Ogólne
Pełne hasło
Więcej

DETERMINATIO

Gramatyka
  • Formydeterminatio, determinacio
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -onis
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajżeński
Znaczenia
  • I. propr. designatio limitum
  • II. transl.
    • A.
      • 1. theol. phil. conclusio, placitum, decretum (praec. theol. et phil.) statutum, lex
      • 2. + Sandivogius de Czechel disceptatio, qua in universitate publice peracta atque a professore comprobata studentes gradum quendam assequebantur:
      • 3. iur. sententia iudicum, arbitratus, quo lis dirimitur
    • B. conclusio, finis
    • C. condicio, exceptio
    • D. confunditur cum voce interminationis
  • III. phil. terminus, quo sensus notionis cuiusdam vel dictionis restringitur

Pełne hasło

DETERMINATIO s. DETERMINACIO, -onis f.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • L.
  • A.
  • H.
  • Ha.
  • N.
I. propr. wytyczenie granic; designatio limitum
KodWp II p. 369 (a. 1323) : literas ... super donacionem villarum ... et earum metarum d-e
II. transl.
A.
1. ustalenie, orzeczenie, (ostateczne) sformułowanie (zwł. w kwestiach teologicznych lub filozoficznych); conclusio, placitum, decretum (praec. theol. et phil. )
ConcPol IV p. 139 (a. 1435) : nequaquam istud conveniens esse dicimus canonicis institutis et sanctorum patrum d-bus.
JAC. PAR. I p. 215 : contra iura sancta et d-em universalis Ecclesie.
GŁOG. Anal. fol. 4b : quod... tota logica non est scientia speculatiua, patet ex d-e doctoris sancti, qui tenet totum triuium esse practicum.
Ita passim saec. XV—XVI. Occ. przepis, ustawa; statutum, lex
ArPrawn V p. 495 (saec. XV ex.ex) : ille ... iuxta d-em c. Duobus de rescriptis l. VI ... recipiatur.
Ib. I p. 332 (saec. XVI) : declarationes seu d-es certi sinodi.
AKap p. 191 (a. 1561) : cum articulis et d-bus presentis capituli.
Iuxta posita
decretum ( SACR. Elucid. fol. A IVb) , declaratio ( ArPrawn I p. 332, a. 1511) , articulus cf.
Constr.
a. sq. gen. subi. , cf. et passim. b. sq. gen. obi. , v. gr. quaestionis ( STOB. Praed. fol. la) , statuti ( StCrac p. 96, a. 1569) , veritatis ( WROCŁ. Epit. fol. d IVb) . c. sq. in c. abl.
GOST. Th. fol. b IVb : in huius propositionis expeditione inter doctores ... probabilis est d-o.
2. poprzedzone dyskusją i zatwierdzone przez profesora ustalenie tezy, stanowiące warunek uzyskania stopnia uniwersyteckiego; disceptatio, qua in universitate publice peracta atque a professore comprobata studentes gradum quendam assequebantur: Sandivogius de Czechel ap.
DŁUG. Op. p. 175 (a. 1466) : ad in theologia magistros ... attinet doctrinali ac scolastica d-e veritatem diffinire.
LibProm p. 124 (a. 1497) : pro gradu baccalariatus ... promoti ... Egidius de Septem Castris (hic ante d-em mortuus).
Concl. p. 160 (a. 1524) : universitas ... volens ... dispendia ... et gravamina, que fiunt circa apparatum prandiorum ... circa eorum doctorandorum d-em ... moderari et tollere etc.
Ita saepius ib.
3. iur. rozstrzygnięcie (sporu), orzeczenie sądowe, wyrok końcowy; sententia iudicum, arbitratus, quo lis dirimitur
KodWp I p. 153 (a. 1235) : necessarium est ... cuiuslibet rei d-em iudicialiter diffinitam ... in notitiam transmitti posterorum.
MARTIN. OP. Chr. p. 326 : monachis ... litigantibus ... pro d-e leprosus inter sanctos ... positus est.
Ita vulgo saec. XIV—XVI. Additur iuris ( StPPP IX p. 76, a. 1468 ; AGZ XVI p. 229, a. 1490) , finalis ( AAlex p. 479, a. 1505 ; StPPP I p. 343, a. 1527).
Constr.
a. sq. gen. subi. , v. gr. fidedignorum hominum ( PrzywKr p. 8, a. 1364) , litterarum ( KodPol I p. 308, a. 1433) . b. sq. gen. obi. , v. gr. controversiae ( KodWp III p. 289, a. 1367), item negotii ( Lites I p. 444, a. 1334 ; ArPrawn I p. 223, saec. XV) . c. sq. gen. explic. concordiae ( CodEp III p. 525, a. 1433 ; item amicabilis compositionis : KodUJ I p. 46, a. 1402) . d. sq. cum et super :
AKapSąd II p. 470 (a. 1421) : cancellarius ... suspendit causam usque ad d-em dnorum prelatorum cum dnis terrigenis super percepcione decimarum.
e. sq. de:
DŁUG. LibBen I p. 478 : barones ... facta ... discretione et d-e de villis et agris progressive et lateraliter locatis et extirpatis ... canonicis... decimas ... reliquerunt.
