Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CONCORDIA

Gramatyka
  • Formyconcordia
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ae
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajżeński
Znaczenia
  • I. unanimitas, consensus, (interdum fere i. q.) pax, foedus.
    • α. + concordia maior maioris partis consensus
    • β. + per concordiam pactione facta
    • α.
    • β.
    • γ.
  • II. iur. concordia per arbitros reconciliata
    • α.
    • β.
    • γ.
    • δ.
    • ε.
    • ζ. + cum concordia cum aliquo intrare
    • η.
    • θ.
    • ι.
    • α. + littera (instrumentum) concordiae, concordia litterae, quibus concordia per arbitros reconciliata conscripta continebatur
    • β. + ad concordiam locari arbitrum eligi
    • γ. + poena concordiae multa a partibus, quarum controversia inter ipsam legis actionem ad concordiam adducta sit, iudicum iussu solvenda
    • α. gen.
    • β.
    • a. abs.
    • b.
    • c.
    • d.
    • e.
    • f.
    • g.
    • h.

Pełne hasło

CONCORDIA, -ae f.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • BJ.
  • A.
  • N.
[occurrit etiam pl. , v. gr.
Dogiel I p. 14 (a. 1462) : has concordias ... ordinavimus.
Ita saepius.]
I. zgoda, jednomyślność, (niekiedy prawie tyle co) pokój, przymierze, rozejm; unanimitas, consensus, (interdum fere i. q.) pax, foedus.
N. glossas Pol.
RFil XVI p. 358 (saec. XV) : c-a «jednota».
GLcerv p. 506 : c-a «zgoda, sworność».
Syn. et iuxta posita
amicitia ( StPPP III p. 17, a. 1532) , compositio ( Lites I p. 435, a. 1326) , coniunctio ( StPPP III p. 17, a. 1532) , medium ( PommUrk II p. 176, a. 1267) , pax ( KodMp I p. 29, a. 1238 et saepissime), remissio ( Lites I p. 90, a. 1339) , treugae ( *CodEp III p. 258, a. 1477) , unio ( Lites I p. 431, a. 1325).
N. locut.
α. concordia maior zgodna większość; maioris partis consensus
DŁUG. Hist. IV p. 543 : renovantur ... consiliariorum vota et maiori c-a primorum decernitur, quatenus ... Wladislaus in regem coronetur.
β. per concordiam na mocy ugody; pactione facta
DŁUG. LibBen III p. 381 : cmethones ... licet alias solvebant huiusmodi «meszne» in frugibus ... expost dabant per c-am quatuor marcas tantummodo.
Additur adi. , v. gr.
bona ( CodEp III p. 540, a. 1435) , congruens ( CodVit p. 378, a. 1416) , firma ( CodEp II p. 44, a. 1411) , frivola ( ib. III p. 525, a. 1433) , inanis ( ib. ), indissolubilis ( ib. II p. 44, a. 1411), vera ( StPPP III p. 17, a. 1532) .
Iuncturae selectae
α. ad concordiam devenire ( Lites II p. 219, a. 1412) , inducere ( ib. I p. 133 , a. 1339) , reducere ( StPPP III p. 17, a. 1532 ; item ad concordiae gratiam *KodWp I p. 126, a. 1233) , revocare ( JAC. PAR. II p. 361, a. 1415) , item ad concordiae concorditatem convertere ( KodKKr I p. 47, a. 1253 ; DŁUG. Hist. II p. 337 ) .
β. in concordiam redire ( Tom. XV I p. 10, a. 1534) .
