Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CRIMINALIS

Gramatyka
  • Formycriminalis, criminale
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -e -is
  • Część mowyprzymiotnikrzeczownikrzeczownik
  • Rodzajnijakinijaki
Znaczenia
  • I.
    • 1. iur. qui ad crimen pertinet, iure puniendus.
    • 2. calumniosus, iniuriosus
  • II. eccl. ad peccatum mor tale attinens, de peccato (vitio): mortale vel capitale

Pełne hasło

CRIMINALIS, -e
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • B.
  • A.
  • N.
I.
1. iur. t.t. zagrożony karą sądową, karny, dotyczący spraw karnych; qui ad crimen pertinet, iure puniendus.
Opp.
civilis.
Dicitur praec. de
causa; iuxta ponitur capitalis ( KodKKr I
p. 111, a. 1279 et saepius), mundana (
*Lites II
p. 126, a. 1245) .
Distinguitur magna et parva (
DokMp L p. 57,
a. 1344 : in causis vero c-bus magnis et parvis, puta furti, sanguinis, homicidii, incendii
). Aliquando dicitur etiam de actione ( StPPP VII p. 245,
a. 1544) , citatione (
RHist I
p. 305, a. 1548) , excessu (
CorpJP II
I p. 435, a. 1519) , facinore (
StPPP VI
I p. 247, a. 1538) , iurisdictione (
Tom. VII
p. 99, a. 1524) , poena (
DokMp I
p. 374, a. 1412) , quaestione (
*KodMp II
p. 42, a. 1229) , querela (
ArPrawn X
p. 353, a. 1412). N. abs. loco subst. criminalia, -ium
n. przestępstwa, sprawy karne; crimina, causae criminales (cf. Th. IV 1195,65 sqq.) KodWp III
p. 130 (a. 1359) : si ... homicidium, incendium, furtum evidens commiserit, falsam monetam cuderit, vel cum ea inventus fuerit, vel virginem oppresserit, vel sacrilegium fecerit ... si in aliquo dictorum c-ium ... reperiantur etc.
WŁODK. Op.
p. 422 : in c-bus, ubi agitur de separatione animae a corpore.
2. sensu latiore: uwłaczający, krzywdzący; calumniosus, iniuriosus StPPP XI
p. 3 (a. 1458) : illos infamaverat verbis c-bus.
ARect I
p. 415 (a. 1497) : proposuit sibi fore illatas iniurias ... c-es.
Cf. CRIMINOSUS
I.
II. eccl. t. t. dotyczący grzechu śmiertelnego,o grzechu: śmiertelny lub główny; ad peccatum mor tale attinens, de peccato (vitio): mortale vel capitale VAdAnt
p. 172(= p. 24,11 K.) : sabbato sancto, quando baptizati catecumini c-bus vinclis solvuntur.
MARTIN. OP. Marg.
fol. m. 2a : mortalia peccata dicuntur c-ia et capitalia.
ModlWW
p. 38 : a septem peccatis c-bus me liberet.
Ita saepius. Cf. Th.
IV 1195,53 sqq.
N. glossam Pol.
GLc
p. 13 : «smyertelne przezgrzesche», c-e nephas.
N. distinctionem
NIC. BŁ. Tract.
fol. 41a : aliud est mortale peccatum, aliud veniale et aliud c-e; unde inter mortalia et c-a est differentia sicut inter genus et speciem, nam omne c-e est mortale, sed non econuerso; multa enim mortalia sunt, que non sunt c-ia. i. capitalia. i. que non inducunt decapitationem siue depositionem vel exilium vel intrusionem carceris.
Et
ib. infra peccatum c-e est peccatum heresis ... incestus... homicidium ... crimen lese maiestatis ... crimen sacrilegij etc.
Inde de morte:
JAC. PAR. Serm.
fol. 168a : secunda est mors c-is, que fit ex peccato mortali (opp. naturalis, spiritualis, infernalis).
N.
abs.
loco
subst. criminale,, -is n. grzech główny lub śmiertelny; unum e septem vitiis capitalibus, quae vocantur, vel peccatum mortale MPH II p. 823
( saec. XIV med.) : quemadmodum ipse Mesco a septem mulieribus male detinebatur, sic nos a septem c-bus (cf. ib. p. 824 et KADŁUB. p. 42 : ille septem pelicibus detinetur, nos generalibus septem viciis maritamur).
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)