- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- L.
- A.
- H.
- Ha.
- N.
I.
propr. wytyczenie granic; designatio limitum
KodWp II p. 369 (a. 1323) : literas ... super donacionem villarum ... et earum metarum d-e
II.
transl.
A.
1.
ustalenie, orzeczenie, (ostateczne) sformułowanie (zwł. w kwestiach teologicznych lub filozoficznych); conclusio, placitum, decretum
(praec.
theol. et phil. )
ConcPol IV p. 139 (a. 1435) : nequaquam istud conveniens esse dicimus canonicis institutis et sanctorum patrum d-bus.
JAC. PAR. I p. 215 : contra iura sancta et d-em universalis Ecclesie.
GŁOG. Anal. fol. 4b : quod... tota logica non est scientia speculatiua, patet ex d-e doctoris sancti, qui tenet totum triuium esse practicum.Ita passim saec. XV—XVI. Occ. przepis, ustawa; statutum, lex
ArPrawn V p. 495 (saec. XV ex.ex) : ille ... iuxta d-em c. Duobus de rescriptis l. VI ... recipiatur.
Ib. I p. 332 (saec. XVI) : declarationes seu d-es certi sinodi.
AKap p. 191 (a. 1561) : cum articulis et d-bus presentis capituli.
Iuxta posita
decretum (
SACR. Elucid. fol. A IVb)
, declaratio (
ArPrawn I
p. 332, a. 1511)
, articulus cf.
Constr.
a.
sq.
gen.
subi.
,
cf.
et passim.
b.
sq.
gen.
obi.
,
v.
gr.
quaestionis (
STOB. Praed. fol. la)
,
statuti (
StCrac
p. 96, a. 1569)
, veritatis (
WROCŁ. Epit. fol. d IVb)
. c.
sq.
in
c.
abl.
GOST. Th. fol. b IVb : in huius propositionis expeditione inter doctores ... probabilis est d-o.
2.
poprzedzone dyskusją i zatwierdzone przez profesora ustalenie tezy, stanowiące warunek uzyskania stopnia uniwersyteckiego; disceptatio, qua in universitate publice peracta atque a professore comprobata studentes gradum quendam assequebantur:
Sandivogius de Czechel
ap.
DŁUG. Op. p. 175 (a. 1466) : ad in theologia magistros ... attinet doctrinali ac scolastica d-e veritatem diffinire.
LibProm p. 124 (a. 1497) : pro gradu baccalariatus ... promoti ... Egidius de Septem Castris (hic ante d-em mortuus).
Concl. p. 160 (a. 1524) : universitas ... volens ... dispendia ... et gravamina, que fiunt circa apparatum prandiorum ... circa eorum doctorandorum d-em ... moderari et tollere etc.Ita saepius ib.
3.
iur. rozstrzygnięcie (sporu), orzeczenie sądowe, wyrok końcowy; sententia iudicum, arbitratus, quo lis dirimitur
KodWp I p. 153 (a. 1235) : necessarium est ... cuiuslibet rei d-em iudicialiter diffinitam ... in notitiam transmitti posterorum.
MARTIN. OP. Chr. p. 326 : monachis ... litigantibus ... pro d-e leprosus inter sanctos ... positus est.Ita vulgo saec. XIV—XVI. Additur iuris ( StPPP IX p. 76, a. 1468 ; AGZ XVI p. 229, a. 1490) , finalis ( AAlex p. 479, a. 1505 ; StPPP I p. 343, a. 1527).
Constr.
a.
sq.
gen.
subi.
, v. gr.
fidedignorum hominum (
PrzywKr
p. 8,
a. 1364)
, litterarum (
KodPol I
p. 308, a. 1433)
. b.
sq.
gen.
obi.
,
v.
gr.
controversiae (
KodWp III
p. 289, a. 1367),
item
negotii (
Lites I
p. 444,
a. 1334
;
ArPrawn I
p. 223, saec. XV)
. c.
sq.
gen.
explic.
concordiae (
CodEp III
p. 525, a. 1433
;
item
amicabilis compositionis :
KodUJ I
p. 46,
a. 1402)
. d.
sq.
cum
et
super :
AKapSąd II p. 470 (a. 1421) : cancellarius ... suspendit causam usque ad d-em dnorum prelatorum cum dnis terrigenis super percepcione decimarum.e. sq. de:
DŁUG. LibBen I p. 478 : barones ... facta ... discretione et d-e de villis et agris progressive et lateraliter locatis et extirpatis ... canonicis... decimas ... reliquerunt.
Syn. et iuxta posita
declaratio, laudum (
KodUJ I
p. 46, a. 1402)
, decretum (
ARect I
p. 101, a. 1475)
, iustitiae complementum (
AAlex
p. 479, a. 1505)
.
B.
ukończenie, zakończenie, koniec; conclusio, finis,
v.
gr. vitae (
StPPP II
p. 275, a. 1423)
, anni (
ib. XI
p. 434, a. 1573)
, terminorum (i. iudicii
ArPrawn VI
p. 119, a. 1554
; item positionis actorum
ib.