γ. concordiam agere ( Tom. IV p. 123, a. 1517) , aggredi ( CodEp I 2, p. 235, a. 1466) , amplecti (cum aliquo ib. III p. 256, a. 1477) , capere ( ib. p. 258, a. 1477) , celebrare ( CodVit p. 1015, a. 1416) , complecti (cum aliquo: CodEp III p. 266, a. 1477) , complere ( Lites II p. 383, a. 1343) , componere ( StPPP IX p. 248, a. 1545 et saepius), ), concipere ( CodVit p. 946, a. 1430 et saepius), concludere ( *KodMp IV p. 490, a. 1449) , confirmare (in Thorun: Lites II p. 249, a. 1412) , conflare ( MIECH. p. 325 ) , consummare ( KodPol I p. 192, a. 1343) , convenire ( KodLit p. 276, a. 1421) , disponere ( Dogiel I p. 15, a. 1462) , dissipare ( Lites II p. 376, a. 1343) , facere ( AKap Sąd II p. 831, a. 1522 ; item concordiae determinationem: CodEp III p. 525, a. 1433 ; medium: PommUrk II p. 384, a. 1278 ; ordinationem: Lites I p. 90, a. 1339) , firmare (concordiae foedera ib. p. 434, a. 1326) , formare ( Dogiel I p. 65, a. 1472) , frangere ( CodEp II p. 281, a. 1431 et saepius), habere (cum aliquo: Lites I p. 435, a. 1326 ; in Thorun ib. II p. 172, a. 1413) , impedire ( ib. II p. 376, a. 1343), implere ( CodVit p. 1015, a. 1416) , infringere ( Tom. IV p. 123, a. 1517) , inire ( KodPol I p. 192, a. 1343 ; KsgRachKr II p. 200, a. 1399 et saepius), initiare ( Lites I p. 458, a. 1337) , intervenire ( DokSul p. 352, a. 1358) , intrare ( AKapSąd I p. 592, a. 1508 ; item cum aliquo: CodVit p. 389, a. 1417) , ordinare ( PommUrk II p. 176, a. 1267 et saepius), practicare ( CodEp III p. 79, a. 1455) , prosequi ( CodVit p. 378, a. 1416) , reformare ( Lites II p. 364, a. 1341) , retinere (inter se: DŁUG. Hist. I p. 303 ) , rumpere ( CodEp II p. 281, a. 1431 et saepius), sancire (condicionibus: Dogiel V p. 188, a. 1535) , scindere ( DŁUG. Hist. I p. 303 ) , seminare ( Lites II p. 417, a. 1393) , servare ( Tom. IV p. 123, a. 1517) , solidare ( Lites II p. 364, a. 1341) , stabilire ( AAlex p. 498, a. 1505) , tenere ( CodEp III p. 525, a. 1433) , tractare ( ib. I 2, p. 235, a. 1466 et saepius), turbare ( ZabDziej III p. 120, a. 1491) , violare ( KodPol I p. 192, a. 1343 et saepissime).
II. iur. t. t. polubowna ugoda, umowa zawarta za pośrednictwem rozjemców między stronami; concordia per arbitros reconciliata (ad rem cf. P. Dąbkowski, Prawo prywatne polskie II, pp. 438-446)
KodWp II p. 75 (a. 1293) : causa, que vertebatur inter ... filios Bozathe ... et inter ... conventum claustri de Goscichov ... super hereditate Lubrze ... mediantibus probis viris ... in c-am est perducta.
Ib. III p. 248 (a. 1364) : et sic c-a inter se solemniter habita predicti dominus abbas ... et frater Simon ... nobis supplicarunt, ut huiusmodi c-am seu commutacionem nostris literis confirmare dignaremur.
Ita saepissime.
N. glossas Pol.
StPPP II p. 221 (a. 1417) : equitauit ad dominum Cracouiensem ad c-am wlgariter «ku rosprawe».
KsgMaz III p. 241 (a. 1437) : arbitri ... locati ... pro ... c-a alias «rosprawyenye».
RHer III p. 32 (a. 1449) : Wenczeslao ius dedit ad c-am vulgariter «na ssprawa».
AGZ XII p. 328 (a. 1469) : inter premissos fecimus eviternam c-am alias «yednanye» sub vadio centum marcarum pro omnibus causis.
StPPP IX p. 90 (a. 1470) : fecit c-am alias «vrząd» cum matre mea.
Ib. XI p. 265 (a. 1477) : Margaretha ... cum suo privigno ... susceperunt illam c-am alias «szaczo wanye».
AGZ XVI p. 203 (a. 1486) : fuit circa mediatoriam c-am alias «yednaczskyey zgodzye».
Ib. XIX p. 473 (a. 1501) : fecit condictamen et c-am alias «szyednanye».
