Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CAPITULUM

Gramatyka
  • Formycapitulum, capittulum, cappetulum
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -i
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajnijaki
Znaczenia
  • I.
    • 1. parvum caput (hominum atque bestiarum).
    • 2. + mammae papilla
  • II. columnae caput.
  • III.
    • 1. caput (libri)
    • 2. parvum Sacrae Scripturae fragmentum, quod in breviarii orationibus legitur
  • IV. iur. caput (iuris), decretum, condicio
  • V. eccl.
    • 1. ecclesiae cathedralis vel collegiatae canonici aut magistratus religiosorum congregati
    • 2. coetus consiliumque canonicorum vel religiosorum magistratuum
      • α.
      • β.
    • 3. locus, ubi canonici vel religiosorum magistratus congregantur

Pełne hasło

CAPITULUM s. CAPITTULUM s. CAPPETULUM, -i n.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
  • A.
  • H.
  • Ha.
  • N.
I.
1. główka (u ludzi i zwierząt); parvum caput (hominum atque bestiarum). Usurpatur iocose de homine
CRIC. p. 142 : potin dicere quid quaestionis id fuerit lepidi istius c-i?
Cf. Th. III 350,47.
2. mammae sutka; papilla
GLb p. 73 : papilla, parva papula, vel est c-um mammae muliebris, unde lac trahitur, «brodawka cziczkowa».
II. kapitel; columnae caput.
III.
1. rozdział (książki); caput (libri)
NIC. POL. p. 142, v. 18 : c-um de serpentibus.
StPPP IV p. 64 (a. 1423) : primus tractatus continet septem c-a, iuxta quod septem sunt sacramenta.
2. krótki urywek z Pisma Św. znajdujący się w modlitwach brewiarzowych; parvum Sacrae Scripturae fragmentum, quod in breviarii orationibus legitur
AKapSąd III p. 41 (a. 1473) : dum ... versum et c-um decantavit.
StSyn I p. 50 (a. 1436—46) : c-a horarum et epistola... de evangelio eiusdem diei sumantur.
IV. iur. t. t. odrębne postanowienie, artykuł w obrębie większego zwodu przepisów prawnych; caput (iuris), decretum, condicio
KodWp I p. 511 (a. 1285) : unde eciam ipsa sancta synodus hoc c-um sub excommunicatione statuit.
Ib. II p. 209 (a. 1302) : pena quadraginta marcharum argenti in singulis c-is non servatis.
KodPol I p. 225 (a. 1363) : nos ... priuilegium in omnibus punctis, c-is ... ratificamus.
Ita saepius.
N. syn.
CodEp II p. 295, (a. 1432) : aliqua c-a sive articulos.
Constr.
a. sq. de:
StSyn III p. 20 (a. 1320) : de veneracione Corporis Christi c-um.
Ib. VI p. 15 (a. 1408) : decernimus, quod ... c-um ... de clandestina desponsatione ... ad unguem observetur.
b. sq. gen.
KodPol II p. 399 (a. 1423) : hec... inviolabiliter precipimus ... obseruari ... in singulis c-is laudi et compromissi.
DŁUG. Hist. V p. 465 : mercennarii milites pacis ... non probabant c-a.
V. eccl. t. t. kapituła
1. grono kanoników przy katedrze lub kolegiacie albo kolegialna władza zakonna; ecclesiae cathedralis vel collegiatae canonici aut magistratus religiosorum congregati
KodWp I p. 26 (a. 1175) : annuente ... episcopo Wratizlaviense et eius c-o monachos collocavi.
KodPol I p. 18 (a. 1207) : ego Vislaus decanus Cracoviensis consensj et subscripsi et sigillo c-i communivj.
ArPrawn X p. 186 (a. 1406) : Staszco ... astrinxit se comparere coram abbate et conventu et c-o monasterii in Tincia.
2. zebranie i obrady kanoników lub kolegialnych władz zakonnych; coetus consiliumque canonicorum vel religiosorum magistratuum
KodWp II p. 2 (a. 1288) : qui archiepiscopus … matura deliberacione super hoc facto cum Gnezdnensi c-o celebrata ... conventui de Byssovia decimas villarum contulit.
Dogiel V p. 111 (a. 1399) : nec fratres parlamentum seu c-um faciant in eadem civitate.
N. syn.
ArHist VI p. 138 (a. 1514) : c-um seu convocatio ... diebus sequentibus tentum et celebratum est.
ConcPol VI p. 348 (a. 1586) : canonici ... cum conventus suos, quae vulgo c-a dicuntur, obeunt.
N. in coenobio monialium
VHedv p. 577 : s. Hedvigis in loco c-i sororum petivit suppliciter sepeliri.
Dicitur de quibuslibet clericorum conciliis
ArHist X p. 325 (a. 1512) : inter eosdem vicarios observandum statuimus, ut in qualibet feria sexta quatuor temporum faciant c-um suum.
Iuncturae
α. c. verbis capitulum agere ( DŁUG. Hist. III p. 94 ; id. Op. p. 368 ;), celebrare ( PrPrz p. 36, a. 1395 ; AKapSąd III p. 354, a. 1531) , tenere ( DŁUG. Op. p. 493 ; AKapSąd I p. 458, a. 1466). ;
β. c. adi. generale ( Lites I p. 11, a. 1320 ; ConcPol VI p. 197, a. 1398 ; ita saepissime), particulare ( KodWp III p. 62, a. 1357) , provinciale ( DŁUG. LibBen III p. 450 ) , septimanale ( KodUJ IV p. 161, a. 1535) , speciale ( KodWp V p. 306, a. 1407).
3. miejsce zebrań kanoników lub kolegialnych władz zakonnych; locus, ubi canonici vel religiosorum magistratus congregantur
KodKKr I p. 93 (a. 1271) : quod ... Hermanus canonicus instituit ... in ecclesie camera, que c-um nuncupatur.
N. de monialibus
DŁUG. Op. p. 334 : ceteris sororibus... ab eius abhorrentibus in choro, mensa, c-o... conversatione.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)