- F.
- Th.
- S.
PP III p. 30 (a. 1432) : invadiauit ... super alia bona, que desuper defluerunt.part. perf. defluxus, -a, -um antiquisminime usitatum m. ae. frequenter occurrit. item part. fut. act. defluxurus:
DŁUG. Hist. III p. 226 : rempublicam Polonorum ... defluxuram collapsuramque (cf. ib. IV p. 283]).
I.
intrans.
A.
propr.
1.
de liquidis:płynąć,
zwł. w dół, spływać, ściekać; fluere, praec. deorsum, decurrere, delabi.
N. part. praes. loco subst. fere
i. q. struga, potok; aquae meatus, rivus
UrkOels p. 169 (a. 1433) : desertum ... situatum est inter duos decursus aquarum seu inter duo d-ncia.
Syn. et iuxta posita
decurrere (
CodSil X
p. 46,
a. 1295
et saepius), excrescere (
PP V
p. 26,
a. 1425)
, transire (
KsgŁawKr
p. 315, a. 1397)
.
Constr.
a.
abs.
b.
sq.
ab. c.
sq.
de. d.
sq.
ex. e.
sq.
in
c.
acc.
f.
sq.
in
c.
abl.
g.
sq.
per :
CodPom p. 747 (a. 1246) : villa ... per cuius medium fluuius d-it.Ita saepius. h. sq. super :
ArHist XI p. 168 (saec. XV med.med) : unccio super caput eius d-at.
StPPP II p. 142 (a. 1403) : aquam per fluuium de Udorz super molendinum ... d-re ac decurrere.Occ.
a.
ociekać, gnić; manare, tabescere
DŁUG. Hist. I p. 95 : cadavera tabe d-ntia.
MIECH. Chr. p. 186 : scapule et femora eius sanie et uermibus scaturientia d-bant.Cf. Th. V 1,363,35.
b.
wypływać; effundi
ArHist V p. 111 (a. 1453) : licet ad vesicam sibi viscera aliqualiter d-ant.
DŁUG. Op. p. 106 : oculus... ex orbe suo magnitudine doloris evulsus et in faciem d-ns visibiliter dependebat.Ita saepius. c. meton. de fossato ciągnąć się; tendi
PommUrk IV p. 275 (a. 1307) : per processum fossati, quod circa pratum d-it.
2.
de aliis rebus, praec. navibus et hominibus: płynąć,spływać; (flumine) devehi, nare.
Constr.
a.
sq.
abl.
infra 15.
b.
sq.
ad
vel
in
c.
acc.
nominis urbis
PP III p. 63 (a. 1438) : residuum sibi exsoluere tenetur, quando d-et ad Danczko.
AKapSąd II p. 884 (a. 1487) : Iacobus ... in Gdanum d-re debuit.Ita saepius. c. sq. cum:
AGZ IX p. 43 (a. 1427) : cum ... cives ... cum mercibus ipsorum d-re contigerit flumine.Ita saepius. d. sq. desuper e. sq. per:
CodVit p. 247 (a. 1412) : vestratibus prohiberem d-re per Vyszlam cum mercibus.
ŁASKI ComPriv fol. 220a : per aquam d-it substantia aliena.
B.
transl.
1.
de hominibus
a.
padać, upadać, spadać, staczać się; cadere,delabi, devolvi (praec. in terram, ex equo).
N. in imagine (sq.
ab):
CodVit p. 656 (a. 1424) : quis meditari potuit, ut alumpnus noster... ad abissum tante caribdis d-xisset.
b.
odejść, oddalić się,ustąpić; abire, desciscere,secedere.
N. constr. sq.
absque :
MARTIN. OP. Serm. p. 370 : d-xi absque te et erraui, Deus meus ... deuians a stabilitate tua.
c.
(in) animo, viribus
sim. et abs. :opadać z sił, tracić odwagę itp.,słabnąć; deficere, vires amittere, languescere
JAC. PAR. Serm. fol. 103b : qui ... nec per prospera nec per aduersa d-rent.
DŁUG. Hist. I p. 285 : rex, cum hostiles copias suis multo auctiores ... prospiceret ... animo ... d-re ... coepit.
Ib. II p. 495 : mentis angustia angi coepit adeo, ut sensim in viribus d-ret (cf. MIECH. Chr. p. 178).
Ib. III p. 351 : in spe... d-re et collabi coepit.Ita saepius.
Syn.
collabi
(
),
marcescere (
DŁUG. Hist. V
p. 614
)
:
tabescere (
ib. I
p. 563
).
d.
popaść w coś, dopuścić się czegoś; incidere in aliquid, delabi
DŁUG. Op. p. 30 : non est tuae magnitudinis subditos opprimere, flagitiis d-re venereis, inquinari sordibus adulterinis.
Ib. p. 48 : rex... ad perniciosam libidinem d-bat (cf. id. Hist. I p. 379: ad pannositatem et egestatem;
NIC. BŁ. Serm. III p. 119 : in aliquod peccatum;
DŁUG. Op. p. 82 : in prohibitas et damnatas voluptates).
e.
singularia
α.
zejść się, zgromadzić; congregari, convenire
DŁUG. Hist. I p. 194 : multitudo ex pluribus Russiae oris ... illic ... d-xerat.