Syn. et iuxta posita
aequitas ( Dogiel IV p. 121, a. 1433) , arbitratio ( APozn I p. 343, a. 1462) , arbitrium ( ib. p. 148, a. 1449 et saepius), compositio ( CracArt I V p. 67, a. 1423 et saepius), compositio amicabilis ( AKapSąd II p. 4, a. 1404 et passim), contractus ( KodMp IV p. 112, a. 1408) , condictamen ( AGZ XIX p. 473, a. 1501) , decretum ( RotPozn p. 411, a. 1423) , ordinatio ( KodMp IV p. 14, a. 1387 et saepius), ordo ( ib. p. 308, a. 1435) , pactatio ( ib. p. 14, a. 1387) , pronuntiatio ( ib. p. 445, a. 1446), satisfactio ( ZabDziej II p. 19, a. 1482 et saepius), sententia ( StPPP VIII p. 312, a. 1389 ; sententia arbitralis: APozn I p. 377, a. 1465 et saepius),unio ( PomnLw I p. 87, a. 1387 et saepissime).
Iuncturae selectae
α. concordia stat ( APozn II p. 83, a. 1479, item in perpetuum: StPPP VIII p. 824, a. 1400) , exstat inter ipsos ( AKapSąd II p. 4, a. 1404) , effectum sortitur ( AGZ XII p. 375, a. 1475) , subsequitur ( ib. XVII p. 315, a. 1495) .
β. concordiae adhaerere ( KsgPrzem I p. 181, a. 1429) , consentire ( KsgŁawKr p. 106, a. 1373) , contravenire ( APozn I p. 370, a. 1464 et saepius), interesse ( AGZ XII p. 370, a. 1475 et saepius), parere ( ib. p. 212, a. 1464 et saepius), satisfacere ( APozn I p. 139, a. 1448 et saepius),
γ. a concordia recedere ( APozn II p. 18, a. 1472).
δ. ad concordiam habere ( AGZ XVIII p. 144, a. 1477) , pervenire ( DokSul p. 331, a. 1282 ; item ad calculum concordiae: DŁUG. LibBen I p. 298 ) , recipere ( AGZ XII p. 83, a. 1440).
ε. aliquem ad concordiam cum aliquo inducere ( StPPP VIII p. 304, a. 1389) , per concordiam (de causa) dimittere ( ib. p. 543, a. 1398 ; ib. p. 826, a. 1400) , evadere ( ib. p. 522, a. 1398), concordia experiri ( ib. p. 894 , a. 1400).
ζ. cum concordia cum aliquo intrare
( ib. IX p. 112, a. 1479 : intrauerunt cum concordia cum ... patruo ... pro cento marcarum).
η. causam in concordiam perducere ( KodWp II p. 75, a. 1293).
θ. in concordiam convenire ( Tom. III p. 277, a. 1514) , devenire ( KsgCzer p. 35, a. 1410) , venire ( StPPP VI p. 450, a. 1525)
ι. super concordiam consentire ( AGZ XVII p. 405, a. 1503) , habere ( ib. XVIII p. 144, a. 1477), mittere ( TPaw VII p. 391, a. 1424) .
Praec. tamen
concordiam adinvenire ( ZabDziej II p. 548, a. 1489) , admittere ( ib. p. 579, a. 1489), agere ( AGZ XVI p. II, a. 1464) , allegare ( ZabDziej II p. 532, a. 1489), amplecti ( AKapSąd III p. 129, a. 1509) , annihilare ( APozn II p. 126, a. 1483) , annullare ( ib. I p. 211, a. 1454), appro bare ( KodMp IV p. 445, a. 1446 et saepissime), arbitrare ( KsgKaz p. 303, a. 1394 et saepius), attendere ( ZabDziej III p. 126, a. 1491) , captare ( AGZ XIV p. 31, a. 1441) , cassare ( APozn I p. 211, a. 1454 et saepius), celebrare ( ArPrawn X p. 249, a. 1408 et saepius), comparare ( KsgKaz p. 123, a. 1379) , complecti ( Tom. III p. 69, a. 1514) , componere (amicabiliter : KodMp IV p. 112, a. 1408) , concordare ( StPPP VIII p. 550, a. 1398 et saepius), confirmare ( KodWp III p. 248, a. 1364 et saepius), confiteri ( KsgŁawKr p. 25, a. 1367 et saepissime), consignare in libro ( APozn II p. 40, a. 1473) , contrahere ( ArPrawn X p. 34, a. 1394) , curare ( ZabDziej II p. 