Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CONTINGENTIA

Gramatyka
  • Formycontingentia, contingencia
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ae
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzaj
Znaczenia
  • I. geom. contactus
  • II. phil. rei fortuitae natura
  • III. eventus, casus (praec. adversus; saepissime pl.)
  • IV.
    • 1. praesentia
    • 2. res cum causa principali coniunctae

Pełne hasło

CONTINGENTIA s. CONTINGENCIA, -ae f.
  • F.
  • Th. (rec.),
  • Bl.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
  • N.
I. geom. t. t. styczność; contactus
VITELO Opt. p. 70 : puncta c-e «E» et «F» cadent intra puncta «A» et «B».
N.
angulus contingentiae kąt zerowy; qui radiis sese penitus contingentibus continetur:
ib. p. 119 : sub angulo c-e, qui est indiuisibilis ... non erit possibile aliquam rem uideri.
Cf. id. Persp. p. 158 et
II. phil. t. t. przygodność, przypadkowość; rei fortuitae natura
STOB. Intr. fol. a 3a : modus intrinsecus ... non variat rationem formalem constituti ex eo et tali quiditate, ut sunt realitas, existentia ... necessitas, c-a.
GŁOG. Anim. fol. B IIa : materia est principium et radix mutabilitatis et c-e (cf. ib. Porph. fol. b VIb; Anal. fol. 24a ). Cf. Th. IV 712, 49 sq.
III. przypadek, wydarzenie, zdarzenie (zwł. niepomyślne); eventus, casus (praec. adversus; saepissime pl. )
VL p. 82 (a. 1422) : nunc in bellis, nunc in alijs casibus et c-ijs nostris (cf. ŁASKI Com Priv fol. 48a).
CIOŁ. Lib. I p. 154 : c-arum temporibus nos olim vrgentibus.
ARect I p. 389 (a. 1494) : in casu c-e ex humana fragilitate contingentis.
Ita saepissime saec. XV—XVI. Additur rerum ( DŁUG. Op. p. 624 ).
N. glossam Pol.
IusMet p. 200 (a. 1505) : si ... plumbifodinam ... absque aliqua c-a alias «przicziny» non continuaverit.
Syn. et iuxta posita
casus (cf. et saepius), eventus ( ChrPetri p. 773, MIECH. p. 147 ) , fata ( AAlex p. 301, a. 1503) , infortunium ( PP II p. 153, a. 1452) , novitates ( DŁUG. Hist. I p. 186 ) , opportunitates ( KodMp IV p. 366, a. 1440 ).
N. constr.
a. sq. gen. obi. , v. gr. ecclesiae ( DyplMog p. 126, a. 1459) , regni ( AGZ VI p. 58, a. 1460 ; CodEp III p. 111, a. 1461) , terrae Poloniae ( ChrPetri p. 773 ) , civitatis ( PP II p. 153, a. 1452 ; KodKrak p. 679, a. 1455) , ducum Masoviae ( MIECH. p. 147 ) . b. sq. gen. explicativo. v. gr. expeditionum (bellicarum: KodMp IV p. 366, a. 1440) , insultationum ( KodKrak p. 233, a. 1457) , itineris ( Tom. V p. 151, a. 1520).
N. locut.
ex (pro) contingentia przypadkiem; casu, forte
CIOŁ. Lib. II p. 224 : nemora venacionum ... ex c-a aut proposito accedendi ... securitatem concessimus.
ArLit I p. 105 (a. 1476) : nisi ... omnibus magistris aliquando pro c-a ... aliter ... videretur ... esse faciendum.
Cf. 2. CONTINGENS II 1.
IV. singularia
1. bezpośredni kontakt, obecność; praesentia
KodKKr I p. 155 (a. 1320) : gesta ... manifestius per c-am testium et per paginam presentem lucidius memorie comendare.
2. pl. sprawy dodatkowe, związane z główną; res cum causa principali coniunctae
*Dogiel V p. 95 (a. 1390) : prout ... Reatinensi ... cardinali ... fuerat commissum cum omnibus ... suis c-is, incidentiis, dependentibus et concernentibus.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)