- F.
- Th.
- S.
- B. (refl.),
- A.
- N.
I.
propr.
1.
res
wprawić w ruch, poruszyć z miejsca; motum afferre, movere.
N. milit.
castra,
item in imagine
arma (in aliquem)
wyruszyć zbrojnie, bellum inferre. Refl. et pass. poruszyć się, wyruszyć; discedere, proficisci.
N. de morbo:
wzmagać się; crescere, augeri
Tom. X p. 235 (a. 1528) : quae aegritudo nunc gravius c-ta est.
Constr.
a.
abs.
b.
sq.
ab. c.
sq.
de:
MARTIN. OP. Chr. p. 74 : cubiculum ... coepit de loco c-ri.
2.
homines
usunąć, wypędzić; removere, expellere
PP III p. 188 (a. 1450) : matrem suam servare ... necnon eam nunquam debet c-re nec ... aliquam iniuriam facere.
II.
transl.
A.
homines
1.
poruszyć wewnętrznie, zaniepokoić, wzruszyć, wzburzyć, rozgniewać; movere, concitare, tangere, irritare.
N. locut.
viscera alicuius (e
Vlg.
Gen. 43,30
FormJ
p. 103
;
CodEp III
p. 486, a. 1500).
;
Constr.
a. sq.
abl.
,
v.
gr. malo, dolore, ira. b. sq. ad, v.
gr. ad iram (
GŁOG. Phys. fol. C 3b.
c. sq. in c.
acc. , v. gr. in admirationem (
DŁUG. Hist. I
p. 52
)
, in bilem (
ib. V
p. 317
)
.
N.
adversus aliquem :
Tom. II p. 72 (a. 1512) : que ... electio ... valde animum nostrum offendit et in capitulum illud c-vit.Pass. (in) visceribus (caritatis) wzruszyć się, przejąć; caritate, misericordia affici ( HKap p. 143, a. 1423 ; CodEp III p. 47, a. 1450).
Praec. tamen:
gniewać się, oburzać;
irasci, indignari.
Constr.
a.
sq.
dat.
GALL p. 405(=27,14 M.): non se illi maligne c-tum ostendebat.b. sq. erga :
AKapSąd II p. 197 (a. 1455) : testis c-tus erga eum.
AKap p. 134 (a. 1556) : ep(iscop)um ... c-tum esse erga personas.c. sq. super :
PEREGR. fol. e la : rex ... c-tus super eos (cf. *CodEp II p. 301, a. 1432).
KodPol I p. 349 (a. 1492) : pro isto super eos c-ri (ed. commoneri) non debemus.
2.
namawiać, nakłaniać, pobudzać;
adhortari, impellere, concitare.
Constr.
a. abs. b. sq.
ad. c. sq. in c.
acc.
,
praec. in arma (
DŁUG. Hist.IV
p. 20
et saepius), in expeditionem (
ib.
p. 7
),
item in odium (
ib. V
p. 359,
cf.
MIECH.
p. 68
)
.
3.
contra aliquem
et abs:
podburzać, buntować;
concitare, instigare. Pass. wszczynać rozruchy; tumultum movere.
4.
zaczepiać, urażać; lacessere, offendere
AKapSąd II p. 508 (a. 1438) : michi dimittas, in quo te umquam c-vi vel offendi.
MIECH. p. 338 : si in aliquo uerbo quempiam c-isset.
5.
iur.
a.
zgłaszać sądowne pretensje; iure aliquod ab aliquo petere
ZabDziej I p. 43 (a. 1435) : Stanislaus ... per nullum est inpeditus ... et nemo c-it eum in istis hucusque.
b.
usunąć z posiadłości;
loco movere possessorem
*Somm. I p. 873 (a. 1327): promittunt ... nos circa terras predictas ... conservare nec nos ullo unquam tempore c-re vel alienare.
Tom. VII p. 117 (a. 1524) : nos ab illa possessione indebite c-ri.
B.
res
1.
spowodować, wywołać, sprawić; causam esse, excitare,
v.
gr. bellum, proelium, item expeditionem (
DŁUG. Hist. III
p. 582
;
Tom. II
p. 43, a. 1512)
;, controversiam alicui (
KodMaz(K)
p. 406, a. 1235
; cf.
PreusUB I 1,
p. 91
), damnum (
*MPH II
p. 770, saec. XI)
, discordiam inter aliquos (
Tom. V
p. 211, a. 1520)
, divisionem et schismata in regno (
CodEp III
p. 4,
a. 1446)
, fragorem et strepitum (
DŁUG. Hist. V
p. 285
)
, quaerimoniam et rancorem in aliquem (
Tom. IV
p. 175, a. 1517)
, violentiam (
MonStp I
p. 434, a. 1593).
2.
naruszyć, osłabić, podważyć;
violare, infirmare,
v.
gr.
concordiam (
KodWp III
p. 585, a. 1386)
, tranquillitatem civitatis (
Dogiel IV
p. 250, a. 1526),
item
graniciem
(i. e. limitem
AGZ XIX p. 256, a. 1487 : graniciem c-isti et tenere noluisti).