B.
1.
nazywać, zwać; appellare, vocare, nominare.
N. quasi abundanter
KodMp IV p. 35 (a. 1391) : curiam, cuius vocabulum d-itur Zauischowca.Hoc sensu vulgo part. perf. , sed etiam part. fut. pass. et part. praes.
RachJag p. 299 (a. 1405) : ante stationem d-ndo anno quinto (i. dicto anno 1405, cf. supra p. 296: stacio ... sub anno Domini quinto).
StPPP II p. 364 (a. 1432) : pallaciculum ... cum curiaculo, d-ndo «dworzecz».
DokMp II p. 292 (a. 1439) : fossatorum et rubetorum ... Lysszye Yamy d-ncium.
Constr.
a. sq.
abl. b. sq. ab. c. sq. ex.
2.
opiewać, brzmieć; continere, tenorem habere
MPVat III p. 154 (a. 1310) : littere eius sigilli in circuitu ... sic d-bant: sigillum ecclesie Sancte Marie in Wratislavia (ita ib. saepius).
ZapSądWp p. 187 (a. 1404) : domini ... manserunt Bodzantam ... circa suam literam obligatoriam ... prout d-it seu canit super Borzuyewo.Ita saepius.
C.
sensu praegnanti
1.
ius, poenam, sententiam
sim. et abs. :ustanowić, postanowić, orzec; decernere, edicere, sententiam ferre, statuere.
N. constr. sq.
super :
KsgGrWp II p. 228 (a. 1394) : duplex pena furticia d-batur super Szidofkam pro gladio et pecoribus.Ita ib. saepius. Glossae Pol. et definitiones
AGZ XV p. 61 (a. 1466) : ministerialis ... dedit terminum, d-ns alias «myenocz» facialem terminum.
GLcerv p. 531 : d-o leges aliud est quam fero leges, est enim ferre ad suos, d-re ad victos ... diem d-re est constituere tempus, in quo aliquid facere debemus, «czas vstawic».
2.
przyganiać, przymawiać; cavillari, verbis carpere, exprobrare
RHer III p. 19 (a. 1425) : debet eam multam solvere ... pro isto, quod sibi ([i. ei) ]d-erat, alias «prziganil».
ArPrawn IV p. 627 (saec. XV ex.) : nullus est ausus ... dignitario aliquid turpi (sic ) d-re, vulgariter «prymowicz».
3.
obiecywać; promittere, polliceri
AGZ XII p. 91 (a. 1441) : archiepiscopus debet libere mittere homines ... prout hoc ipsum procurator eiusdem reverendissimi d-xit mittere.
Dogiel I p. 390 (a. 1537) : dotem ... quam ... Casimirus rex Poloniae ... duci Bavariae ... d-xerat, nondum esse persolutam.Cf. etiam ArPrawn VII p. 133 (a. 1566).
4.
ad aliquid
sprzeciwiać się; obloqui, obsistere
KodMp IV p. 419 (a. 1443) : que piscina potest inundare prata ... Philippi, et ipse Philippus non debet ad hoc d-re perpetualiter (cf. ib. infra eodem sensu sine contradiccione ipsius Philippi).
5.
pozwać do sądu?
in ius vocare?
TPaw IV p. 397 (a. 1419) : scio sicut Nicolaus non repellit Florianum ipsius a mercede ... et d-re ipsum tenetur in primis terminis.
D.
log.
t t..
1.
mówić, twierdzić, orzekać o czymś;
praedicare, affirmare, asserere.
Indicatur modus addito
α.
adv.
,
v.
gr.
absolute, aequivoce, analogice, arguitive, categorice, communiter, conclusive,
conformiter, congrue, consequenter, denominative, dupliciter, enthymematice, immediate, implicite, materialiter, multipliciter, notanter, perfecte (imperfecte), positive, probabiliter, proportionaliter, proprie (improprie), quidditative, realiter, relative (correlative), similitudinarie, simpliciter, translative, transsumptive, universaliter, univoce
sim.
,cf.
s.
v.
β.
abl.
,
v.
gr.
necessitate, ratione, respectu
sim.,
cf.
s.
v.
