- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- BJ.
- A.
- H.
- Ha.
- N.
I.
mieszkaniec lub żołnierz grodu; castelli incola vel miles.
II.
1.
a.
urzędnik książęcy przełożony nad kasztelanią, z czasem dostojnik ziemski; magistratus ducis, castellaniae (cf.
s.
v. I 1) praepositus, deinde dignitate terrestri, quae vocabatur, fungens
PommUrk I p. 24 (a. 1159) : coram c-o predicti castri.
KodKKr I p. 12 (a. 1212) : comes Gouoricius, c-us Cracouie.
ArHist IV p. 288 (a. 1215) : vt ... per palatinos seu c-os ... non ... iudicentur.
AKapSąd III p. 148 (a. 1510) : Thome... c-i terre Plocensis.
N. glossam Pol.
GLb p. 18 : c-us «czesnyk, grododzyerscza».
Syn.
comes (
Lites I
p. 337, a. 1339).
Distinguuntur primores (
JusPol
p. 363, a. 1501)
; item primarii (
CorpJP III
p. 106,
a. 1510
et saepius).
Opp.
minores (
ib.
et saepius). Ad rem
cf.
Kutrzeba
S.
, Historia ustroju Polski I. Kraków 1931,
p.
102
sq.
, 107,109; Wojciechowski Z. Państwo polskie w wiekach średnich, Poznań 1948, p. 72 et 103.
b.
canonicorum
urzędnik z ramienia kapituły sprawujący jurysdykcję w należącej do niej kasztelanii; magistratus nomine capituli in castellania eius iudicia exercens
UrkOel s p. 81 (a. 1249) : si homo ecclesie hominem ecclesie occiderit, totam capitis solucionem c-us canonicorum recipiet, sicut eciam c-us ducis totum recipiet, si forte homines ducis ... ad invicem se occiderint.
3.
supremus
sędzia w sądzie wyższym prawa niemieckiego; iudex in superiore iudicio iuris Teutonici quod vocabatur
GLlw p. 233 : burgrabus vel supremus c-us «naywyższy sędzia grodzki prawa wysokiego».Cf. supra I 1172,50 sq.
4.
apud exteras nationes: zwierzchnik grodu, burgrabia; castello praefectus
*CodVit p. 870 (a. 1429) : littere ... misse domino ... burgrabio sive c-o in Karllsteyn.Tom. VII p. 297
( a. 1525) : relaxatam jam sibi fore omnium bonorum possessionem preter castellum Barense (ed. -em), quod ipse c-us declaravit se dimittere non debere.
Constr. ad
1—4:
a.
sq.
gen.
, cf.
supra 225,30
sqq. et saepius.
b.
sq.
de:
KodWp II p. 139 (a. 1298) : Svenz c-o de Stolp ... Adam c-o de Sveicz.Ita saepius.
c.
sq.
in
c.
abl.
cf.
supra 2.
d.
sq.
adi.
a nomine loci formato
KodMp I p. 68 (a. 1262) : Symone c-o Gnezdnensi.Ita saepissime.