Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CLAVIS

Gramatyka
  • Formyclavis
  • Etymologia cf. Th. III 1316, 77 sqq.. abl. pl.
  • Odmiana -is
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajżeński
Znaczenia
  • I. instrumentum aperiendis claustris aptum
    • 1. propr.
      • α. + sub (in) clave Th sub claustro
      • β. + clavis adulterina qua omnis sera aperiri potest (saec. XV)
    • 2. transl.
      • a. eccl.+ regni caelorum, Ecclesiae pro symbolo iurisdictionis ecclesiasticae.
      • b. nat.+ caeli, s. Petri Primula veris Linn.
      • c. concr. locus clausus, claustrum
      • d. initium?
  • II. territorium oppido vel castro adiacens, castrum vel oppidum maius una cum latifundiis proxime sitis
  • III.

Pełne hasło

CLAVIS, -is f.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
  • A.
  • Ha.
  • N.
[acc. sg. clavim: VAdAnt p. 174 (cf. Th. III 1316, 77 sqq.). abl. pl. clavis:
KodWp V p. 172 (a. 1410) : cistam ... tribus clauis desuper conclauatam.
RachWaw p. 379 (a. 1547) : seraculum cum novis clavis.
generis m. certe ex Pol. klucz m.
ArPrawn I p. 161 (a. 1444) : sub clausula trium clavorum.
RachWaw p. 379 (a. 1547) : solutus clavis ad seraculum.
Ib. p. 380 : pro novo claue ad cistam.
ArHist III p. 435 (a. 1574) : duos claves.]
I. klucz; instrumentum aperiendis claustris aptum
1. propr.
Iuncturae potiores
clavibus claudere ( ArPrawn V p. 467, saec. XV) , conclavare ( KodWp V p. 172, a. 1410) , reserare ( DŁUG. Hist. III p. 227 ).
N. locut.
α. sub (in) clave pod kluczem; sub claustro ( cf. Th . III 1317, 24; 48; 59)
CracArt IV p. 105 (a. 1439) : pecuniam ... in ladulam sub custodiam ecclesie ... reponere sub ipsorum c-e et sub ... altariste ... c-e propria.
AGZ XI p. 184 (a. 1441) : res ... in unum reservaculum omnes debent reponi et in c-e domini iudicis haberi.
DŁUG. LibBen I p. 243 : pecuniam capitalem sub duabus c-bus ... conservare.
β. clavis adulterina wytrych; qua omnis sera aperiri potest (saec. XV).
N. constr.
a. sq. gen. b. sq. ad cf. sq. et saepius. c. sq. ab (e Pol. , cf. )
AKapSąd III p. 24 (a. 1466) : c-es a sacristia (i. e. sacristiae, cf. ib. p. 274, a. 1500 : a tezauris; item CodEp III p. 322, a. 1481 AKapSąd III p. 281, a. 1502; ARect II p. 36, a.1538).
2. transl.
a. eccl. t. t. regni caelorum, Ecclesiae sim. et abs. : jako symbol jurysdykcji kościelnej; pro symbolo iurisdictionis ecclesiasticae.
Simili sensu
claves sacerdotales:
MARTIN. OP. Marg. fol. 3a : abusus c-ium sacerdotalium damnabilis est.
Nescio an huc pertineat:
ib. fol. 2b : vera est absolutio sacerdotis, quando fit c-e non errante.
Praec. in locut.
claves Ecclesiae contemnere, in contemptum (praeiudicium, vilipendium) clavium (s. matris Ecclesiae)
KodWp II p. 394 (a. 1326) : pena ... Ecclesie, cuius c-es contempserit, persolvenda.
*KodWp III p. 464 (a. 1377) : excommunicationis ligati sententiis celebrando divina ... non tamen in contemptum c-ium, irregularitatis maculam contraxerunt.
AKapSąd II p. 70 (a. 1426) : in contemptum et in preiudicium c-ium s. matris Ecclesie dixit, quod excommunicatio nichil esset (cf. StPPP III p. 29, a. 1532; ib. IV p. 109, a. 1459; CodEp III p. 482, a. 1500; AKapSąd III p. 101, a. 1504).
AKapSąd II p. 572 (a. 1454) : in vilipendium c-ium s. matris Ecclesie ... se immiscet divinis.
b. nat. caeli, s. Petri pierwiosnka; Primula veris Linn. GLr I p. 265 .
c. concr. jakieś zamknięte pomieszczenie; locus clausus, claustrum
TPaw IV p. 481 (a. 1392) : sicut Racziborius non furatus est bovem de c-e Staskonis.
d. sensu parum perspicuo in contextu admodum obscuro: początek, inauguracja? initium?
ArPrawn I p. 249 (saec. XV) : dyogena c-is dictas solennitates semper novitat celebrare.
II. klucz, kompleks dóbr, posiadłości, terytorium otaczające jakąś większą miejscowość; territorium oppido vel castro adiacens, castrum vel oppidum maius una cum latifundiis proxime sitis
VHedv p. 571 : dux Bolezlaus alienavit c-em terre, castrum videlicet et territorium Lebusanum.
AKapSąd II p. 266 (a. 1469) : homines c-ium Bodzanczinensis et Kyelczensis.
Ita saepissime (praec. loci nomine adiuncto, ut ).
N.
syn. et iuxta posita dioecesis ( AKapSąd III p. 299, a. 1510) , districtus ( DŁUG. LibBen I p. 6 et saepius), tenuta ( ib. ).
III. confunditur cum voce CLAVUS (cf. s. v. 51 sqq.).
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)