γ.
subst.
a . prp. , v.
gr.
cum additione, per accidens (comparationem, intellectum, modum
sim.),
pro intellectu, propter quid, secundum relationem (substantiam
sim.) etc.,
cf.
s.
v.
Occurrit
praec.
in
locut.
subst.
dici de omni (opp.
de nullo)
Arystotelesowska zasada wynikania twierdzeń szczegółowych z twierdzeń ogólnych; regula Aristotelis de propositionibus particularibus, quae universales consequantur
GŁOG. Hisp. fol. 108b : in propositione vniuersali est d-i de omni aut d-i de nullo; in affirmatiua est d-i de omni, in negatiua d-i de nullo.
BYSTRZ. AnalPr fol. a VIIb : d-i de omni et d-i de nullo sunt principia regulatiua syllogismorum, ergo omnis syllogismus est regulatiuus per d-i de omni aut per d-i de nullo.
WROCŁ. Dial. fol. E VIIb : d-i de omni est duplex: prioristicum est predicatum d-i de subiecto distributo ... posterioristicum est predicatum affirmari de subiecto, pro quolibet eius supposito et pro quolibet tempore sicut in qualibet propositione etc.Ita vulgo.
2.
oznaczać, określać; significare, designare
VITELO Persp. p. 156 : intentio remotionis d-it priuationem contactus aliquorum duorum corporum propter spatium inter illa duo corpora existens.
MatFil II p. 30 (a. 1413—14) : genus vero d-it formam mediam inter potentiam et actum.Ita passim.
Constr. ad
I—II:
A.
indicatur quid
a.
sq.
acc.
b.
sq.
dupl.
acc.
c.
sq.
abl.
d.
sq.
de. e.
sq.
in
c.
acc.
AKapSąd III p. 41 (a. 1473) : d-xitque in hec verba ... tu solus es peior etc.Ita saepius. Cf. Th. V 1, 988, 41 sqq. f. sq. pro :
StPPP VIII p. 675 (a. 1399) : Clemens nec contradicere debet, nec cum rege pro eisdem C marcis d-re.
Tom. XVI 1, p. 509 (a. 1534) : declaramus ... Antonium pro indigena regni nostri Poloniae ab omnibus d-i, haberi et reputari debere.g. sq. acc. c. inf. (pass. sq. nom. c. inf. ). h. sq. oratione recta. i. sq. enunt. obi. α. c. quod.
N.
quod sq.
oratione recta
β.
c. quia.
N.
quia sq.
oratione recta(
AKapSąd III
p. 175, a. 1513).
γ.
c.
ut (sensu quod). j. sq.
enunt.
interrog. k. sq.
enunt.
fin.
α.
c.
quod :
StPPP VIII p. 156 (a. 1385) : dixi eis, quod (i. ut ) statuerent Nicolaum.
β.
sq.
ut.
B.
indicatur ad quem a. sq.
dat. b. sq. ad.
C.
indicantur relationes variae
a.
sq.
abl.
per
sonae (i. per aliquem)
KsgMaz I p. 184 (a. 1415) : Laurencius Stanislaum, Iohannem et Mroczkonem ... citavit et querulavit, d-ns suo prolocutore: domini, ego propono super prefatos S., Io. et M. etc.b. sq. abl. rei
AKapSąd III p. 365 (a. 1469) : d-xit ... materna lingua ([Germ.): ]«ir stet myr etc.».c. sq. ad :
KomPolit p. 200 (a. fere 1433): ad Bohecium d-o quod ... ad 3-am conclusionem d-o etc.Ita saepius. d. sq. contra. e. sq. cum :
AKapSąd II p. 739 (a. 1509) : plebanus ... d-bat cum clamore ... hec verba.f. sq. in c. acc. g. sq. inter :
AKapSąd III p. 236 (a. 1480) : qui inter loquendum d-xit: isti sacerdotes eqs.h. sq. ex :
StPPP VII p. 416 (a. 1463) : hoc dixit ex furia.
AKapSąd III p. 106 (a. 1506) : quod hoc d-ret ex iniuria.Ita saepius. i. sq. post:
AKapSąd III p. 142 (a. 1510) : d-atis clausulatim (ed. clausatim) post me.j. sq. super c. acc.
StPPP VIII p. 61 (a. 1382) : nichil habeo super eum d-re.Ita saepius.