β.
ad coniugium secundarum nuptiarum
zawrzeć powtórne małżeństwo; alteras nuptias contrahere
ArPrawn I p. 227 (saec. XV) : Katherina ad secundarum convolaverit coniugium et d-xerit nupciarum.
γ.
verbis
opływać w słowa; abundare, affluere
MARTIN. OP. Serm. p. 352 : si silentium tenes, ille diabolus verbis non d-it.
2.
de rebus
a.
wypadać,opadać (o włosach, liściach itp.); excidere, decidere (praec. de crinibus,foliis sim.)
.Occ. in imagine
a memoria, in oblivionem
iść w niepamięć, wypadać z pamięci;
in oblivionem venire
PommUrk II p. 143 (a. 1266) : propter humane memorie labilitatem res ... geste transeunt et d-unt in obliuionem.
PommUB p. 602 (a. 1310) : cum ab humana memoria ... geste rei series per diuturnum temporis intervallum facile d-at.
PommUrk V p. 210 (a. 1315) : quae fiunt in tempore ne ... d-ant a memoria hominum.Ita saepe usque ad saec. XV.
b.
pochodzić, wypływać; provenire,originem ducere (saec. XVI).
c.
niszczeć,przemijać,ustawać; deficere,transire,labi.
Dicitur v. gr. de
actu hominum (
PommUB
p. 171, a. 1264)
, anima (
MARTIN. OP. Serm.
p. 313
)
, armis (
ib.
p. 230
)
, arte (
NIC. POL.
p. 62, v. 270
)
, bonis (
CodSil X
p. 89, a. 1320)
, curriculo vitae (
ChrOl
p. 317
)
, divitiis temporalibus (
NIC. BŁ. Serm. I
p. 107
)
, effectu (
DŁUG. Hist. I
p. 117
)
, examine apum (
KADŁUB.
p. 211
)
, gloria (
DŁUG. Op.
p. 97
)
, ira (
id. Hist. V
p. 335
), regno (
ib.
p. 359
), statutis (
DokMp I
p. 5, a. 1272
et saepius) sim. Additur
cum decursu, processu temporis (
KodPol II
p. 16, a. 1238
;
KodMp I
p. 272, a. 1350)
, cursu temporis et hebetudine mentis (
UrkOels
p. 157,
a. 1341)
, (simul, una) cum (in) tempore (
KodMp I
p. 48, a. 1232
;
ib. III
p. 371, a. 1357
;
Visit.
p. 505, a. 1534
et saepius).
Syn. et iuxta posita
arescere (
DŁUG. Hist. IV
p. 124
)
, cessari (
KodMp II
p. 371, a. 1357)
, collabi (
DŁUG. Hist. III
p. 226
)
, deficere (
ib. V
p. 701
), deperire (
KADŁUB.
p. 211
)
, evanescere (
KodWp I
p. 123,
a. 1232)
, labefactari (
DŁUG. Hist. II
p. 164
)
, perire (
PAUL. CR.
p. 171, v. 37
)
, transire
PommUB
p. 171, a. 1264)
, vanescere (
KodPolII
p. 16, a. 1238)
, variari (
KodWp III
p. 104,
a. 1358).
Opp.
relucere (
NIC. POL.
p. 62, v. 270
)
.
d.
de tempore: mijać, upływać, uchodzić; praeterire, transire, decurrere
CodPom p. 894 (a. 1250) : donaciones principum in obliuionem transeant cum tempore d-nte.
KodWp II p. 12 (a. 1288) : que geruntur in tempore ne temporis d-nte momento ... dilabantur.Ita saepius.
3.
a.
dotrwać,przetrwać, dojść; adduci, durare, continuari
CorpJP III p. 66 (a. 1507) : quod ex veteri consuetudine ad nos usque d-xit, ratum ... fiat.
Tom. VI p. 58 (a. 1522) : priscorum ... opinio literarum ad nos monimentis tradita d-xit.
b.
dochodzić,zstępować; transire, descendere
FormJ p. 85 : d-it in membra capitis iactura dolentis.
Tom. I p. 68 (a. 1510) : egritudo d-xit ad pedes (cf. in pedes ib. VI p. 86, a. 1522).
Ib.III p. 399 (a. 1515) : istud tui desiderium ... in tot hominum animos d-xit.
c.
ad aliquid
przejść w coś,przyjąć coś na siebie; vergere in aliquid,assumere aliquid
DŁUG. Hist. I p. 110 : placet nonnullis ducalem puerum Myeczslavum... appellatum fuisse, sed ad nomen Myeszko per diminutionem vocitationis, dum pueritiam ageret, d-xisse.
Ib. III p. 474 : sermo Lithuanorum ... Latinus ... ex commercio gentium vicinarum ad proprietatem vocabulorum Slavonitarum d-xit.
II.
trans. spuszczać,odprowadzać (wodę); deducere, emittere (aquam)
KodMp IV p. 247 (a. 1428) : subleuacionem aque ... dimittat et d-at ita, quod eadem aqua ... non demergat prata.Cf. DEFLUXUS I 1.