- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- BJ.
- A.
- H.
- Ha.
- N.
SSrSil I p. 270 (a. 1482) : censos vestros tollam.
Ib. p 275 (a. 1482) : censos nostros arrestavit.generis n. decl. IV
StPPP VIII p. 225 (a. 1387) : pro censu, quod non soluit de heredit(ate).
TPaw VII p. 359 (a. 1424) : pro molendino et censu, quod ibi Johannes tulit.dat. sg.
APozn II p. 53 (a. 1476) : huiusmodi censu ... non wlt subiacere.Cf. CRIC. p. 113, v. 20, qui tamen rei metricae rationem habuisse videtur.]
I.
A.
de hominibus
1.
spis majątkowy ludności;
bonorum aestimatio ac descriptio.
2.
stan majątkowy, dochód, dobytek; copiae, bona, facultates.
N.
a.
uposażenie, honorarium; proventus, salarium
HUSSOW. p. 39, v. 821 : c-us... ministris illorum templorum ... dedit Witoldus.
DŁUG. Hist. IV p. 183 : sacerdotia maiorum c-uum ... his committi, qui ... nobilitate praeirent.
b.
vectigalis
dochód z danin; pecunia quae e vectigalibus redit
VINC. p. 273 : dum quadam die c-us uectigales dispensari iuberet Boleslaus Largus.
B.
de rebus: wartość, cena; pretium, valor
DŁUG. Hist. III p. 197 : duo... diademata lapides et graves c-u uniones habentia.
II.
czynsz, opłata, danina; tributum, vectigal, pensio
KodKKr I p. 76 (a. 1259) : omnibus villis ... eiusdem ... ecclesie ... ab omni solucione, c-u vel collecta ... omnimodam ... dedissemus libertatem.
DokSul p. 334 (a. 1296) : incolae iuxta ius ... civitatis Sroda ... c-um solvent.
PommUrk p. 79 (a. 1312) : mansus solvit ... 12 solidos ad c-um annuatim.Cf. Th. III 812,17 sqq. Additur exactionis ( DŁUG. LibBen III p. 203 ) .
N. glossas Pol.
PommUrk IV p. 241 (a. 1306) : cum ... c-u, qui in vulgo «tins» dicitur.
AGZ XII p. 49 (a. 1438) : lucratus est ... decimam et alios c-us alias «poplathky».
GLcerv p. 495 : c-us est praestatio tributi, vel est annua pensio, quae de prouentibus rerum immobilium datur, «czynsz, płat».
Syn. et sensu similia
collecta (
KodKKr I
p. 76, a. 1259)
, contributio (
StPPP II
p. 118,
a. 1401)
, exactio (
StSyn III
p. 40, a. 1320
et saepius), fructus (
KodWiel
p. 3, a. 1346
;
AKap Sąd II
p. 46, a. 1419)
, proventus (
KodWp I
p. 110,
a. 1228
et saepius), reditus (
Lites I
p. 164, a. 1339
et saepius), solutio (
KodKKr I
p. 76, a. 1259
;
KodMp II
p. 162, a. 1285)
, tributum (
KodPol I
p. 81, a. 1257)
, usus (
AKapSąd II
p. 46, a. 1419)
,
immo canon (
RevVlad
p. 196, a. 1598)
.
Distinguitur
a. civilis (
APozn I
p. 370, a. 1464
et saepius),
ducalis (
JusPol
p. 447, a. 1453
;
DŁUG. LibBen III p. 192 : pro «poradlne» alias pro c-u ducali),ecclesiasticus ( AKapSąd II p. 88, a. 1433 ; KodMp IV p. 325, a. 1438 ; simili sensu spiritualis : AKapSąd II p. 855, a. 1529) , episcopalis ( PomnLw II p. 118, a. 1412) , praetorii ( AKapSąd III p. 306, a. 1516 : c-um pretorii dictum «loiowye»), regalis, regialis, regius ( KsgKaz p. 409, a. 1397 et saepius; definitur
DŁUG. Hist. III p. 353 : tributum ratione universalis dominii de quolibet possesso laneo solvi pro camera regia solitum ... quod «krolewstwo» id est regalis c-us aut «poradlne» nuncupari consuevit).