12, a. 1482) , devenire ( AGZ XI p. 199, a. 1442 : talem c-am et composicionem devenerunt), dicere ( KsgŁawKr p. 46, a. 1369), docere per arbitros ( AGZ XVIII p. 297, a. 1491) , edicere ( CracImpr p. 5, a. 1476) , efficere ( KsgŁawKr p. 55, a. 1370 et passim), emulgare ( ArPrawn VI p. 21, a. 1465 et saepius), facere ( KodWp III p. 491, a. 1380 et saepissime), fideiubere ( AGZ XIII p. 63, a. 1438) , generare ( PomnLw I p. 87, a. 1387) , habere ( KodWp III p. 248, a. 1364 et passim), ), impendere (partibus : Dogiel IV p. 121, a. 1433) , inducere in librum terrestrem ( AGZ XII p. 371, a. 1475) , infringere ( StPPP VII p. 453, a. 1408 et passim), ingredi ( ZabDziej II p. 211, a. 1484) , inire ( TPaw IV p. 413, a. 1390 et saepissime), inscribere ( AGZ XVIII p. 459, a. 1503) , inserere in librum ( APozn II p. 3, a. 1471 et saepius), intervenire ( DokSul p. 352, a. 1358) , intrare ( AGZ XII p. 136, a. 1445 et saepissime), invenire ( KodWp III p. 491, a. 1380 et saepius), irritam facere ( APozn I p. 211, a. 1454) , locare ( AGZ XVIII p. 89, a. 1474 : c-am debent locare in duabus septim. ... que pars c-am non locaret, illa tres mare, succumbet ad solvendum partis in manus c-am locantis; ita ib. saepissime), mortificare ( APozn II p. 126, a. 1483) , munire ( ib. p. 56, a. 1476), obire ( ARect I p. 607, a. 1522) , ordinare ( PomnLw I p. 91, a. 1388 et saepissime), placitare ( PommUrk VII p. 172, a. 1328) , ponere alicui ( AGZ XVIII p. 183, a. 1479) , probare ( ZabDziej II p. 278, a. 1486) , proferre ( KsgŁawKr p. 26, a. 1367 et saepissime), promittere ( *DokSul p. 332, a. 1282) , promulgare ( PrzywKr p. 8, a. 1364 et saepissime), pronuntiare ( KsgŁawKr p. 67, a. 1371 et saepius), prosequi ( CodVit p. 456, a. 1419 et saepius), ratificare ( APozn I p. 377, a. 1465 et saepissime), recipere ( StPPP VIII p. 148, a. 1385 et saepius), recognoscere ( AGZ XVII p. 306, a. 1494 et saepius), repellere ( AKap Sąd II p. 591, a. 1468) , reponere ad acta ( KodMp IV p. 445, a. 1446) , revocare ( AKapSąd II p. 371, a. 1523) , sancire ( KodUJ II p. 16, a. 1442) , servare ( KodMp IV p. 178, a. 1420 et saepissime), sopire ( APozn II p. 126, a. 1483) , subterfugere ( ZabDziej III p. 5, a. 1490) , suscipere ( KodMp IV p. 445, a. 1446 et saepius), sustinere ( KsgGrWp I p. 66, a. 1389) , tenere ( APozn I p. 97, a. 1443 et saepissime), tentare ( ZabDziej II p. 339, a. 1486 et saepius), terminare ( PommUrk VII p. 249, a. 1329 et saepius), transigere ( ZabDziej IV 1, p. 103, a. 1559) , violare ( KodMp IV p. 15, a. 1387) .
Locut.
α. littera (instrumentum) concordiae, concordia tzw. list jednany, pismo zawierające ugodę polubowną; litterae, quibus concordia per arbitros reconciliata conscripta continebatur
StPPP VI II p. 583 (a. 1398) : Helsca ... Paschconem ... actorem pro omnibus causis sibi ab octo annis motis per litteram c-e iure euasit (ita saepissime.
N. syn.
TPaw VII p. 398, a. 1424 : literam c-e et satisfaccionis).
AKapSąd II p. 631 (a. 1480) : ad ostendendam veritatem et detegendam falsitatem instrumenti c-e (cf. ib. infra p. 632).
Ib. III p. 258 (a. 1497) : vexillifero ... litteras arbitrorum ... c-e inter ipsum et dictam Katherinam facte producente.