)divisionis bonorum (finalis:
StPPP I
p. 343, a. 1527)
.
C.
zastrzeżenie, ograniczenie; condicio, exceptio
CodSil X p. 93 (a. 1323) : tres mansos ... conventui ... vendidisse ... hac tamen condicione seu d-e (ed. de terminacione) ... quod etc.
URSIN. p. 36, 23 : poema ... eandem fere d-em recipit ... non enim omne opus poema est, ne si versibus quidem constet, sed illud prestans.
N. constr. sq.
ad :
NIC. BL. Serm. I p. 120 : in nulla alia specie fit d-o maris ad certam faeminam, quia... alia animalia ... non indigent tali obligatione.
D.
singulare: groźba; confunditur cum voce interminationis
PommUB p. 384 (a. 1287) : sub d-e (v. l. denuntiatione) anathematis inhibentes.
III.
phil. et gram. określenie zawężające zakres pojęcia lub wypowiedzi; terminus, quo sensus notionis cuiusdam vel dictionis restringitur
BYSTRZ. Top. fol. o IIIb : totum in modo est terminus sumptus sine d-e vel cum pauciori d-e (cf. ib.fol. n IIa).
GŁOG. Hisp. fol. VIIIb : in dictione'albus homo’ ... 'homo` est determinabile, 'albus’ autem d-o.
Id. Alex. II fol. c VIa: inter d-em et determinabile non ponitur coniunctio, determinabile enim habet se vt potentia et d-o vt actus.Ita vulgo in textibus phil. saec. XV—XVI .
Distinguitur
1. grammaticalis :
BYSTRZ. ParvLog fol. L IVb : restrictio logicalis praesupponit d-em grammaticalem.Definitur a. adi. , v. gr. adiectivalis ( LibDisp p. 109, a. fere 1424 ), constructibilis, realis, generalis ( Gramm. p. 195, saec. XV) , temporalis ( BYSTRZ. ParvLog fol. L IIb) . b. gen. , v. gr. obliquitatis ( WROCŁ. CongLog fol. e 4a ; ;cf. id. Dial. fol. O IIa). 2. essentialis (specificans) :
WROCŁ. CongLog fol. e 4b : d-o est ... specificans, que terminum, cui additur, facit stare pro eque multis, pro quibus staret sine tali additione et a nonnullis dicitur d-o essentialis ... vt 'rationale risibile`.
Opp.
accidentalis
ib. fol. e 3b : pars in modo est vniuersale sumptum cum d-e non diminuente vt 'homo albus’ vel est terminus communis sumptus cum d-e accidentali vt 'niger’.
Distinguitur a. diminuens:
BYSTRZ. ParvLog fol. N IIa : d-o diminuens ... est que diminuit rationem illius, cui additur, quantum ad suam d-em, vt cum dicitur 'Ethiops est albus secundum dentes’.Cf. WROCŁ. CongLog fol. e 4b ; id.Dial. fol. O IIb. ; b. restringens (superaddens):
WROCŁ.Dial. fol. D IIb : d-o... superaddens est, que superaddit suo determinabili formam positiuam et non diminuit rationem eius, vt 'albus homo’ ... hec et restringens dici poterit.Cf. id. Dial. fol. OIIb ; CongLog fol. e 4b ; BYSTRZ. ParvLog fol. N IIa. ; c. distrahens (alienans, privans) :
BYSTRZ. ParvLog fol. N IIa : d-o distrahens siue priuans suum determinabile a sua principali significatione ... rationem eius tollit, vt cum dicitur ... 'homo pictus’.
WROCŁ. Dial. fol. D IIIa : d-o... distrahens siue alienans est, que omnino distrahit siue alienat suum determinabile a principali significato.
Item
privativa :
BYSTRZ. ParvLog fol. AA Ia : quandocumquidem actus reflectitur supra seipsum cum d-e priuatiua ... sicut hic 'dico me dicere falsum’. d. amplians:
WROCŁ. CongLog fol. e 4b : d-o est ... amplians ... que terminum, cui additur, ampliat, vt ... participia perfecti vel futuri temporis (cf. id. Dial. fol. O IIb).
Simili sensu
ampliativa (
BYSTRZ. ParvLog fol. L IIIa)
. e. extendens:
WROCŁ. CongLog fol. e 4b : d-o ... extendens est totum aggregatum ex d-e et determinabili supponens pro pluribus quam determinabile seorsum supponeret, vt propositio, si est impossibilis (cf. id. Dial. fol. OIIb).f. categorematica:
BYSTRZ. ParvLog fol. N Ib : d-o pure cathegoreumatica addita suo determinabili alienat ipsum vt 'tunica Ade est’.g. temporalis ib. fol. L IIb. h. veritatis de loco ( WROCŁ. Epit. fol. d IVb) .