N.
beati Petri
doroczna danina składana Stolicy Apostolskiej przez ludność Polski; tributum annuum a Polonis Sedi Apostolicae solvi solitum
*MPVat I p. 1 (a. 1207) : sancti Petri ... canonici c-um beati Petri solvere contradicunt b. maior et minor (KodWp III p. 125, a. 1359 ; cf. ib. p. 351, a. 1370) , annuus ( KodPol I p. 96, a. 1275 et passim) , septimanalis ( StPPP II p. 849, a. 1484) , Quattuortemporum ( RachJag p. 65, a. 1388) , s. Martini (sc. die festo s. Martini solvi solitus, ib. p. 529, a. 1419) , aestivalis ( KsgKaz p. 102, a. 1378) , perpetuus, perpetualis ( KodPol I p. 152, a. 1296 et passim); opp. condicionalis ( StPPP III p. 27, a. 1532) , temporalis ( DŁUG. LibBen I p. 243 ; CorpjP III p. 77, a. 1507) ;, in vim reemptionis ( Visit. p. 17, a. 1511 ; ArPrawn VI p. 31, a. 1528) . Varia tributorum exigendorum genera definiuntur:adi. vel gen. qualitatis arendatorius (arendae: StPPP VIII p. 671, a. 1399 et saepius), bellicus
AGZ XIX p. 152, a. 1503 : cum bellico c-u alias «woyennego»),capitalis (capitis: NIC. BŁ. Serm. II p. 361 ; DŁUG. Hist. I p. 291 ) ;, decimalis ( KodWp III p. 428, a. 1374 ; AKapSąd II p. 19, a. 1415) , domesticus ( CracArt IV p. 90, a. 1434) , focarius ( CodSil II p. 166, a. 1375) , foeni ( DŁUG. LibBen I p. 275 : c-um feni alias «szynne»), fori (
AGZ XVI p. 433, a. 1508 : fori c-bus alias «thargowe»),frumentarius(frumentalis :
CodEp I 2, p. 276, a. 1477 : c-us frumentarii, qui «sep» nuncupantur;ita saepius; simili sensu annonalis: Ztschr. II p. 276, a. 1476 ; opp. pecuniarius, pecunialis ib. p. 369, a. 1379 ; CodEp I 2, p. 276, a. 1476) , incolarum ( KodWp III p. 538, a. 1383) , lignalis ( StPPP XII p. 485, a. 1533) , macellorum ( KodMp IV p. 141, a. 1413) , mansorum ( KodWp I p. 110, a. 1228) , mensalium ( DŁUG. LibBen I p. 615 ; ;simili sensu prandii
: Visit. p. 128, a. 1511 : c-us prandii «obiedne»),monetae ( DŁUG. LibBen III p. 13 ) , panni ( KodMp IV p. 141, a. 1413) , pastoralis (pastoris : KsgKaz p. 63, a. 1375 ; ib. p. 65, a. 1375) , quartarum ( AGZ III p. 19, a. 1358) , silvestris (silvarum :
PP V p. 1, a. 1420 : «wathczins» alias c-us sili varum;cf.
KsgMaz III p. 158, a. 1435. StPPP XII p. 478, a. 1531 : «lessnye» seu c-um silvestrem),terrestris (
CracArt I V p. 328, a. 1491 : c-um terrestrem alias «syemny»;ita saepius), simili sensu terragius (terragii: CodVit p. 702, a. 1425 et passim; immo terragium
loco syn.
DŁUG. LibBen I
p. 88
)
,
terrenus (
KodUJ II
p. 190, a. 1458
;
DŁUG. Lib
Ben I
p. 185
), terreus (
DŁUG. LibBen III
p. 34
:
c-um terreum sive fovealem, qui «barchrath» vulgari Theutonico vocatur.
Cf.
KodUJ III
p. 146,
a. 1490)
; praeterea
valvarum (
Visit.
p. 283
,
a. 1511)
, vectationis (
LiegnUB
p. 64, a. 1329
:
c-um vectacionis wlgariter dictum «das Schroytamecht» in ... ciuitate Legnicz).
N.
verus
czynsz pieniężny; vectigal pecuniae
StPPP VIII p. 301 (a. 1389) : villam ... in qua XX marcas veri c-us habere debet.Cf. ib. p. 313 (a. 1389). Simili sensu planus ( ib. p. 814, a. 1400) , purus ( StPPP II p. 115, a. 1401) , nudus ( CorpJP IV p. 123, a. 1525 ; Tom. IX p. 83, a. 1527) . constr. c. prp.
a.
sq.
ab :
KsgKaz p. 221 (a. 1388) : 1/2 mrc … racione c-us a brasiatorio.
