- F.
- Th.
- Bl.
AGZ XIII p. 506 (a. 1466) : arvum ipsius homines sibi colerunt.2. sg. con. praes act. coleam:
DŁUG. Op. p. 621 : ut caput dolore continuo infectum coleam.part. fut. act. coliturus:
MPH II p. 94 (Herbord): sub nomine religionis ... arborem ... colituros.part. fut. pass. colandae:
JAC. PAR. I p. 223 : fraudes ... in hoc regno Polonie ... colande.]
I.
A.
propr.
1.
a.
agrum, terram, mansum
sim.
: uprawiać; exercere, tractare.
Iuxta posita
habere (
StPPP VIII
p. 430, a. 1397)
, tenere (
AKapSąd III
p. 4, a. 1449)
, possidere (
ib.
p. 87
,
a. 1502).
b.
orać; arare
AGZ XII p. 5 (a. 1435) : citatus ... quod terram eiusdem Mythko c-uit alias «pooral».
Ib. XIII p. 506 (a. 1466) : quod arvum ipsius homines sibi c-erunt ad yemem alias «orali na wgor albo na syanye».Ita saepius..
N.
violenter
przez woranie się przywłaszczyć sobie czyjeś pole; agrum arando occupare
StPPP VIII p. 16 (a. 1376) : Martinus ... litteram iudicii habet ponere contra Stasconem ... pro agris violenter c-tis.
Ib. p. 131 (a. 1385) : terminum ... pro arrata hereditate, quod violenter c-it.Ita saepius. In imagine:
Gregorius Sanoceus ap. DŁUG. Hist. IV p. 533 : hos tenui c-uit Petrides vomere sulcos (i. e. versus ).
Constr.
a.
sq.
acc.
b.
sq.
abl.
c.
sq.
in
c.
abl.
KodMp IV p. 427 (a. 1444) : habebunt ... facultatem in eodem agro arandi et c-ndi.d. sq. pro :
AKap p. 11 (a. 1527) : ut kmethones ... sulcos pro hyemalibus ... c-rent.e.sq. ad: AGZ XIII p. 506 (a. 1466), cf. supra 610,31.
2.
novalia, cerealia
sim.
uprawiać, hodować;
curare, educare.
3.
fodinam, montem
sim.
prowadzić kopalnię; fodinam instituere ibique metalla effodere
CodSil XX p. 39 (a. 1346) : ubicunque in districtu Legniczensi montana cuiuscunque metalli fodi et c-i contigerit (cf. LiegnUB p. 106).
IusMet p. 124 (a. 1374) : conceditur libertas c-ndarum fodinarum uno milliari circumcirca Ilkusch.Ita saepius.
Item
metalla
*KodPol III p. 100 (a. 1271) : metalla in montanis inventa c-re.
B.
transl.
1.
kształcić, wychowywać; docere, erudire.
2.
oddawać się czemuś, trudnić się czymś, wykonywać coś; alicui rei studere, operam dare, exercere aliquid
(v.
gr. bellum, fraudes, militiam, officia
sim.).
3.
zachowywać coś, cenić, poważać, miłować, czcić; tueri, observare, magni aestimare
(praec.
iustitiam, sed etiam amicitiam, pacem, ius sim.).
N. de mortuis
colendae memoriae, recordationis
sim. (
KodMp IV
p. 334, a. 1439
;
KodTyn
p. 320,
a. 1449
et saepius).
Cf. Th. III 1677,46 sqq.
Syn.
zelare (
NIC. POL.
p. 50, v. 84
).
N. constr. sq.
pro :
KADŁUB. p. 125 : qui vitam cesaris pro numine et fugam c-uere pro triumpho.Praec. o kulcie religijnym; de cultu Dei deorumve.
N.
fidem (Christianam, Christi)
zachowywać;
servare.
Constr.
a. sq.
acc. b. sq.
abl. c. sq. pro:
KADŁUB.
p. 125
cf.
II.
saec.
XV—XVI
1.
zdobić, ozdabiać;
ornare.
2.
troszczyć się o coś, pielęgnować; curare, fovere.
3.
mieszkać, zamieszkiwać; incolere, habitare.
III.
singulare: oprawiać; exossare
FROVIN. p. 73, v. 267 : quod pregnans os est, culter c-it et minus os est.