Syn. et iuxta posita
declaratio, laudum ( KodUJ I p. 46, a. 1402) , decretum ( ARect I p. 101, a. 1475) , iustitiae complementum ( AAlex p. 479, a. 1505) .
B. ukończenie, zakończenie, koniec; conclusio, finis, v. gr. vitae ( StPPP II p. 275, a. 1423) , anni ( ib. XI p. 434, a. 1573) , terminorum (i. iudicii ArPrawn VI p. 119, a. 1554 ; item positionis actorum ib. )divisionis bonorum (finalis: StPPP I p. 343, a. 1527) .
C. zastrzeżenie, ograniczenie; condicio, exceptio
CodSil X p. 93 (a. 1323) : tres mansos ... conventui ... vendidisse ... hac tamen condicione seu d-e (ed. de terminacione) ... quod etc.
URSIN. p. 36, 23 : poema ... eandem fere d-em recipit ... non enim omne opus poema est, ne si versibus quidem constet, sed illud prestans.
N. constr. sq.
ad :
NIC. BL. Serm. I p. 120 : in nulla alia specie fit d-o maris ad certam faeminam, quia... alia animalia ... non indigent tali obligatione.
D. singulare: groźba; confunditur cum voce interminationis
PommUB p. 384 (a. 1287) : sub d-e (v. l. denuntiatione) anathematis inhibentes.
III. phil. et gram. określenie zawężające zakres pojęcia lub wypowiedzi; terminus, quo sensus notionis cuiusdam vel dictionis restringitur
BYSTRZ. Top. fol. o IIIb : totum in modo est terminus sumptus sine d-e vel cum pauciori d-e (cf. ib.fol. n IIa).
GŁOG. Hisp. fol. VIIIb : in dictione'albus homo’ ... 'homo` est determinabile, 'albus’ autem d-o.
Id. Alex. II fol. c VIa: inter d-em et determinabile non ponitur coniunctio, determinabile enim habet se vt potentia et d-o vt actus.
Ita vulgo in textibus phil. saec. XV—XVI .
Distinguitur
1. grammaticalis :
BYSTRZ. ParvLog fol. L IVb : restrictio logicalis praesupponit d-em grammaticalem.
Definitur a. adi. , v. gr. adiectivalis ( LibDisp p. 109, a. fere 1424 ), constructibilis, realis, generalis ( Gramm. p. 195, saec. XV) , temporalis ( BYSTRZ. ParvLog fol. L IIb) . b. gen. , v. gr. obliquitatis ( WROCŁ. CongLog fol. e 4a ; ;cf. id. Dial. fol. O IIa). 2. essentialis (specificans) :
WROCŁ. CongLog fol. e 4b : d-o est ... specificans, que terminum, cui additur, facit stare pro eque multis, pro quibus staret sine tali additione et a nonnullis dicitur d-o essentialis ... vt 'rationale risibile`.
Opp.
accidentalis
ib. fol. e 3b : pars in modo est vniuersale sumptum cum d-e non diminuente vt 'homo albus’ vel est terminus communis sumptus cum d-e accidentali vt 'niger’.
Distinguitur a. diminuens:
BYSTRZ. ParvLog fol. N IIa : d-o diminuens ... est que diminuit rationem illius, cui additur, quantum ad suam d-em, vt cum dicitur 'Ethiops est albus secundum dentes’.
Cf. WROCŁ. CongLog fol. e 4b ; id.Dial. fol. O IIb. ; b. restringens (superaddens):
WROCŁ.Dial. fol. D IIb : d-o... superaddens est, que superaddit suo determinabili formam positiuam et non diminuit rationem eius, vt 'albus homo’ ... hec et restringens dici poterit.
Cf. id. Dial. fol. OIIb ; CongLog fol. e 4b ; BYSTRZ. ParvLog fol. N IIa. ; c. distrahens (alienans, privans) :
BYSTRZ. ParvLog fol. N IIa : d-o distrahens siue priuans suum determinabile a sua principali significatione ... rationem eius tollit, vt cum dicitur ... 'homo pictus’.
WROCŁ. Dial. fol. D IIIa : d-o... distrahens siue alienans est, que omnino distrahit siue alienat suum determinabile a principali significato.
Item
privativa :
BYSTRZ. ParvLog fol. AA Ia : quandocumquidem actus reflectitur supra seipsum cum d-e priuatiua ... sicut hic 'dico me dicere falsum’. d. amplians:
WROCŁ. CongLog fol. e 4b : d-o est ... amplians ... que terminum, cui additur, ampliat, vt ... participia perfecti vel futuri temporis (cf. id. Dial. fol. O IIb).
Simili sensu
ampliativa ( BYSTRZ. ParvLog fol. L IIIa) . e. extendens:
WROCŁ. CongLog fol. e 4b : d-o ... extendens est totum aggregatum ex d-e et determinabili supponens pro pluribus quam determinabile seorsum supponeret, vt propositio, si est impossibilis (cf. id. Dial. fol. OIIb).
f. categorematica:
BYSTRZ. ParvLog fol. N Ib : d-o pure cathegoreumatica addita suo determinabili alienat ipsum vt 'tunica Ade est’.
g. temporalis ib. fol. L IIb. h. veritatis de loco ( WROCŁ. Epit. fol. d IVb) .
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)