StPPP VIII p. 245 (a. 1388) : III marcas in c-u a kmethonibus dare tenetur.Ita saepius.
b.
sq.
apud :
StPPP VIII p. 970 (a. 1400) : c-us apud kmethonem et thabernatorem.
KodUJ III p. 146 (a. 1490) : c-um terreum apud certos cives Cracovienses in areis et in domibus.
c.
sq.
de :
StPPP VIII p. 10 (a. 1384) : c-um ... recepit de silua.
CracArt IV p. 40 (a. 1406) : redditum et c-um habere de moneta.Ita saepissime.
d.
sq.
ex :
ZabDziej II p. 37 (a. 1483) : occasione c-us ex eadem domo.
e.
sq.
in
c.
abl.
PrzywKr p. 12 (a. 1382) : in domo nostra... duas marcas c-us annui.
StPPP VIII p. 258 (a. 1388) : c-us sibi in kmeth(one) suo ... assignauit.
Ib. p. 315 (a. 1389) : dimidiam marcam de c-u in molendino et taberna.Ita saepius.
f.
sq.
super:
StPPP VIII p. 252 (a. 1388) : quinque marcas c-us super tabernam et II kmethones.
AGZ XI p. 407 (a. 1455) : intromissionem in marcam c-i super probis hominibus alias «ossziadlich».Cf. KodUJ III p. 14 (a. 1472).
g.
sq.
pro :
MIECH. p. 107 : pro liberatione ... compraehensorum grauem c-um exegit.glossis Pol. vel Germ.
PommUrk III p. 105 (a. 1290) : c-us annualis, qui in vulgo dicitur «Wordetins».
VSt p. 335 : ut pro alendo lumine ecclesie beati Petri Rome Poloni c-um solverent, qui vocatur «swathopetre».
AGZ VIII p. 9 (a. 1366) : c-um qui dicitur «schrayceyns».Ib.
p. 27 (a. 1388) : consuetum c-um, quod «podymowe» dicitur.Cf.
DŁUG. LibBen II p. 133. Ztschr. III p. 163 (a. 1391) : cum c-u seu theloneo, qui vulgariter dicitur «brzezne» seu «platne».
ArHist IV p. 275 (a. 1424) : c-um «poradlne» vulgariter nuncupatum.
StPPP I p. 297 (a. 1434) : si homo profugus non haberet, de quo solveret domino c-um «uklad» et alia debita sive jura.
KodMp IV p. 487 (a. 1448) : c-um annuum, qui vocatur «stolowe».
DŁUG. LibBen I p. 256 : c-um perpetuum unius sexagenae ... qui «barchrath» vulgariter appellatur in zuppis Bochnensi bus comparavit.
IusMet p. 162 (a. 1475) : c-u nostro dicto «orbora» ([sc. in fodinis Ilcussiensibus). ]Visit. p. 671
( a. 1531) : c-us «carbowe» a pannicidis.
Ib. p. 672 : c-um, qui dicitur «robothne».Ib.
p. 701 (a. 1548) : c-us integer alias «placowe».
StPPP XI p. 140 (a. 1595) : ratione c-us vulgo «strent» nuncupati.
N. locut.
α.
census consistit (
StPPP VI 11
p. 499,
a. 1398
:
villam, quam habuit et in qua c-us X marcarum consisterit),
iacet (
CodSil X p. 60, a. 1306 : c-us iacet et solvitur de quatuor mansis).
β.
censum solvere (
KsgŁawKr
p. 14, a. 1367
et passim). Simili sensu
censuare (
StPPP XI
p. 630, a. 1557
; item pecuniam censu censuare:
KodUJ II
p. 132, a. 1451)
, contribuere (
AKapSąd III
p. 138, a. 1509).
Opp.
recipere (
CodPom I
p. 400, a. 1229
et saepissime), percipere (
KsgKaz
p. 221
, a 1388 et passim), colligere (
CodSil II
p. 166, a. 1375)
, congregare (
CorpJP III
p. 458,
a. 1519)
, deportare (
Lites I
p. 164, a. 1339)
, exigere (
AKapSąd III
p. 170, a. 1513)
, ferre (
TPaw VII
p. 359, a. 1424)
, habere (
CracArt IV
p. 40, a. 1406
;
AKapSąd III
p. 184, a. 1515)
, (ex)tollere (
ib.
p. 4, a. 1449
et passim).