Ib. infra dominus non obstante producta c-a mandavit probare clarius de separacione.
Ib. p. 135 (a. 1509) : prout lacius in c-a arbitrali continetur.
Cf. CONCORDATIVUS CONCORDATIVALIS II CONCORDI ALIS II.
β. ad concordiam locari być wybranym sędzią polubownym; arbitrum eligi
KodMp IV p. 112 (a. 1408) : de consilio dominorum prelatorum et baronum ad predictam c-am locatorum taliter decreuimus obseruandum.
Item
amicos concordiae (i. e. arbitros) locare
AGZ XII p. 382 (a. 1461) : Elizabeth cum Katherina germane habent locare amicos c-e.
Item
aliquem (arbitrum) super concordiam locare :
AGZ XVIII p. 161 (a. 1477) : super ipsamque c-am debent locare ... Spithconem ... et Iacobum.
γ. poena concordiae kara tzw. jednane, opłata sądowa uiszczana w związku z zawarciem polubownej ugody w toku wszczętego procesu; multa a partibus, quarum controversia inter ipsam legis actionem ad concordiam adducta sit, iudicum iussu solvenda
JusPol p. 452 (a. 1421) : subditi nostri ... a tali c-a dictarum trium citationum ... in una citatione contentarum non plus nisi unam poenam c-ae, alias «iednane», nobis ... solvere tenebuntur (cf. ib. p. 458).
Ib. p. 461 (a. 1478) : praedictos dominos ... a poena c-ae alias «iednanego» absolvimus cf. ib. p. 462, a. 1482).
Cf. poena CONCORDABILIS CONCORDALIS CONCORDANTIALE.
Additur
α. gen. , v. gr. amicorum ( StPPP VIII p. 883, a. 1400 et saepius), arbitrorum alias «gyednaczow» ( ib. IX p. 73, a. 1468 et saepius), bonorum hominum ( ZabDziej I p. 36, a. 1427) , compositionis amicabilis ( StPPP II p. 706, a. 1465) , dominorum ( APozn I p. 114, a. 1445) , patris (i. e. cum de poena pro patris capite ageretur AKap Sąd III p. 110, a. 1506) , unionis ( PomnLw I p. 26, a. 1384).
β. adi. aequalis ( APozn II p. 281, a. 1495) , aeviterna ( AGZ XII p. 328, a. 1469) , amicabilis ( KsgKaz p. 123, a. 1379 et saepissime), arbitralis ( APozn I p. 59, a. 1440 et saepissime), arbitraria ( AKapSąd II p. 596, a. 1470) , bona ( StPPP XI p. 265, a. 1477) , integra ( ZabDziej I p. 132, a. 1496) , irrevocabilis ( KsgŁawKr p. 137, a. 1376) , laudabilis ( KsgKaz p. 480, a. 1400 et saepius), liberalis ( AGZ XVI p. 269, a. 1496) , mediatoria ( ib. p. 203, a. 1486) , mutua ( StPPP XI p. 217, a. 1448) , omnimoda ( PomnLw I p. 91, a. 1388 et saepius), perpetua ( KsgŁawKr p. 137, a. 1376 et saepissime), plena ( StPPP XI p. 160, a. 1425 et saepius), plenaria ( PomnLw I p. 91, a. 1388) .
Constr.
a. abs.
b. sq. cum.
c. sq. de :
StPPP VIII p. 425 (a. 1397) : Nicol(aus) ... emisit de causis Albertum ... ex c-a de terminis.
CracArt I V p. 103 (a. 1439) : facta est presens c-a de homicidio.
Ita saepius.
d. sq. inter.
e. sq. pro :
StPPP VIII p. 374 (a. 1394) : Katerina ... fecit ... perpetuam c-am pro hereditatibus ... cum suo leuiro.
Ita saepissime.
f. sq. ratione :
KsgŁawKr p. 9 (a. 1366) : c-am inter Nicolaum ... et Cuncze ... racione muri ipsius Nicolai.
Ita saepius.
g. sq. super :
StPPP VIII p. 852 (a. 1400) : ad recognoscendum ... c-am super bonis Petri.
Ita saepissime.
h. sq. sub cf. Cf. CONCORDATIO CONCORDANTIA.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)