γ.
aliquid in censum (sub censu) locare :
DŁUG. LibBen II p. 322 : plebanus duos laneos... vel colit vel locat in c-um.
ŁASKI LibBen II p. 351 : hortum locat sub annuo c-u.
Opp.
sub censu possidere:
PommUrk III p. 337 (a. 1298) : villam ... ciues ... sub c-u predicto temporibus perpetuis possidebunt.Simili sensu super censu sedere :
TPaw IV p. 93 (a. 1402) : noluit respondere asserens se sedere post patrem super c-o.
III.
czynsz, procent od kapitału; fenus
ArHist XII p. 259 (a. 1360) : duas marcas c-us anni perpetui ... in et super tribus marcis in debitis perpetue et hereditarie solvendis.PomnLw I p. 18
( a. 1383) : de eisdem pecuniis pro c-u singulis annis I 1/2 marcas ipsi Henrico soluere promisit.
StPPP VIII p. 138 (a. 1385) : habuit dare super XX marcis capitalis pecunie et pro dampno c-us V marcis.
Ib. p. 295 (a. 1389) : XX marcas pecunie materne ... assignauit, de quibus habet 111Ior marcas c-us sibi dare.
Syn.
lucrum (
CodEp III
p. 428, a. 1496)
, provisio (
ArSang II
p. 224, a. 1474)
, solutum (
StPPP II
p. 389, a. 1434)
.
N. glossas Pol.
ConcPol VII p. 144 (a. 1420) : commodantes decem marcas ... undecimam marcam ... annuatim ratione usurae sub vocabulo c-us wlgariter «plath» percipientes (cf. StPPP V p. XIII; cf. etiam ib. XI p. 684 a. 1436; KodWp V p. 572, a. 1436; StPPP II p. 463, a. 1440; AGZ XIII p. 358, a. 1461; ib. XII p. 296, a. 1463).
AGZ XV p. 323 (a. 1494) : ad primam positionem librorum ... inducere de bonis nobil. Anne ... c-um alias «loth» quolibet anno per viginti et duas marcas.
Ib. infra c-um annualem alias «lothowanya».
N. constr.
a.
sq.
ab :
StPPP VIII p. 245 (a. 1388) : ab hijs marcis debet sibi soluere marcam c-us:Ib.
p. 351 (a. 1389) : tres marcas singulis annis pro c-u soluere a XXX marcis.
KsgMaz III p. 244 (a. 1437) : Martinus ... tenetur fideiubere ... tres sexagenas et ab ipsis c-um dare alias «platowacz».Ita passim. b. sq. de : PomnLw I p. 18 cf. supra 318,38. StPPP VIII p. 295 cf. supra 318,43 sq. c. sq. ex :
AKap Sąd III p. 185 (a. 1515) : c-um ex ipsis C 1/2 florenis ... singulis annis ... percipiet.d. sq. in : ArHist XII p. 259 cf. supra 318,35 sq. e. sq. super :
PP III p. 169 (a. 1448) : Nicolao ... dedit c-um super ipsius peccuniam a tribus annis.Cf. ArHist XII p. 259 (a. 1360).
N. locut.
pecuniam ad censum dare :
StPPP XI p. 684 (a. 1434) : fideiussores debent dare eandem marcam ad c-um alias «w plath», ut pueris crescat et augmentetur pecunia.
PP III p. 222 (a. 1452) : debet ... istam autem pecuniam dare ad c-um pro vtilitate pueris.
Opp.
ad censum recipere (
APozn I
p. 4, a. 1434
;
AKapSąd III
p. 361, a. 1472
; item in solutionem census
: KsgPrzem II
p. 107
a. 1451)
, in censu tenere (
ZabDziej IV 1,
p. 62, a. 1552)
.
IV.
singulare: kara, rygor, sankcja;
i. q. censura
Ztschr. XXXIV p. 394 (a. 1423) : rectori ecclesie ... quatuor modios ... avene ... per c-um ecclesiasticum ... exigendi damus et concedimus facultatem, nos ... ac nostros successores ecclesiasticae censurae coherceri et subicier volentes.